Podsumowanie wstępnych założeń do nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
2015-04-02
31 marca br. w Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów odbyło się spotkanie poświęcone prezentacji wstępnych założeń do nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Nad projektem wspólnie pracują Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Sprawiedliwości i UOKiK. Obecnie planowane jest wpisanie projektu do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów - kiedy to nastąpi, projekt w sposób oficjalny zostanie opublikowany i poddany konsultacjom społecznym.
Część rozwiązań proponowanych w projekcie ma charakter horyzontalny, w tym sensie, że nowe kompetencje, Prezesowi UOKiK przysługiwać będą wobec wszystkich przedsiębiorców (niezależnie od branży), zaś część rozwiązań dotyczyć ma tylko i wyłącznie rynku finansowego. Projekt wstępnie popierają KNF i Rzecznik Ubezpieczonych.
W zwizku z tym, że w projekcie tym mają się znaleźć regulacje dotyczące rejestru klauzul abuzywnych/abstrakcyjnej kontroli wzorców umów, planuje się rezygnację z dalszych prac nad projektem założeń projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego praz niektórych innych ustaw (projekt nr ZD96) autorstwa Ministerstwa Sprawiedliwości.
W ocenie Konfederacji Lewiatan istnieje duże prawdopodobieństwo, że nowelizacja uchwalona zostanie jeszcze w tej kadencji Sejmu.
Założenia do nowelizacji:
a) Nowe praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów:
· Sprzedaż produktu lub usługi niedopowiadającej potrzebom konsumenta - w szczególności ze względu na wiek, stan zdrowia, sytuację osobistą - przykład: sprzedaż ubezpieczenia z UFK osobie, która ma 80 lat;
· Sprzedaż produktu lub usługi w sposób nieodpowiedni do ich charakteru - przykład: sprzedaż skomplikowanych instrumentów finansowych na odległość (przez telefon czy internet)
Powyższe praktyki mają dotyczyć tylko i wyłącznie usług finansowych.
b) Decyzja tymczasowa:
W przypadku postepowań dot. naruszenia zbiorowych interesów konsumentów Prezes UOKiK będzie miał prawo wydać w trakcie tych postępowań decyzję zobowiązującą przedsiębiorcę do określonego działania/zaniechania (decyzja tymczasowa).
Intencją UOKiK jest aby instytucja ta zbliżona była do środków zaradczych, które niedawno wprowadzono do ustawy.
W celu wydania decyzji tymczasowej będą musiały być spełnione kumulatywnie dwie przesłanki:
· musi się toczyć postępowanie właściwe - przedsiębiorca musi znać „zarzut" jaki mu się stawia;
· musi istnieć uprawdopodobnienie, że dane działanie przedsiębiorcy (jego praktyka) spowoduje poważne i trudne do odwrócenia skutki i zagrożenia dla zbiorowych interesów konsumentów;
Przykłady: możliwość wstrzymania reklamy, lub określonego produktu.
Ten instrument prawdopodobnie dot. będzie tylko usług finansowych - ale nie doprecyzowano tego na spotkaniu.
c) Nieodpłatna publikacja ostrzeżeń:
W ustawie ma się znaleźć podstawa prawna do nieodpłatnego publikowania ostrzeżeń w telewizji publicznej. Ostrzeżenie może dotyczyć ogólnych negatywnych zjawisk na rynku (np. w konkretnej branży czy sektorze), natomiast dopuszcza się też ostrzeżenie dotyczące konkretnego przedsiębiorcy.
Nie wytłumaczono relacji tej propozycji, do wprowadzonego niedawno art. 73 a uokik.
d) Przeszukanie w postępowaniach w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów:
Wprowadza się możliwość przeszukania w postępowaniach w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów - pod warunkiem uzyskania zgody SOKiK.
e) Tajemniczy klient - próba zakupu:
Prezes UOKIK (osoby przez niego wyznaczone) będzie miał prawo „udawać" klienta zainteresowanego danym produktem lub usługą, pod warunkiem, że stosowanie praktyki naruszającej ZIK będzie uprawdopodobnione. Prezes UOKiK nie będzie zawierał umów, będzie to tzw. próba zakupu kontrolowanego.
Ten instrument prawdopodobnie dot. będzie tylko usług finansowych - ale nie doprecyzowano tego na spotkaniu.
f) Pogląd istotny w sprawie:
Nowelizacja przyznałaby Prezesowi UOKiK możliwość przedstawienia tzw. poglądów istotnych dla sprawy cywilnej, choć nie byłyby one wiążące dla sądu. Po wejściu w życie nowego prawa takimi opiniami wskazującymi, co jest naruszeniem w relacjach przedsiębiorcy z klientem, klienci mogliby się posługiwać w sporach sądowych.
g) Wystąpienie do przedsiębiorcy o stanowisko przed wszczęciem postępowania:
Przewiduje się wprowadzenia regulacji, dzięki której Prezes UOKiK jeszcze przed wszczęciem postępowania będzie się zwracał do przedsiębiorcy o zajęcie stanowiska w danej sprawie. Przedsiębiorca będzie miał 14 dni na przekazanie stanowiska - ma to być opcja fakultatywna a nie obowiązek). Nieprzekazanie stanowiska nie będzie się wiązało z sankcją, z kolei informacje zawarte w stanowisku nie będą mogły być wykorzystane w dalszym postępowaniu (postępowaniach) przeciwko przedsiębiorcy.
h) Przedawnienie w sprawach o ZIK:
Projekt ustawy ma wydłużyć okres przedawnienia w sprawach dotyczących naruszenia zbiorowych interesów z jednego roku do lat trzech liczone od końca roku w którym zaprzestano danej praktyki.
i) Zmiany dot. rejestru klauzul abuzywnych:
Problemy które dostrzega UOKIK:
· Nieprzejrzystość rejestru;
· Obecny model abstrakcyjnej kontroli nie realizuje normy wynikającej z art. 7 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/ EWG[1];
· Sądy powszechne w sprawach konsumenckich (kontrola incydentalna) nie kontrolują umów pod kątem klauzul abuzywnych, mimo zaleceń wynikających z orzecznictwa TS (TS C-618/10, TS C-618/10);
· Brak procedury zastępowania klauzul abuzywnych, innymi klauzulami legalnymi;
W związku z tym, proponuje się:
· Uchylenie dotychczasowego Działu IVb k.p.c. dot. postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone i przeniesienie go w zmodyfikowanej formie do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;
· O abuzywności klauzuli orzekać ma Prezes UOKiK w trybie administracyjnym, z urzędu lub na wniosek organizacji społecznej (konsumenckiej);
· Decyzja Prezesa UOKiK ma dotyczyć zarówno wzorca umownego jaki i (lub) konkretnej umowy;
· W przypadku uznania klauzuli za abuzywną, w razie potrzeby ma być wprowadzony określony obowiązek aneksowania umów (należy podkreślić, że w tej części prezentacja była bardzo nieprecyzyjna i w zasadzie nie bardzo z niej wynikało, czy, kto i na jakich zasadach zastępowałby nielegalne klauzule, legalnymi) - jako przykład podano zawarcie ugody przed sądem, która zastępowałaby nielegalne elementy umowy;
· Zarówno Prezes UOKiK jak i organizacja konsumencka - przed zainicjowaniem postępowania administracyjnego, zobligowana będzie zwrócić się do przedsiębiorcy o usunięcie abuzywnej klauzuli umownej;
· Od decyzji Prezesa UOKiK przedsiębiorcy przysługiwałoby odwołanie do SOKiK, apelacja do SA i skarga kasacyjna do SN;
· Prawomocne decyzje Prezesa UOKiK wpisywane byłyby do nowo tworzonego rejestru decyzji Prezesa UOKiK;
· Decyzja Prezesa UOKiK byłaby wiążąca dla konkretnego przedsiębiorcy - nie miałaby rozszerzonego skutku wobec innych przedsiębiorców;
· Dotychczasowy rejestr zostałby utrzymany w mocy - choć kwestia przepisów intertemporalnych jest jeszcze otwarta.
[1] „Art. 7 ust. 1 Zarówno w interesie konsumentów jak i konkurentów, Państwa Członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami."
