Mniejsze ulgi we wpłatach na PFRON ograniczą nadużycia w zatrudnianiu niepełnosprawnych

2015-10-06

Sejm znowelizował ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zmienią się zasady udzielania ulg we wpłatach na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Mają one być obniżone. Zdaniem Konfederacji Lewiatan nowe regulacje nie spełniają wszystkich oczekiwań, ale mogą być pierwszym krokiem do naprawy systemu.

Ustawodawca zdecydował się na ten krok w związku z nadużywaniem przez część firm dotychczas funkcjonujących przepisów. Ustawa wejdzie w życie w lipcu 2016 roku - oznacza to, że legislator przewidział 9 miesięczne vacatio legis pozwalające wszystkim przedsiębiorcom odpowiednio przygotować się do nowego stanu prawnego.
Każde przedsiębiorstwo, które zatrudnia co najmniej 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, w przypadku zrezygnowania z usług pracowników niepełnosprawnych, zobowiązane jest dokonywać comiesięcznych wpłat na PFRON. Powyższe wpłaty na Fundusz można jednak obniżyć współpracując z firmami lub spółdzielniami zatrudniającymi niepełnosprawnych , na przykład w ramach zakupu usług lub produktów. Niestety, przeprowadzone przez PFRON kontrole wyraźnie wskazują na słabość funkcjonującego systemu.
Uprawnienie pracodawców niepełnosprawnych z najpoważniejszymi schorzeniami do przyznawania kontrahentom ulg we wpłatach na Fundusz miało bowiem zwiększyć dostępność rynku pracy dla tych osób. Tymczasem stało się elementem przewagi konkurencyjnej na rynku.

Gwałtowny wzrost wartości udzielanych ulg i zwiększająca się dziura w budżecie Funduszu z tego tytułu nie przekłada się na wzrost w zatrudnieniu jednej z najbardziej potrzebujących grup społecznych w naszym kraju.

- Źle skonstruowane przepisy doprowadziły do sytuacji, w której firmy - postępujące zgodnie z intencją ustawodawcy - traciły kosztem firm wykorzystujących luki w prawie. Jeszcze więcej tracił sam PFRON, którego budżet mógł w skali roku stopnieć nawet o kilkaset milionów złotych. Zmiany w ustawie mogą zlikwidować te patologie - dzięki odpowiednim regulacjom można nie tylko unormować poziom środków, które przedsiębiorstwa powinny przekazywać Funduszowi, ale także monitorować prawidłowość udzielanych ulg. Konfederacja Lewiatan wspiera wszelkiego rodzaju aktywności, które prowadzą do sprawiedliwego funkcjonowania podmiotów na rynku, w szczególności mając na względzie aktywizację osób, którym grozi trwałe wykluczenie z rynku pracy - mówi Marek Kowalski, ekspert Konfederacji Lewiatan oraz członek Krajowej Rady Konsultacyjnej przy Pełnomocniku ds. Osób Niepełnosprawnych.

Warto zauważyć, że członkowie Krajowej Rady Konsultacyjnej przy Pełnomocniku ds. Osób Niepełnosprawnych wyrazili poparcie dla obniżenia ulgi we wpłatach na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W skład Rady wchodzą przedstawiciele następujących organizacji:
- Forum Związków Zawodowych Zarząd Główny,
- Fundacja Aktywnej Rehabilitacji „FAR",
- Konfederacja Lewiatan,
- Ogólnopolska Federacja Organizacji Osób Niesprawnych Ruchowo,
- Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ),
- Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (POPON),
- NSZZ „Solidarność",
- Wrocławski Sejmik Osób Niepełnosprawnych.
Zmiany w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w zakresie ulg we wpłatach na Fundusz mają polegać na:

1. Wprowadzeniu obowiązku przekazywania Funduszowi informacji o udzielonych ulgach. Sprawne monitorowanie tego typu komunikatów pozwoli szybciej wykryć potencjalne nieprawidłowości.

2. Obniżeniu podstawy wyliczenia udzielanych ulg do poziomu najniższego wynagrodzenia. Bazę stanowić będzie poziom minimalnego wynagrodzenia z roku poprzedniego (w 2016 roku będzie to wielkość 1750 zł brutto). Ograniczy to nadużycia związane z wyliczaniem ulg.

3. Ograniczeniu możliwości pokrywania zobowiązań wobec PFRON ulgami z 80% do 50% kwoty uzyskanych obniżek (pozostałe 50% zobowiązań pracodawca będzie musiał zapłacić do Funduszu). Ograniczy to presję na budżet Funduszu, rozkładając w czasie wykorzystanie udzielonych ulg.

4. Ograniczeniu czasu na wykorzystanie uzyskanych ulg do 6 miesięcy. Zmniejszy to możliwość kumulowania ulg do wykorzystania w przyszłości, a pośrednio zmniejszy ich wpływ na budżet PFRON.
Te zmiany powinny pozytywnie wpłynąć na zainteresowanie pracodawców zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Zmiany w formule wyliczenia powodują, że aby dalej udzielać klientom ulg na obecnym poziomie, przedsiębiorcy muszą zwiększyć udział osób niepełnosprawnych ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności wśród zatrudnionych.

Równocześnie zmniejszenie możliwości rozliczania wpłat do PFRON ulgą z 80% do 50% spowoduje wzrost zatrudnienia osób niepełnosprawnych w firmach korzystających dotychczas z istotnych obniżek. Należy liczyć, że pozwoli to odwrócić obecny trend. Biorąc pod uwagę statystyki z ostatnich lat, wielkość ulg rosła w zatrważającym tempie, przy jednoczesnej stagnacji we wzroście zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W okresie ostatnich dwóch lat średniomiesięczne zatrudnienie osób niepełnosprawnych - w firmach sprzedawców, wystawiających informacje o udzieleniu ulgi - spadło z 96 tysięcy w roku 2013 do 92 tysięcy w 2015 r.

Zmiany ograniczą również wykorzystywanie mechanizmów udzielania ulgi w celu zdobywania przewagi konkurencyjnej przez przedsiębiorstwa. W przeszłości dochodziło do sytuacji, w których firmy mogły zawyżać cenę swojej oferty, a mimo to była ona dla klientów bardziej atrakcyjna niż dużo tańsze rozwiązania konkurencji, gdyż firmy te udzielały swoim klientom wysokich ulg we wpłacie na PFRON. W ten sposób za jedno stanowisko osoby niepełnosprawnej Fundusz płacił dwa razy: raz bezpośrednio - w postaci refundacji kosztów pracy pracowników niepełnosprawnych, a drugi raz pośrednio - przez zwolnienie z obowiązkowej wpłaty na PFRON.

Tym samym - w wyniku wykorzystywania przez część przedsiębiorstw luki prawnej oraz nieracjonalnego sposobu przyznawania ulg - do PFRON nie wpłynęło:
• w roku 2013 - 503,6 mln zł,
• w roku 2014 - 614, 2 mln zł
• w roku 2015 - szacunkowa wartość na poziomie prawie 740 mln zł

Zdaniem Konfederacji Lewiatan kontynuowanie takiej praktyki w krótkim czasie doprowadziłoby do zapaści finansowej Funduszu. Tym samym zabrakłoby środków na aktywizację niepełnosprawnych oraz ich rehabilitację. To z kolei mogłoby skutkować dalszą redukcją zatrudnienia - z uwagi na brak osób gotowych do podjęcia pracy po przeprowadzonej rehabilitacji.

Sejm zdecydował się zmniejszyć poziom możliwych do wykorzystania ulg po stronie nabywcy do 50%. Dalej możliwe jest więc rozliczenie całej otrzymanej zniżki, a jedynie jest ono odroczone w czasie. Zdaniem Konfederacji Lewiatan - z uwagi na realia biznesowe - próg ulg na Fundusz powinien zostać skonstruowany inaczej - sprzedawca powinien udzielać ich maksymalnie na poziomie 30%.

- Trzeba jasno powiedzieć, że wprowadzone zmiany nie spełniły wszystkich naszych oczekiwań. Zwiększenie transparentności udzielania ulg i stworzenie mechanizmu ich bieżącej kontroli przez Fundusz oceniamy jednak pozytywnie - dodaje Marek Kowalski.

Więcej informacji na www.konfederacjalewiatan.info

Konfederacja Lewiatan