Nowa Strategia Przemysłowa UE - o pozycji Europy w świecie

2021-05-27

5 maja Komisja Europejska przedstawiła zaktualizowaną strategię przemysłową UE. Dokument jest skoncentrowany na wnioskach, które należy wyciągnąć z doświadczeń związanych z pandemią COVID-19. Strategia skupia się też na pomocy firmom w przechodzeniu na zrównoważoną i cyfrową gospodarkę, która będzie nie tylko odporna na przyszłe kryzysy, ale też konkurencyjna na arenie światowej.

Żeby zrealizować te cele, KE proponuje działania w trzech obszarach;

• jednolitego rynku,
• zwiększenia niezależności od państw spoza UE przy imporcie surowców,
  
• przyspieszenia zielonej i cyfrowej transformacji.

Skutki kryzysu COVID-19 i wnioski

Warto zaznaczyć, że pierwotna wersja strategii ukazała się 10 marca 2020 r., a więc dzień przed ogłoszeniem globalnej pandemii. Skupiała się ona przede wszystkim na wyzwaniach związanych z przechodzeniem UE przez zieloną i cyfrową transformację.

Nowa wersja podtrzymuje główne założenia pierwszej strategii, ale uzupełnia je o wnioski wyniesione z kryzysu spowodowanego pandemią. Unaoczniła ona m.in. znaczenie i współzależność globalnych łańcuchów dostaw.

Ze względu na ulokowanie wielu zakładów przemysłowych w Azji, przerwy w dostawach odczuł chociażby sektor motoryzacyjny i farmaceutyczny. Co więcej, pracownicy sektora transportu byli zmuszeni do stania w długich kolejkach na przejściach granicznych w obrębie strefy Schengen, której funkcjonowanie zostało zawieszone, co też powodowało opóźnienia w dostawach na jednolitym rynku UE.

W konsekwencji Unia odnotowała spadek gospodarczy o 6,3 proc., sektor małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) niższe o 60 proc. obroty (dane za 2020 r.), a handel wewnątrzunijny w  drugim i  trzecim kwartale 2020 r. spadł o 24 proc. Efekt? Aż 45 proc. firm w UE planuje w tym roku zmniejszenie swoich inwestycji.

Biorąc pod uwagę fakt, że najbardziej  ucierpiały firmy MŚP, są one teraz centralnym elementem strategii. Komisja Europejska chce im pomóc, m.in. poprzez: zwalczanie opóźnień w płatnościach, wspieranie wypłacalności oraz wprowadzenie programów finansowych, które umożliwią MŚP skorzystanie z zielonej i cyfrowej transformacji.

Obszar I: zwiększenie odporności jednolitego rynku

Komisja w strategii zaproponowała:

• Instrument nadzwyczajny jednolitego rynku: strukturalne rozwiązanie mające zapewnić dostępność towarów i swobodny przepływ osób, towarów i usług na wypadek przyszłych kryzysów (planowane na pierwszy kwartał 2022 r.)
• Pogłębianie jednolitego rynku: znoszenie barier, zbadanie możliwości harmonizacji norm dotyczących kluczowych usług dla przedsiębiorstw, a także przyspieszenie cyfryzacji nadzoru rynku oraz wprowadzenie innych środków w sposób szczególny ukierunkowanych na MŚP.
• Wspieranie inwestycji w umiejętności pracowników.
  
  

Obszar II: rozwiązanie problemu strategicznych zależności UE

Z 5,2 tys. przeanalizowanych produktów zidentyfikowano 137  należących do wrażliwych ekosystemów, tj. 6% całkowitej wartości towarów importowanych do UE, z czego 34 są bardziej wrażliwe. Ponad połowa z nich pochodzi z Chin, a także z Wietnamu i Brazylii. W sprawozdaniu przedstawiono także wyniki szczegółowej analizy sześciu obszarów strategicznych, w których UE wykazuje zależność: surowcowego, baterii, farmaceutycznych substancji czynnych (API), wodoru, półprzewodników, technologii chmury i zaawansowanych technologii. W związku z tym Komisja proponuje:

• Zdywersyfikowanie partnerstw międzynarodowych: pozwoli ono zagwarantować, by handel i inwestycje nadal odgrywały kluczową rolę w budowaniu naszej odporności gospodarczej.
• Zawiązywanie sojuszy przemysłowych: stanowią one szeroką i otwartą platformę, w której szczególny nacisk kładzie się na włączenie przedsiębiorstw typu start-up i MŚP. Komisja przygotowuje się do uruchomienia sojuszu na rzecz procesorów i technologii półprzewodnikowych oraz sojuszu na rzecz danych przemysłowych, zaawansowanych technologii i technologii chmury. Rozważa także ustanowienie sojuszu na rzecz wyrzutni rakiet oraz lotnictwa bezemisyjnego. Już działają sojusze surowców, baterii i wodoru.
• Łączenie zasobów publicznych za pośrednictwem ważnych projektów będących przedmiotem wspólnego europejskiego zainteresowania (skrót z ang. IPCEI) w obszarach, w których sam rynek nie jest w stanie zapewnić przełomowych innowacji, jak to miało miejsce w przypadku baterii i mikroelektroniki. Państwa członkowskie i przedsiębiorstwa już wyraziły zainteresowanie zaangażowaniem się w dodatkowe IPCEI, takie jak chmury nowej generacji, wodór, przemysł niskoemisyjny, leki, najnowocześniejsze półprzewodniki.
• Strategie standaryzacji dóbr jako element globalnego unijnego przywództwa w ustanawianiu standardów (Komisja powołuje grupę zadaniową z europejskimi organizacjami standaryzacji).
• Propozycję legislacyjną dot. zagranicznych subsydiów (rozporządzenie), aby zapewnić równe warunki działania na jednolitym rynku.
• Wytyczne dot. skutecznego wykorzystania zamówień publicznych w celu wzmocnienia odporności kluczowych ekosystemów, przede wszystkim tych wrażliwych zgodnie z treścią ww. raportu.
  
  

Obszar III: przyspieszenie zielonej i cyfrowej transformacji

W strategii Komisja proponuje:

• Współtworzenie ścieżek transformacji we współpracy z przemysłem, organami publicznymi, partnerami społecznymi i innymi zainteresowanymi stronami, począwszy od sektora turystyki i sektorów energochłonnych. Ich wykorzystanie ma zwiększyć wiedzę na temat skali, kosztów i warunków wymaganych działań towarzyszących transformacji w przypadku najważniejszych ekosystemów i doprowadzić do opracowania planu działań na rzecz zrównoważonej konkurencyjności.
• Zapewnienie spójnych ram regulacyjnych  m.in. poprzez przyspieszenie wprowadzania odnawialnych źródeł energii i zapewnienie dostępu do obfitych zasobów przystępnej cenowo i bezemisyjnej energii elektrycznej.
• Zapewnienie MŚP usług doradców ds. zrównoważonego rozwoju.
• Przegląd unijnych reguł konkurencji, aby sprawdzić, czy są one odpowiednie do wspierania ekologicznej i cyfrowej transformacji.
  
  

Wnioski dla firm

Pozytywnym aspektem zaktualizowanej strategii jest to, że traktuje ona przekrojowo kwestie jednolitego rynku i polityki handlowej UE, szukając synergii pomiędzy tymi obszarami.

BusinessEurope (paneuropejska organizacja pracodawców, której Konfederacja Lewiatan jest członkiem) w liście do Rady UE zwraca uwagę, że zagwarantowanie w strategii otwartości UE na handel i inwestycje jest warunkiem wstępnym do osiągnięcia odporności gospodarczej. Przegląd  „strategicznych zależności" jest ważny, ale jak słusznie zauważa BusinessEurope, UE nadal pozostanie zależna od importu surowców, towarów i usług, a także od przyciągania inwestycji.

Z punktu widzenia firm, ważne są przede wszystkim zapowiedzi dotyczące pogłębiania jednolitego rynku, utworzenia instrumentu nadzwyczajnego, stawiania na MŚP i wsparcia Komisji dla zawiązywania sojuszy przemysłowych oraz projektów, które są przedmiotem wspólnego europejskiego zainteresowania.

Z perspektywy Konfederacji Lewiatan, kluczowe będzie bieżące monitorowanie sytuacji i pilnowanie, aby Komisja (zgodnie ze swoimi zapowiedziami) poprawiła egzekwowanie istniejących już przepisów i usuwanie tych, które tworzą bariery na jednolitym rynku UE. Często są one podyktowane niczym innym niż protekcjonizmem państw członkowskich.

Adam Dorywalski, ekspert Konfederacji Lewiatan ds. UE
e-mail: adorywalski@konfederacjalewiatan.pl

Tekst ukazał się w majowym wydaniu Brussels Headlines - biuletynu europejskiego Lewiatana