Czy praca musi mieć sens…?
2018-11-08
Rynek pracownika wymusza na pracodawcach zmianę podejścia do samego zagadnienia pracy. Wyjątkowa niska podaż - najniższe w historii bezrobocie i aktywność zawodowa oraz brak sprawnej polityki migracyjnej bazującej na zawodach i kwalifikacjach powodują, że aktualnie niemal każdy pracodawca boryka się z problemem niedoborów kadrowych. W ostatnich latach zmianie uległa jednak jeszcze jedna istotna kwestia - podejście samych pracowników, którzy nie tylko chcą wykonywać pracę na określonych zasadach, za określone wynagrodzenie, składające się z pensji i benefitów dodatkowych, ale coraz częściej oczekują, że ich praca będzie miała sens - w oczach ich samych, ale również w oczach innych. Czym zatem jest sens pracy i jakie faktycznie znaczenie ma dla współczesnych zatrudnionych?
Dyskusję na temat sensu pracy rozpoczął prof. David Graeber publikując w 2013 roku esej pt. „O fenomenie gównianej pracy”, w którym postawił tezę, iż spora część pracowników jest przekonana, że ich praca nie tylko nie ma sensu, ale też nie tworzy żadnej wartości dla innych. To z kolei sprawia, że ich stanowiska można bez problemu zlikwidować, lub zastąpić ich robotami..[1] Publikacja ta wywołała ogromne poruszenie. Z jednej strony uderzała bowiem w podstawowe założenia gospodarki rynkowej, z drugiej uświadomiła sporej grupie pracowników, że zagadnienie to dotyczy również ich i ma niebagatelny wpływ na to, jak czują się w miejscu pracy, jakie jest ich nastawienie oraz zaangażowanie i czy dalsza praca w danym miejscu faktycznie ma „sens”?
Czym jest sens pracy?
Na to pytanie od lat próbują odpowiedzieć psycholodzy oraz ekonomiści na całym świecie. Ciężko jest znaleźć jednoznaczną definicję, jednak można przyjąć, że sens pracy to poczucie, że to co robimy jest zgodne z naszymi wartościami i celami oraz ma znaczenie dla nas samych oraz innych. Gdy cel działania nie jest ważny dla człowieka powoduje jego mniejsze zaangażowanie. Gdy to co robimy nie jest zgodne z wyznawanymi zasadami częściej unikamy wykonywania zadań albo wykonujemy je ze znikomą uwagą i starannością. Sens pracy wpływa na identyfikację zatrudnionych z organizacją, w której pracują, chęć pozostania w niej jak najdłużej i głębokie zaangażowanie się w jej sprawy, a także poziom satysfakcji czy nawet niwelowanie stresu. Przede wszystkim wpływa jednak na postrzeganie ogólnego sensu życia. Dotyka zatem niezwykle istotnego zagadnienia – samopoczucia pracującej części społeczeństwa. Czyli tego, co dla pracodawców powinno być, szczególnie aktualnie, niezwykle istotne.
Trudny rynek pracownika
Brak wykwalifikowanych pracowników w różnych branżach powoli staje się barierą rozwoju dla wielu firm. Największe skutki niedoborów kadr odczuwają aktualnie organizacje z szeroko pojętej branży usług oraz te, których działalność związana jest z nową gospodarką (gospodarką 4.0). Brak wewnętrznego czynnika wzrostu, jakim są sami pracownicy powoduje, że wiele przedsiębiorstw poszukuje kadry poza granicami kraju, co niejednokrotnie rodzi kolejne problemy, z którymi musi zmierzyć się organizacja. Na kondycję przedsiębiorstw wpływa również archaiczny system kształcenia pracowników i wieloletni brak lub niedobór inwestycji w ich formalną i pozaformalną edukację. Objawia się on szczególnie u pracowników z dłuższym stażem, brakiem świadomości ciągłego rozwoju i podnoszenia kwalifikacji. Zmiana podejścia do realizacji projektów, często realizowanych przez rozproszone zespoły, wykorzystywanie nowoczesnych technologii wpływają również na zmianę stosowanych form edukacyjnych – nauki zdalnej czy programów łączących wiele rozwiązań i wkraczających w realne życie zawodowe – Integrated Learning. Ogromnym wyzwaniem jest również brak u pracowników kompetencji miękkich, szczególnie w obszarze komunikacji, współpracy i przywództwa, które pozwalają na efektywne rozwiązywanie problemów oraz szybkie reagowanie na zmiany w otoczeniu.
Praca z sensem w Polsce
Jak wynika z raportu „W poszukiwaniu sensu pracy” przygotowanego przez Agencję 4P i brightlight, na podstawie badania przeprowadzonego przy użyciu polskiej wersji kwestionariusza do badania sensu pracy, aż 27% pracujących Polaków odpowiedziało, że nie widzi sensu swojej pracy. Na wzrost jego poczucia u polskiego pracownika największy wpływ mają zarobki i forma zatrudnienia – im wyższa płaca i bezpieczniejsza forma zatrudnienia, tym silniejsze poczucie sensu. Na podstawie wyników tego raportu można również wytypować dwie grupy pracowników najbardziej narażonych na negatywny wpływ braku sensu pracy. Są nimi przedstawiciele pokolenia Z (osoby urodzone po 1995 roku) oraz ci, u których zakres wykonywanych obowiązków ciężko jest wytłumaczyć innym.
27% polskich pracowników, którzy nie widzą sensu swojej pracy to dużo czy mało? Dużo, bo to przecież co czwarty pracujący. Mało jeśli weźmiemy pod uwagę, że w Wielkiej Brytanii ten odsetek wynosi 37%, a w Holandii 40%. Bardzo zły wynik zachodnich gospodarek powinien być dla polskich firm raczej znakiem ostrzegawczym, niż powodem do dumy. W polskiej gospodarce pewne procesy zachodzą po prostu z pewnym opóźnieniem. Im bardziej nasza gospodarka będzie upodabniała się do zachodniej – domykając lukę płacową i automatyzując kolejne zadania – tym sens pracy będzie ważniejszą, ale też i trudniejszą do zaspokojenia potrzebą. Żeby nie osiągnąć katastrofalnego poziomu Holandii, polskie firmy powinny zacząć pracować z pracownikami nad sensem pracy już dziś – Bartłomiej Brach
Czynniki motywujące i wpływające na poziom sensu
Kluczowym zadaniem stojącym przed pracodawcami w Polsce jest zatem tworzenie warunków wpływających na podnoszenie poziomu sensu z pracy. Aby to zrobić warto zadbać o trzy obszary, które mają największy wpływ na poziom odczuwania sensu z wykonywanych zadań zawodowych. Są nimi: podnoszenie kompetencji pracowników, zapewnienie odpowiedniej autonomii i wsparcia oraz budowanie relacji.
Poczucie sensu jest silnie skorelowane z obszarem rozwoju kompetencji i motywowaniem pracowników do zdobywania i aktualizowania wiedzy zawodowej. Ważne jest zatem tworzenie takiej kultury organizacji, która stymuluje rozwój pracowników i zachęca ich do nieustannego uczenia się. Równie istotne jest także odpowiednie przygotowanie kadry menedżerskiej, szczególnie w obszarze kompetencji przywódczych i trenerskich, tak by byli oni w stanie wskazywać ścieżki rozwoju i dawać narzędzia niezbędne do osiągania wyznaczonych celów. To wszystko pokazuje jak w odniesieniu do sensu pracy ważna jest strategia firmy związana z kompetencjami i rozwojem pracowników.
Niezwykle istotne jest również zapewnienie odpowiedniej autonomii – pozostawienie pracownikom przestrzeni do samodzielnego podejmowania decyzji i brania odpowiedzialności za osiągane wyniki. Przestrzeń taka daje poczucie sprawczości i samodecydowania o sprawach istotnych dla firmy, co pozytywnie wpływa na postrzeganie sensu wykonywanych zadań.
W przypadku budowania odpowiedniego gruntu do wykształcenia lub wzrostu poziomu poczucia sensu wśród pracowników nie można zapominać o relacjach. Każdy bowiem musi czuć, że może liczyć na wsparcie innych członków zespołu, ale także być wsparciem dla innych. Poczucie wspólnoty to podstawa do zabezpieczenia niezwykle istotnego obszaru, który ma niebagatelne znaczenie w codziennej pracy. Prawdziwe (nie wirtualne) relacje z pracownikami, klientami czy partnerami biznesowymi również są niezwykle istotne dla poczucia sensu pracy wśród pracowników i tu ponownie pojawia się rola menedżerów, którzy powinni stymulować do ich powstawania i utrzymywania.
Każda organizacja powinna zatem zadać sobie pytanie czy poszczególni pracownicy odczuwają, że wykonywane przez nich zadania mają znaczenie, czy przekłada się to na ich satysfakcję i poczucie sensu w życiu? Jeśli odpowiedź, nawet w przypadku niewielu pracowników, będzie negatywna czas pomyśleć o tym co można zrobić, by zmienić ten stan i nadać sens – ich pracy, ich życiu, im samym. Taka jest bowiem rola współczesnego pracodawcy.
Więcej o sensie pracy, wynikach najnowszych badań i płynących z nich wnioskach oraz o działaniach, które mogą podejmować pracodawcy by wspierać swoich podwładnych, będzie można dowiedzieć się podczas konferencji Praca 4.0, organizowanej przez Konfederację Lewiatan, która odbędzie się już 19-20 listopada w Warszawie.
