Klauzula obejścia prawa podatkowego może wyrządzić wiele szkód

2016-01-22

Rada Podatkowa Konfederacji Lewiatan dostrzega przyczyny wprowadzenia klauzuli obejścia prawa podatkowego. Zgadza się z tym, że międzynarodowe unikanie opodatkowania prowadzi do zmniejszenia wpływów budżetowych i ogranicza możliwości realizacji potrzeb państwa, zaburza uczciwą konkurencję oraz zmniejsza stan środków pieniężnych w polskim systemie bankowym. Niemniej jednak zwraca uwagę na znaczące ryzyka związane z wprowadzeniem instytucji, która istotnie obniży standard ochrony praw podatnika.

- Takie narzędzie, stosowane w sposób nieograniczony i bezwarunkowy, może wyrządzić podatnikom wiele istotnych szkód. Ważne jest, aby konstrukcja klauzuli zawierała mechanizmy bezpieczeństwa, gwarantujące, że nie będzie ona stosowana wobec podatników działających zgodnie z prawem - uważa Rafał Iniewski, wiceprzewodniczący Rady Podatkowej Konfederacji Lewiatan.
Funkcje gwarancyjne, jakie powinny być zapewnione, to przede wszystkim:

- wyraźne i jednoznaczne wskazanie, że w postępowaniu, w którym zastosowano klauzulę ciężar dowodu spoczywa na organie podatkowym,
- realna dwuinstancyjność postępowania,
- określenie progu korzyści podatkowej wyłączającej stosowanie klauzuli wobec małych i średnich przedsiębiorstw.

Niejasne przesłanki stosowania Klauzuli
Zgodnie z propozycją klauzula znajdzie zastosowanie, jeżeli czynność została dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, jest sprzeczna z celem ustawy podatkowej, a sposób działania był sztuczny. Przesłanki te, są nieprecyzyjne i niejasne, przez co organy podatkowe będą dysponować dużą uznaniowością przy ich ocenie.
- Proponowane brzemiennie klauzuli oznacza, że jeżeli podatnik ma do zrealizowania określone cele ekonomiczne, istnieje kilka sposobów, aby je zrealizować i powodują one różne skutki podatkowe, to wybór najbardziej korzystnego podatkowo sposobu grozić będzie zastosowaniem wobec niego klauzuli - zauważa Iniewski.

Zastrzeżenia budzi także wysokość progu „korzyści podatkowej", po przekroczeniu którego klauzula będzie stosowana. Proponowane 100 tys. zł oznacza w praktyce objęcie małych podatników a nie dużych międzynarodowych struktur. Rafał Iniewski przekonuje, że samo istnienie takiej regulacji istotnie podnosi ryzyko prowadzenia działalności. Samoświadomość małego podatnika co do tego, że praktycznie każda jego transakcja może podlegać ocenie z punktu widzenia obejścia prawa podatkowego będzie nieuchronnie prowadzić do podniesienia kosztów działalności, np. w wyniku wewnętrznego audytowania transakcji względem dodatkowych kryteriów.

Rada ds. Unikania opodatkowania
Rada ds. Unikania opodatkowania stanowić ma niezależny i ekspercki organ opiniodawczy. Swego rodzaju „bezpiecznik" wpływający na obiektywizm organu podatkowego wydającego decyzje z zastosowaniem klauzuli. W jej skład wejdzie 7 członków, posiadających odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Trzech wytypowanych przez Ministra Finansów i po jednym przedstawicielu Ministra Sprawiedliwości, Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Krajowej Izby Doradców Podatkowych oraz Rady Dialogu Społecznego.

- Koncepcja powołania Rady to dobre rozwiązanie pod warunkiem, że jej skład, nie będzie zdominowany przez przedstawicieli Ministra Finansów. W przeciwnym razie należy mieć poważne wątpliwości o niezależność i obiektywizm wydawanych ocen - zauważa Przemysław Pruszyński, sekretarz Rady Podatkowej Konfederacji Lewiatan.
Istotne jest także, aby przedstawiciel RDS wybierany był spośród przedstawicieli organizacji pracodawców a nie pracowników oraz to, aby podatnik mógł uczestniczyć w posiedzeniach Rady.

Opinie zabezpieczające
W ocenie Rady Podatkowej zaproponowana wysokość opłaty za wydanie opinii zabezpieczającej (20 tyś. zł) spowoduje, że dla większości podatników nie będzie ona dostępna. Dodatkowo w zestawieniu z 6 miesięcznym terminem na jej wydanie,
z perspektywy tempa życia gospodarczego, należy uznać, że możliwość zabezpieczenie się przed ryzykiem zastosowania klauzuli będzie jedynie teoretyczna.

Uchylenie ochronnej mocy interpretacji indywidualnych
W projekcie ustawy zaproponowano, aby podatnik nie mógł uzyskać interpretacji indywidualnej, jeżeli stan fatyczny lub zdarzenie przyszłe stanowi unikanie opodatkowania. Jeżeli zostałaby wydana to nie będzie wywoływać skutków prawnych.

- To niedopuszczalne, nie można ustawą dać temu samemu organowi państwa pełnego prawa do zmiany zdania już po fakcie, tj. już po przeprowadzeniu przez podatnika transakcji zgodnie z informacją wcześniej otrzymaną - komentuje Marek Kolibski, wspólnik KNDP, członek Rady Podatkowej.
W ostateczności zmiana lub uchylenie interpretacji powinno wywoływać skutki od następnego roku podatkowego.

Data wejścia w życie i stosowanie
Nie ulega wątpliwości, że klauzula stanowić będzie część materialnego prawa podatkowego i nie może być zatem stosowana do transakcji podjętych przed jej wejściem w życie oraz zacząć obowiązywać w trakcie 2016 r. Zastosowanie klauzuli do lat ubiegłych należy przyjąć jako całkowicie niedopuszczalne w świetle zasady nie działania prawa wstecz.

Marek Kolibski uważa, że w przepisach przejściowych, powinna być wprowadzona wyraźna zasada, że w przypadku podatków dochodowych klauzula ma zastosowanie do dochodów osiąganych od 2017 r. oraz do czynności prawych dokonanych po 31 grudnia 2016 r.

Minister Finansów jako sędzia we własnej sprawie
Ze względu na wagę i istotność spraw, w których zastosowanie znajdzie klauzula obejścia prawa należy zapewnić realną dwuinstancyjność postępowania.

- Rozwiązaniem może być wprowadzenie w strukturach Ministerstwa Finansów specjalnej jednostki organizacyjnej rozpatrującej odwołania, tak aby odwołanie od decyzji, było rozpatrywane przez osoby maksymalnie niezależne od osób, które prowadziły postępowanie podatkowe zakończone decyzją w pierwszej instancji - proponuje Rafał Iniewski.

Rada Podatkowa Konfederacji Lewiatan