Ujednolicenie opakowań wyrobów tytoniowych

2014-12-05

Treść listu wysłanego do Elżbiety Bieńkowskiej, Komisarz ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP w Komisji Europejskiej.

Konfederacja Lewiatan dziękuje za możliwość rozmowy z Panią Komisarz w dniu 6 listopada 2014 roku podczas spotkania z przedstawicielami organizacji pracodawców BUSINESSEUROPE.

Bardzo ważna była dla nas także możliwość wymiany poglądów na temat istniejących barier na rynku wewnętrznym pomiędzy przedstawicielami pracodawców a członkami Pani gabinetu, która odbyła się w dniu 1 grudnia 2014 roku.

Podczas spotkań wskazaliśmy, jako jeden z przykładów potencjalnych barier na rynku wewnętrznym, na propozycję wprowadzenia krajowych regulacji w zakresie tzw. ujednolicenia opakowań wyrobów tytoniowych. Zaledwie kilka miesięcy po zakończeniu długiego i trudnego procesu legislacyjnego, w wyniku którego uzgodniona została treść dyrektywy tytoniowej, obserwujemy nowe propozycje zaostrzenia przepisów wobec branży tytoniowej, które naszym zdaniem stanowić będą nie tylko poważny problem dla tego sektora, ale również istotną przeszkodę dla prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego.

W czerwcu 2014 roku Irlandia, a kilka miesięcy później Wielka Brytania, notyfikowały Komisję Europejską, w ramach tzw. procedury TRIS, o zamiarze wprowadzenia regulacji w zakresie ujednoliconych opakowań wyrobów tytoniowych. Polska i 9 innych krajów członkowskich UE (Hiszpania, Rumunia, Czechy, Bułgaria, Portugalia, Włochy, Grecja, Węgry, Słowacja) zgłosiły zastrzeżenia (tzw. detailed opinions) do propozycji przedstawionej przez rząd Irlandii. Do propozycji brytyjskiej krytycznie odniosło się 11 państw (Polska, Włochy, Hiszpania, Portugalia, Czechy, Słowacja, Grecja, Węgry, Bułgaria, Rumunia oraz Litwa). W obydwu przypadkach liczba ta stanowi absolutny precedens wskazując jednocześnie na szereg obaw państw członkowskich w stosunku do notyfikowanych aktów prawnych.

Konfederacja Lewiatan w pełni podziela argumentację przytoczoną w opiniach szczegółowych Rzeczypospolitej Polskiej do notyfikacji irlandzkiej i brytyjskiej.

Ujednolicone opakowania są niezgodne z duchem nowej dyrektywy tytoniowej. Punkt 53 preambuły mówi, że „kraje członkowskie mogą wprowadzać bardziej zaostrzone wymagania dotyczące opakowań, jeśli są zgodne z traktatem UE i zobowiązaniami wobec WTO". Ujednolicone opakowania nie spełniają tych warunków, bo naruszają: a) prawo ochrony własności intelektualnej (w szczególności prawo ochrony znaków towarowych) i b) zasady Światowej Organizacji Handlu dotyczące technicznych barier w handlu. Dodatkowo traktat UE wymaga wypłat odszkodowania właścicielowi znaków handlowych, jeśli jego prawa do używania znaków są naruszone.

Wprowadzenie ujednoliconych opakowań stworzy barierę dla swobodnego przepływu towarów w Unii Europejskiej i będzie stać w sprzeczności z art. 34 TFUE, który mówi, że "ograniczenia ilościowe w przywozie oraz wszelkie środki o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi". Standaryzację opakowań należy traktować jako środek o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych. Pozbawienie producentów możliwości używania znaków towarowych i wskazywania pochodzenia swoich produktów praktycznie uniemożliwi im wejście na nowe rynki. Ponadto ograniczy metody konkurowania producentów wyłącznie do ceny, co w przypadku producentów mających niewielki udział w rynku znacząco utrudni utrzymanie bądź wzmocnienie ich pozycji na rynku. Stanowi to podważenie wolnej i uczciwej konkurencji.

Ujednolicenie opakowań narusza prawa właścicieli znaków towarowych. Pozbawia posiadacza prawa do właściwego znaku towarowego zdolności do wykorzystywania jego własności intelektualnej do zaplanowanych celów, włączając w to jakość komunikowania, pochodzenie oraz odróżnianie produktu od tego, który proponuje konkurencja. Stoi to w sprzeczności z Konwencją paryską o ochronie własności przemysłowej oraz rozporządzeniem Rady(WE) nr 207/2009 w sprawie wspólnotowego znaku towarowego, zgodnie z którym wspólnotowy znak towarowy ma jednolity charakter i wywołuje ten sam skutek we wszystkich państwach członkowskich. Oznacza to, m.in., że jego używanie może być zakazane jedynie w odniesieniu do całej Wspólnoty. Dodatkowo, krajowe przepisy wprowadzające jednolite opakowania naruszają Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS) oraz Porozumienie w sprawie barier technicznych w handlu (Agreement on Technical Barriers to Trade).

Wprowadzenie ujednoliconych opakowań w którymkolwiek kraju UE może narazić całą UE na spory prawne z WTO. Obecnie toczy się postępowanie na forum WTO, w którym 5 krajów (Indonezja, Honduras, Kuba, Dominikana i Ukraina) wystąpiły przeciw Australii, jedynemu krajowi na świecie, który wprowadził ujednolicone opakowania wyrobów tytoniowych.

Wprowadzenie ujednoliconych opakowań w Irlandii i Wielkiej Brytanii dla wyrobów tytoniowych stanowiłoby bardzo groźny precedens. Byłoby bowiem, pogwałceniem zasad i praw wymienionych powyżej, a tym samym niosłoby ryzyko wprowadzenia w przyszłości tego typu regulacji w całej Unii Europejskiej nie tylko w odniesieniu do wyrobów tytoniowych, ale także alkoholi, słodyczy itp.

Ujednolicone opakowania doprowadzą do wzrostu szarej strefy, czego dowodzi przykład Australii, przez co osłabią konkurencyjność przedsiębiorstw w UE oraz będą skutkować likwidacją wielu miejsc pracy.

W stanowisku (z lutego 2013 r.) do projektu dyrektywy PE 2014/40/UE, Polska zadeklarowała, że nie będzie wprowadzać na swoim terytorium ujednoliconych opakowań, nawet jeśli takie rozwiązanie byłoby opcjonalnie dopuszczane przez dyrektywę tytoniową. Wprowadzenie ujednoliconych opakowań w choćby jednym kraju członkowskim będzie skutkować tym, że ostatecznie cała UE będzie musiała wprowadzić jednolite opakowania papierosów, a Polska tym samym będzie do tego przymuszona, ze wszystkimi negatywnymi skutkami dla gospodarki i budżetu państwa.

Zwracamy uwagę także na negatywne doświadczenia Australii - jedynego kraju, gdzie wprowadzono (2 lata temu) ujednolicone opakowania.

Zakładano tam, że zwiększenie skuteczności ostrzeżeń zdrowotnych zmniejszy atrakcyjność palenia wśród młodzieży, przez co zmniejszy się liczba palaczy ogółem. Nowe restrykcyjne regulacje nie zmniejszyły jednak znacząco konsumpcji. Atrakcyjność palenia dla młodych osób wcale nie zmniejszyła się, a przez zwiększony poziom przemytu, wręcz wzrosła - udział palących w grupie 12-17 lat wynosi 5%, wobec 3,8% w 2010 r. Według Australian Government National Drugs Strategy Household Surveys, 1991 - 2013, Australian Institute of Health and Welfare w ciągu trzech lat konsumpcja papierosów wzrosła o 32% w tej grupie docelowej.

Także wśród dorosłych palaczy nowe przepisy wywołały pogorszenie wskaźników. Spowolnieniu uległ wieloletni trend spadkowy odsetka palących, a w 2013 roku odsetek ten nawet wzrósł o 1,8 % (źródło: Smokefacts - Roy Morgan Incidence Report). Wzrosła również znacznie liczba osób palących ponad 11 papierosów dziennie.

Ujednolicone opakowania spowodowały dynamiczny wzrost szarej strefy, do poziomu nienotowanego od ponad 7 lat w Australii. Według danych raportu KPMG Illicit tobacco in Australia, 2014 HY report obecnie udział papierosów pochodzących z przemytu i nielegalnej produkcji wzrósł w ciągu dwóch lat o 25% i wynosi obecnie 14,3%, podczas gdy bezpośrednio przed wprowadzeniem jednolitych opakowań wynosił ok. 11,5%.

Nasze szczególne obawy, jako organizacji reprezentującej interesy pracodawców różnych sektorów, budzi realne niebezpieczeństwo tzw. efektu domina, czyli objęcia w przyszłości podobnym ograniczeniem, w oparciu o argumenty prozdrowotne, produktów innych branż. Pozbawienie uprawnionego z tytułu zarejestrowanego znaku towarowego jego ochrony stanowi nieproporcjonalny środek, którego skuteczność nie jest poparta dowodami. Jednocześnie należy mieć na uwadze, że te kontrowersyjne przepisy generują istotne ryzyko nieuczciwej konkurencji. Przypominamy, że rozmiar szarej strefy w Polsce, sięgającej już jednej czwartej całkowitej konsumpcji, stanowi bardzo poważny problemem wpływający również na kondycję polskich finansów publicznych.

18 grudnia 2014 r. kończy się okres, w którym Komisja Europejska powinna przeanalizować otrzymane opinie i odnieść się do planów Irlandii. Niecałe trzy miesiące później upływa termin na komentarz w sprawie notyfikacji Wielkiej Brytanii. Biorąc pod uwagę opisaną skalę zagrożeń związaną z tymi inicjatywami, zwracamy się do Pani Komisarz z prośbą o podjęcie stosownych działań na forum Komisji Europejskiej. Instytucja ta jest strażnikiem rynku wewnętrznego, w tym swobodnego przepływu towarów i skutecznej ochrony praw własności intelektualnej. Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, uważamy, że niezbędnym jest zgłoszenie przez Komisję Europejską negatywnych komentarzy do  regulacji, które według istotnej liczby państw członkowskich, a także organizacji reprezentujących pracodawców różnych sektorów, naruszają traktat UE, prawa ochrony własności intelektualnej, porozumienia ze Światową Organizacją Handlu oraz zagrażają pracownikom, przedsiębiorcom
i konsumentom.

 

Henryka Bochniarz

Prezydent Konfederacji Lewiatan

 

Załączniki:

1.       Skutki wprowadzenia ujednoliconych opakowań w Australii w grudniu 2012 roku - Posumowanie.

2.       Skutki wprowadzenia ujednoliconych opakowań w Australii w grudniu 2012 roku - Główne dane
i ich źródła.

3.       Opinia Szczegółowa Polski do notyfikacji irlandzkiej.