PKPP Lewiatan popiera projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Jedną wątpliwością natury prawnej dotyczy projektowanego ograniczenia kwot, które mogą podlegać egzekucji komorniczej w zakładach, w których nadal trwa proces restrukturyzacji. Zgłaszamy również zastrzeżenia odnośnie treści uzasadnienia tego projektu.

Uważamy za zasadne uruchomienie w formie pożyczki ze środków Skarbu Państwa kwot, które nie zostały wykorzystane trybem przewidzianym przez ustawę z 2005 roku (ze zmianami wcześniej dokonanymi w tej ustawie), z ustaleniem maksymalnej kwoty, o którą zakład może powiększyć pożyczkę już uzyskaną i z objęciem tej nowej kwoty takimi samymi regulacjami odnośnie umorzenia, jak poprzednia suma pożyczki. Zasadne jest też przewidziane w tym projekcie wskazanie, na jakie cele przeznaczona może być pożyczka (ze szczególną ochroną zobowiązań z tytułu zaległości w opłacaniu składek ubezpieczenia społecznego - należności głównej i odsetek).

Projektowana nowelizacja wyeliminuje słabość ustawy z 2005 roku, w następstwie której zakłady, które spłaciły w okresie po 31 grudnia 2004 roku a przed rozpoczęciem restrukturyzacji należności z tytułu "LEX 203" ze środków własnych, nie mogły przeznaczyć na ten cel środków z poprzedniej pożyczki. Korzystne jest też, że środki z obecnej pożyczki będą mogły być przeznaczone na zrefundowanie kosztów opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne od należności z tytułu "LEX 203" - poprzednie wyliczenia kwoty pożyczki, którą mógł dostać zakład nie obejmowały tych wydatków.

Część kwoty pożyczanej trybem tej ustawy przez Skarb Państwa będzie mogła też trafić do zakładów, które w momencie uruchamiania poprzednich kwot pożyczki nie miały zobowiązań, o których mówiła ustawa z 2005 roku i które otrzymały dotację. Również te zakłady będą mogły skorzystać z umorzenia części pożyczki, jeśli spełnią określone w projekcie warunki. W uzasadnieniu jest błędnie podana kwota łączna, która może być przeznaczona na pożyczki dla tego typu zakładów. Kwota ta nie może wynosić 600 mln. zł, bowiem cała kwota, która jest do wydatkowania trybem tej nowelizacji jest szacowana na 600 mln zł.

Plany umorzenia oznaczają, że znaczna część kwot, które teraz i poprzednio pożyczył Skarb Państwa, nie powróci do budżetu. Można to uznać za koszt, jaki zapłaci Skarb Państwa z tytułu wadliwie skonstruowanej ustawy o podwyżkach wynagrodzeń określanej jako "LEX 203" i z tytułu zaniedbań ustawodawczych w ograniczeniu możliwości zadłużania się publicznych zakładów opieki zdrowotnej. " LEX 203" był tylko jedną z przyczyn powstawania długów, więc uruchomienie publicznych środków przeznaczanych głównie na opłacenie skutków "LEX 203" nie ograniczy dalszego zadłużania się publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

Opiniowana nowela nie powinna być uważana, tak jak to uczyniono w uzasadnieniu - jako sposób poprawiania kondycji finansowej publicznych zakładów opieki zdrowotnej; nie ma bowiem żadnej pewności, że zakłady, które uzyskają pomoc publiczną trybem tej ustawy (w rozumieniu - skorzystają z umorzenia znacznej części udzielonej pożyczki) w rzeczywistości poprawią swoją kondycję finansową. Mogą wystąpić setki powodów pogorszenia kondycji, mimo uzyskania środków z tytułu pożyczki ze Skarbu Państwa, a potem umorzenia znacznej części tej kwoty.

Opiniowany projekt jest niczym więcej, jak sposobem zagospodarowania środków budżetowych ustalonych w 2005 roku i nie wykorzystanych dotąd, z jednoczesnym ograniczeniem słabości tamtej ustawy, w następstwie której niektóre zakłady nie otrzymały takiej pomocy publicznej, jaką uzyskały inne (chodzi o zakłady, które w okresie od końca grudnia do rozpoczęcia restrukturyzacji spłaciły część lub całość należności wobec pracowników), a środki pożyczki skalkulowano wtedy bez odpowiedniego oszacowania kosztów składek ubezpieczenia społecznego od kwot należnych pracownikom.

Zastrzeżenia budzi art. 2 projektu, w następstwie którego w zakładach realizujących program restrukturyzacyjny, komornicy nie będą mogli ściągnąć większej sumy sądownie ustalonych należności aniżeli 25% kwot należnych zakładowi z tytułu zapewniania świadczeń zdrowotnych, z wyjątkiem wskazanym w projekcie.

Istnieje obawa, czy takie ograniczenie nie zostanie uznane za sprzeczne z Konstytucją, z wykorzystaniem tego samego uzasadnienia, jakie ostatnio Trybunał Konstytucyjny wskazał w uznaniu za sprzeczne z Konstytucją ograniczeń wprowadzonych w prawie cywilnym.

Zapowiedź ograniczenia praw komorniczej egzekucji należności już powoduje, że komornicy i wierzyciele silniej egzekwują spłatę wierzytelności. Może się okazać, że zanim ta nowela wejdzie w życie, komornicy ściągną należności, a wielu wierzycieli, w ochronie swoich praw i interesów, wiedząc o tym, że zakład będzie mógł uzyskać pomoc publiczną w postaci pożyczki w dużej części potem umarzanej, wycofają się z ugód, jakie zawarli wcześniej z zakładami, które przygotowywały w 2005 roku programy restrukturyzacyjne. Może to oznaczać z jednej strony przyspieszenie spłacania długów, a więc i kosztów obsługi długów, ale z drugiej - powstanie nowych problemów finansowych w tych zakładach publicznych, które będą zmuszone spłacać szybciej zobowiązania, a ich spłata będzie musiała być dokonywana z innych środków aniżeli z udzielonej pożyczki, jeśli zakład będzie musiał najpierw spłacić długi wobec ZUS-u i inne długi publiczno - prawne.

Wydaje się zasadne, aby jeszcze w fazie prac nad projektem została przygotowana ekspertyza prawników - specjalistów prawa konstytucyjnego - odnośnie zgodności z Konstytucją zapisów dotyczących planowanego ograniczenia praw komorników, a tym samym wierzycieli, w niektórych publicznych zakładach opieki zdrowotnej.