Nowe urlopy macierzyńskie w UE?

2008-10-13

3 października 2008 r. Komisja Europejska przedstawiła dwa projekty dyrektyw dotyczących urlopów macierzyńskich. Obie inicjatywy stanowią część pakietu środków zmierzających do zwiększenia równowagi między życiem zawodowym a rodzinnym, tzw. Reconciliation Package, ich celem jest uaktualnienie i poprawa istniejącego prawodawstwa UE.

Zostaną one przekazane do Parlamentu Europejskiego i rządów krajowych do rozpatrzenia. Jednocześnie europejscy partnerzy społeczni (w tym BUSINESSEUROPE) rozpoczęli negocjacje w celu poprawy uregulowań dotyczących innych rodzajów urlopów rodzinnych, e tym urlopów rodzicielskich.

Pierwszy z dokumentów to wniosek Komisji w sprawie urlopów macierzyńskich (zmieniający istniejącą dyrektywę 92/85/EWG z 1992 r.). Projekt zakłada wydłużenie minimalnego okresu urlopu macierzyńskiego z 14 do 18 tygodni i zaleca wypłacanie kobietom zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% ich pensji, daje jednak państwom członkowskim możliwość ustalenia tego pułapu na poziomie wynagrodzenia chorobowego. Ponadto kobiety mają mieć większą swobodę decydowania, kiedy skorzystać z nieobowiązkowej części urlopu (przed urodzeniem dziecka czy po), a tym samym nie będą już zobowiązane do wykorzystania części urlopu przed urodzeniem dziecka, co ma obecnie miejsce w niektórych państwach członkowskich.

Wzmocniona ma zostać również ochrona przed zwolnieniem z pracy oraz prawo do powrotu na to samo lub równoważne stanowisko po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Możliwe ma być także, zgodnie z wnioskiem Komisji, zażądanie od pracodawcy elastycznych godzin pracy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, pracodawca będzie miał jednak prawo odrzucić taką prośbę.

Drugi wniosek dotyczy kobiet prowadzących działalność na własny rachunek i daje im taki sam dostęp do urlopów macierzyńskich, jaki przysługuje pracownicom i, jednak na zasadzie dobrowolności (zastępując istniejącą dyrektywę 86/613/EWG). Jednocześnie małżonkowie i partnerzy życiowi (uznawani przez prawo krajowe), którzy w sposób nieformalny pracują w małych firmach rodzinnych, takich jak gospodarstwo rolne lub praktyka lekarska (tzw. małżonkowie współpracujący), będą mieli, o ile wyrażą taką wolę, dostęp do zabezpieczenia społecznego przynajmniej na takim samym poziomie, jak pracownicy formalnie prowadzący działalność na własny rachunek.

Oprócz dwóch wyżej wymienionych projektów w skład Reconciliation Package wchodzi także sprawozdanie w sprawie zapewnienia opieki nad dziećmi w krajach Unii Europejskiej oraz postępów każdego z państw członkowskich pod względem docelowej liczby ośrodków opieki nad dziećmi, uzgodnionej przez liderów UE w Barcelonie w 2002 r.

17 września 2008 r. partnerzy społeczni na szczeblu europejskim rozpoczęli negocjacje na temat urlopów rodzicielskich, mając nadzieję na zmianę istniejącego prawodawstwa UE (dyrektywa 96/34/WE), które również oparte jest na porozumieniu ramowym zawartym z europejskimi pracodawcami i przedstawicielami związków zawodowych. Zakończenie negocjacji planowane jest w ciągu dziewięciu miesięcy.

W dłuższej perspektywie Komisja pragnie również zmienić inne rodzaje urlopów rodzinnych, takich jak urlop ojcowski (krótkookresowy urlop dla ojców na czas porodu lub adopcji dziecka), urlop adopcyjny (urlop podobny do urlopu macierzyńskiego na czas adopcji dziecka) oraz urlop opiekuńczy (w celu opieki nad pozostającymi na utrzymaniu członkami rodziny).

Rozpoczęły się już prace nad stanowiskiem BUSINESSEUROPE w sprawie projektów przedstawionych przez Komisję. Niepokój europejskich pracodawców budzą propozycje dotyczące długości urlopów, wysokości świadczeń oraz warunki powrotu do pracy. PKPP Lewiatan będzie aktywnie uczestniczyć w opracowaniu wspólnego stanowiska. Prace nad propozycjami zmian są tym ważniejsze, że obecnie w Polsce trwają rozmowy na temat konieczności wprowadzenia rozwiązań o charakterze prorodzinnym. Proponuje się m. in.: wydłużenie urlopów macierzyńskich o kolejne dwa tygodnie, wprowadzenie tzw. dodatkowych urlopów macierzyńskich oraz 3-letniejj gwarancji zatrudnienia osób powracających po urlopie macierzyńskim (dodatkowym urlopie macierzyńskim) do pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Wszystkie z działań podejmowanych na rzecz godzenia życia zawodowego z rodzinnym zasługują na przedyskutowanie. Trzeba mieć jednak świadomość, że oba wnioski zostaną poddane procedurze współdecydowania w Parlamencie Europejskim oraz w Radzie (większość kwalifikowana). Oczekuje się, że porozumienie zostanie osiągnięte w 2009 r. Państwa UE będą miały dwa lata na wprowadzenie tych przepisów do swojego prawa krajowego.

Szczegółowe informacje:
Wniosek w sprawie zmiany dyrektywy dotyczącej urlopów macierzyńskich
Wniosek w sprawie zmiany dyrektywy dotyczącej kobiet prowadzących działalność na własny rachunek i współpracujących małżonków