Horyzont Europa trampoliną do zbudowania innowacyjnej i konkurencyjnej firmy

2019-04-18

W następnym budżecie UE na lata 2021-2027 Komisja Europejska zaproponowała 100 mld euro na badania naukowe i innowacje w ramach programu Horyzont Europa, a Parlament Europejski sugeruje, aby było to nawet 120 mld euro. Ma on zastąpić dotychczasowy program Horyzont 2020.

Program ramowy Horyzont Europa po wcześniejszym zatwierdzeniu przez Radę UE został 17 kwietnia przyjęty przez Parlament Europejski na sesji plenarnej w Strasbourgu. Jednak tak długo jak nie zostanie osiągnięte porozumienie ws. Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2021-2027, czego nie należy spodziewać się wcześniej niż na jesieni 2019 r., nie będzie wiadomo ile pieniędzy naprawdę zostanie przeznaczonych na ten program.

Komisja Europejska szacuje, że na przestrzeni ostatnich dekad innowacje odpowiadały aż za 2/3 europejskiego wzrostu gospodarczego. Dlatego właśnie inwestycje w badania i innowacje są tak kluczowe dla przyszłości naszego kontynentu, gdyż pozwolą one konkurować globalnie europejskiej gospodarce nie tylko z takimi potęgami jak USA, Japonia czy Korea, ale także z Chinami, które już w relacji procentowej do PKB wydają więcej na ten cel od UE.

Jednak sam program Horyzont Europa nie sprawi, że Unia osiągnie swój cel inwestycyjny w zakresie badań i innowacji wynoszący 3% PKB. Aby tak się stało, musiałby on zostać dofinansowany zgodnie z rekomendacjami Grupy Wysokiego Szczebla doradzającej Komisji Europejskiej (tzw. „Raport Lamy'ego") na poziomie 160 mld euro. Ponadto, państwa członkowskie powinny podnieść swoje narodowe nakłady na badania i innowacje oraz zapewnić synergię pomiędzy krajowymi i regionalnymi Inteligentnymi Strategiami Specjalizacji, które będą musiały określić na lata 2020-2027.

Dotyczy to przede wszystkim takich krajów jak Polska, które na badania i innowacje przeznaczają zaledwie 1% swojego PKB, podczas gdy tzw. „europejscy championi", tj. kraje skandynawskie i Niemcy wydają już teraz ok. 3% PKB. Tymczasem według danych za 2017 r. Polska wykorzystała zaledwie 1% funduszy dostępnych na Horyzont 2020, co jest w dużej mierze konsekwencją znacznie łatwiejszego dla naszych firm dostępu do funduszy strukturalnych w ramach kopert narodowych. Jeśli jednak nasza gospodarka chce przejść na wyższy poziom w światowym łańcuchu dostaw, to zarówno instytucje publiczne, jak i firmy muszą zacząć inwestować więcej w badania i innowacje. Z tego powodu bardzo ważne jest, aby polskie przedsiębiorstwa wykorzystały jak najwięcej funduszy dostępnych w nowym programie Horyzont Europa, gdzie o środki trzeba będzie rywalizować z firmami z całej UE.

Struktura programu będzie trójfilarowa: otwarta nauka, globalne wyzwania i konkurencyjność przemysłu, a także otwarta innowacja. Pierwszy jest dostępny tylko dla świata nauki, ale drugi z 52,7 mld euro, tj. 56% całego programu (wg. propozycji Komisji), jest skierowany przede wszystkim do firm i przemysłu. Zgodnie z dotychczasowymi sugestiami Rady i Parlamentu, ma zostać częściowo przeznaczony m.in. na kluczowe technologie prorozwojowe w klastrze dot. cyfryzacji, przemysłu i kosmosu. W ramach trzeciego filaru dysponującego budżetem 13,5 mld euro tj. 14% całego programu (wg. propozycji Komisji) zostanie utworzona Europejska Rada ds. Innowacji (skrót z ang. EIC), która będzie zarządzać 10 mld euro. Będzie ona wspierać start-upy, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz również w szczególnych przypadkach małe mid-capsy, inwestujące w innowacje. Wsparcie będzie miało formę grantów, pożyczek i różnych instrumentów kapitałowych. Ma to zapewnić szanse na rozwój firmom, które działają na wysokim poziomie ryzyka inwestycyjnego.

Ponadto Horyzont Europa wzmacnia instrumenty wsparcia w ramach „poszerzania", których celem jest zwiększenie udziału w programie jednostek naukowych z krajów takich, jak np. Polska, tj. najsłabiej radzących sobie z wykorzystaniem środków. Firmy też mogą z tego skorzystać ze względu na konieczność opracowania nowego narzędzia IT, które na podstawie danych wprowadzanych w system będzie proponować potencjalnych partnerów projektu.

Nowym elementem programu Horyzont Europa mają być misje i zreformowane partnerstwa europejskie. Te pierwsze będą miały dodatkowe finasowanie i skupią się najprawdopodobniej na takich wyzwaniach społecznych jak walka z rakiem, zmiany klimatu, inteligentne miasta, czy też oczyszczenie oceanów z odpadów z tworzyw sztucznych. Ich realizacją będą zajmować się, m.in. partnerstwa europejskie, które skupiają przedstawicieli przemysłu, instytucji unijnych, państw członkowskich i krajowych placówek publicznych. Za cel stawiają sobie łączenie rozproszonych zasobów i radzenie sobie z trudnościami wynikającym głównie z braku specjalizacji w sektorach wysokich technologii. Takich partnerstw jest obecnie wiele i mają rożne zadania, np. jedno z nich to Clean Sky 2, które zajmuje się opracowaniem cichszego samolotu o znacznie mniejszej emisji spalin.

Ze względu na dostępne unijne dofinansowanie w ramach partnerstw europejskich na realizację zadań związanych z Horyzontem, Konfederacja Lewiatan zachęca polskie firmy, aby dołączały do nich. Więcej informacji na ten temat oraz pełną listę partnerstw można znaleźć tutaj: https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/area/partnerships-industry-and-member-states

Zachęcamy także do kontaktowania się z biurem Konfederacji Lewiatan w Brukseli.

Adam Dorywalski, ekspert ds. UE, Biuro Konfederacji Lewiatan w Brukseli