Lewiatan o wynikach rankingu Doing Business 2011 i rekomendacjach BŚ

2010-11-05

W tegorocznym rankingu Banku Światowego Doing Business 2011 , Polska, pomimo awansu o trzy oczka, zajęła dalekie 70. miejsce na 183 kraje. Poniżej przedstawiamy nasz komentarz dot. raportu i rekomendacji Banku Światowego.

Zakładanie działalności gospodarczej - rekomendacje Banku Światowego
Nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (sdg) z 2008 r., która m.in.:
- wprowadziła rejestrację działalności gospodarczej w tzw. jednym okienku to jest w KRS albo ewidencji działalności gospodarczej prowadzonych przez gminy,
- skróciła czas na rejestrację w KRS z 14 dni do 7 dni, w praktyce spowodowała znaczne wydłużenie procesu zakładania firmy;
Dotychczas potencjalny przedsiębiorca musiał w odpowiedniej kolejności, przewidzianej przepisami prawa, odwiedzić szereg urzędów zaangażowanych w proces rejestracji: KRS (ewidencja), REGON, US, Bank, ZUS, Inspekcja Pracy, Inspekcja Sanitarna itd. Trwało to średnio ok. 30 dni.
Ww. nowela sdg z 2008 r. sprawiła bowiem, iż potencjalny przedsiębiorca składał wszystkie wnioski, które poprzednio składał w poszczególnych urzędach, do KRS albo w gminie.

Tylko dla osób fizycznych stworzono jednolity wniosek rejestracyjny oraz zapisano, iż od dnia złożenia wniosku w gminie przedsiębiorca może prowadzić działalność gospodarczą. Nie ma wciąż jednego wniosku rejestracyjnego dla spółek, nie ma również adekwatnego przepisu o momencie rozpoczynania działalności gospodarczej jak dla osób fizycznych. Zdaniem Lewiatan zapis o tym, iż przedsiębiorca indywidualny może rozpocząć działalność gospodarczą zanim zostanie zarejestrowany jest martwy, ponieważ, z nie zarejestrowanym przedsiębiorcą i tak nikt nie podpisze umowy najmu, czy nie założy rachunku bankowego zgodnie z polskimi przepisami prawa.

Problemy praktyczne po ostatniej noweli sdg z 2008 r.:
- termin instrukcyjny dla KRS 7 dni jest bardzo często przez KRS nieprzestrzegany; zdarza się więc, ze rejestracja w samym KRS trwa nawet kilka miesięcy(!)
- każde przesyłanie dokumentów pomiędzy urzędami trwa średnio 2 tygodnie;
- w KRS, ale i w gminach również, nie ma punktów informacyjnych, które pomagałyby z wypełnianiem wniosku rejestrowego; KRS nie udziela w ogóle informacji jak należy wypełnić wniosek do KRS, urzędu statystycznego tj. RG1 czy np. VATR; w tym celu potencjalny przedsiębiorca musi udać się do właściwego urzędu; zdarza się jednak, iż urząd statystyczny odsyła do KRS lub gminy wskazując że nie są właściwi;
- warto podkreślić, iż nie uległy uproszczeniu formularze do rejestracji, za wyjątkiem formularza dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą;
- do KRS nie można złożyć wniosku o rejestrację jako podatnik VAT (VATR), ponieważ ustawa tego nie przewiduje, w związku z powyższym KRS takich wniosków często nie przyjmuje; Bez rejestracji VAT w większości przypadków nie można rozpocząć/prowadzić działalności gospodarczej;
- urzędy statystyczne, które poprzednio od ręki wydawały zaświadczenie o nadaniu REGON, obecnie mają opóźnienia 2-3 miesięcy, choć ustawa wskazuje, iż mają na rejestrację 7 dni; bardzo często nie wysyłają zaświadczeń pocztą do przedsiębiorców, co również nakazuje im ustawa;
- urzędy skarbowe nadają NIP i rejestrują firmy jako podatników VAT; wniosek składa się na 2 odrębnych formularzach! następnie przesyłają informacje o nadanym NIP do KRS, który nie dokonuje tego wpisu automatycznie, a jedynie na wniosek przedsiębiorcy!

Kolejne problemy z zakładaniem działalności gospodarczej wprowadziła ustawa o świadczeniu usług na terytorium RP (implementuje dyrektywę usługową), która weszła w życie w 2010 r. i przewiduje utworzenie i funkcjonowanie tzw. „pojedynczych punktów kontaktowych" (dalej PSC).

Zgodnie z dyrektywą usługową „pojedyncze punkty kontaktowe" mają być kompleksowymi podmiotami instytucjonalnymi z punktu widzenia usługodawców tak, aby nie musieli oni zwracać się do kilku właściwych władz lub organów w celu zebrania wszelkich potrzebnych informacji i podjęcia wszystkich niezbędnych kroków związanych z ich działalnością usługową. Informacje i działania te obejmują m.in. zezwolenia oraz oświadczenia, powiadomienia, przyznawanie numeru w rejestrze przedsiębiorstw oraz inne procedury i formalności. Usługodawcy, za ich pośrednictwem, mają mieć możliwość uzyskania wszelkich odpowiednich informacji, formularzy i dokumentów związanych z procedurami, składania dokumentów i wniosków oraz otrzymywania decyzji i innych odpowiedzi na wcześniej złożone wnioski. Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy zawiera wykaz podstawowych informacji, które państwa członkowskie muszą udostępniać usługodawcom i usługobiorcom poprzez „pojedyncze punkty kontaktowe". Informacje te muszą być dostępne na odległość oraz drogą elektroniczną.

Niestety rejestracja online nie jest obecnie możliwa z użyciem PSC, za wyjątkiem sytuacji, w których aplikujący posiada podpis elektroniczny. Wtedy taka rejestracja jest możliwa z zastrzeżeniem, że PSC jest kolejnym podmiotem zaangażowanym w proces rejestracji.

Rekomendacje Banku Światowego:
1) zunifikowanie 3 numerów REGON/NIP/KRS w jeden numer;
2) jeden rejestr, który wyjdzie z sądu do administracji i będzie dostęp elektroniczny;
3) standardowe umowy przy prostych spółkach z o.o. bez udziału notariusza;
4) wyeliminować inspekcję pracy i sanitarna z procesu rejestracji;
5) wyeliminować oddzielny wniosek o rejestrację VAT;
6) wyeliminować obowiązek posiadania meldunku przy rejestracji;
7) wyeliminować obowiązek wskazywania PKD przy rejestracji;
8) wyłączenie minimalnego kapitału zakładowego;
9) zlikwidować Monitor Sądowy i Gospodarczy

Uwagi PKPP Lewiatan do ww. rekomendacji
Ad. 1.
Lewiatan popiera takie rozwiązanie. Warto jednak zauważyć, że weszło ono w życie już w 2004 r. a jedynym identyfikującym przedsiębiorców w obrocie numerem miał być numer NIP, a reszta numerów tj. KRS czy REGON miały pozostać numerami wewnętrznymi urzędów; niestety rozwiązanie to nie przyjęło się w praktyce. Urzędy, instytucje, nadal żądają podawania innych numerów w obrocie gospodarczym. Problematyczna jest praktyka urzędów.

Ad. 2.
Lewiatan popiera takie rozwiązanie, polegające na stworzeniu jednego rejestru i wyjęciu go z sądu oraz spod procedury KPC. Uważamy, iż jest to jedyne racjonalne rozwiązanie, które uprościłoby i przyspieszyłoby całą procedurę rejestracji. Uważamy, jednak iż szanse na przeprowadzenie tego pomysłu w praktyce są niezbyt duże.
Od dawna również uważamy, że największą barierą w zakładaniu działalności gospodarczej jest brak rozwiązań elektronicznych, brak jednego systemu łączącego systemy wszystkich urzędów. Liczymy, iż system e-PUAP, poprawi tę sytuację. Niestety okres vacatio legis na wejście elektronicznych rozwiązań w tym zakresie jest ciągle wydłużany. Pierwsze rozwiązania w tym zakresie miały wejść w życie od 1 stycznia 2007 r. Obecnie termin na wejście rozwiązań elektronicznych został znów wydłużony z lipca 2010 r. na jesień 2010 r. Przestajemy wierzyć w realność tego postulatu. Uważamy jednak, iż rejestr przedsiębiorców powinien funkcjonować online i ujawniać choćby część informacji o zarejestrowanych podmiotach. Wymaga tego od nas np. dyrektywa usługowa. Rejestr powinien zawierać informacje o zasadach rejestracji w innych językach niż tylko język polski oraz wpisy powinny być przetłumaczone na inne języki.
Aby jednak rejestracja była prosta i możliwa online, trzeba uprościć przepisy odnośnie rejestracji (całą procedurę) oraz stworzyć prosty formularz rejestrowy (ad. 4 i 5), dostępny również w innych językach. Prosty, nieskomplikowany formularz (zmiana realna) rozwiązywałby problem wielu informacji dla wielu urzędów, takich jak np. urząd statystyczny, czy urząd skarbowy w kwestii rejestracji VAT, inspekcji pracy i sanitarnej;
Dzięki powszechnemu dostępowi do rejestru online Monitor Sądowy i Gospodarczy (Ad. 9) staje się zbędny. Również uważamy, ze jest to obowiązek, który podraża jedynie koszty rejestracji. Obecnie w wielu prawniczych bazach elektronicznych aktów prawnych znajdują się moduły zawierające dane z Monitora Sądowego i Gospodarczego. Lewiatan postuluje likwidację Monitora od dawna i uważamy, iż zmiana ta jest realna.

Ad. 3.
Postulat w zakresie prostych wzorów umów standardowych dla spółki z o.o. bez udziału notariusza jest jak najbardziej realny i racjonalny.

Ad. 6.
Podzielamy zdanie Banku Światowego w zakresie zniesienia obowiązku podawania meldunku przy rejestracji działalności gospodarczej. Zgodnie z Polskimi przepisami prawa tylko obywatele polscy maja obowiązek podawania miejsca zameldowania przy rejestracji, obywatele innych państw UE już nie. Jest to zatem przejaw tzw. dyskryminacji odwrotnej obywateli polskich; Postulat realny.

Ad. 7.
Lewiatan od dawna stoi na stanowisku iż urząd statystyczny powinien być wyeliminowany z procesu rejestracji działalności gospodarczej i powinien pobierać dane, potrzebne do prowadzenia badań, analiz statystycznych, od przedsiębiorców winny sposób; Zmiana realna do przeprowadzenia. Wskazywanie PKD na początku rejestracji jest bowiem w Polsce bardzo skomplikowanym działaniem. Również wypełnienie wniosku RG1 jest bardzo trudne.
Zdarza się więc, że spółki rejestrując działalność wpisują PKD o wiele szerzej niż faktycznie prowadzą działalność, tylko po to aby w przyszłości obniżyć koszty zmian umowy i zarejestrowania ich w rejestrze przedsiębiorców. Przedmiot działalności gospodarczej w spółkach z o.o. i akcyjnych jest bowiem w umowach spółek lub statutach. Każda zmiana PKD oznacza zmianę bowiem umowy/statutu, wizytę u notariusza i koszty z tym związane, a następnie koszty związane z zarejestrowaniem tych zmian w KRS.
Ostatnimi czasy w Polsce zmianie uległy przepisy statystyczne o numeracji PKD. W praktyce wywołało to ogromny zamęt wśród przedsiębiorców, bo oznaczało to właśnie obligatoryjną zmianę umów/statutów, rejestrację zmian w KRS i koszty z tym związane.

Ad.8.
Minimalny kapitał zakładowy dla spółek kapitałowych jest od dawna tematem dyskusji wśród środowiska prawniczego; udało się w ostatnim okresie czasu obniżyć z 50.000 zł. w spółce z o.o. do 5.000 zł. i z 500.000 zł. w S.A. do 100.000 zł. Wydaje się jednak, iż kapitał zakładowy nie odgrywa już takiej roli jak kiedyś tj. zabezpieczającej, a reformy w innych krajach np. w Wielkiej Brytanii jednoznacznie pokazują, iż kapitał zakładowy w spółce z o.o. może być na poziomie 1 euro. Projektowana przez KE europejska spółka prawa prywatnego, coś na kształt spółki z o.o. również przewiduje 1 euro jako minimalny kapitał zakładowy.
Ad. uzyskiwanie zezwoleń budowlanych
Zrealizowanie przedstawionych rekomendacji spowoduje awans w rankingu i warto tego dokonać. Ale dla inwestorów bardziej uciążliwą barierą (nie ujętą w kryteriach rankingu Banku Światowego)jest małe pokrycie obszarów zurbanizowanych planami zagospodarowania przestrzennego. Na terenie nie pokrytym planem trzeba uzyskać administracyjną decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub uchwalić plan, a to zabiera lata, a nie tygodnie. Jeżeli więc chcemy ułatwić inwestowanie, a nie tylko przesunąć się w rankingu, powinniśmy przyspieszyć uchwalanie planów miejscowych.

W Polsce faktycznie trudno porównywać sytuację, gdy jest plan miejscowy i gdy nie ma planu miejscowego.

W kwestii przyłączeń uważamy, iż możnaby zaosczedzić dużo czasu (np. z 21 dni do 14), gdyż znamy opinie, ze warunki są różne w różnych częściach kraju. Jeżeli faktycznie tak jest, to uważamy, że jest to doskonałe pole do pewnej normalizacji sprawy (tj. wydania Polskich Norm).

Jak porównujemy z innymi krajami, to część naszych procedur i problemów związana jest z geodezją. Jak porównaliśmy z innymi krajami (Rumunia, Wegry, Slowacja, Chiny, Dania), to w ich podsumowaniach geodezja i formalności, procedur z nią związane w ogóle nie występują. W Danii wstępne dane odnośnie nieruchomości ma władza lokalna.

Płacenie podatków - rekomendacje Banku Światowego
1) uproszczenie języka regulacji podatkowych;
2) powiązanie polskich przepisów podatkowych z regulacjami europejskimi, aby można było stosować orzeczenia Trybunału Europejskiego;
3) ujednolicać interpretacje urzędów poprzez szybsze wydawanie generalnej interpretacji Ministra Finansów;
4) umożliwić elektroniczne rozliczanie wszystkim firmom;
5) wprowadzenie możliwości szerszego stosowania e-podpisów;
6) uproszczenie formularzy służących rozliczaniu;
7) Uprościć przepisy podatkowe dla MSP.

Trudno nie zgodzić się z ww. rekomendacjami Banku Światowego.
PKPP Lewiatan na przełomie 2004/2005 r. powołała Radę Podatkową, która stanowi reprezentatywne dla przedsiębiorców forum wyrażania poglądów na temat prawa podatkowego.

Celem działania Rady jest proponowanie i przekonywanie do dokonywania w prawie podatkowym zmian służących poprawie jakości tego prawa oraz kreowaniu rozwiązań korzystnych dla przedsiębiorców i tym samym dla rozwoju gospodarczego.
Lewiatan popiera większą harmonizację polskich przepisów podatkowych; od 2007 r. Rada Podatkowa promuje rozwiązania proponowane przez KE w zakresie CCCTB (common consolidated corporate tax base); Rada Podatkowa od wielu lat posiłkuje się również orzecznictwem Trybunału Europejskiego w szczególności w zakresie tworzenia przepisów dotyczących podatków pośrednich.

Już w III kwartale 2007 r. Rada Podatkowa podsumowała swój dorobek, tworząc Almanach Podatkowy AD 2007. Przygotowanie Almanachu zostało poprzedzone badaniem ankietowym wśród członków na temat preferencji co kluczowych kwestii systemu podatkowego przeprowadzonym w pierwszej połowie roku. Almanach Rady Podatkowej przy PKPP Lewiatan to zbiór 18 najważniejszych postulatów wobec prawa podatkowego, systemu podatkowego i podatków A.D. 2007 r. Stanowi on wytyczną dla rządzących i tych, którzy aspirują do rządzenia, jakich zmian należy dokonać aby stworzyć system podatkowy przyjazny dla przedsiębiorców, zarówno małych i dużych oraz konkurencyjny w Unii Europejskiej. System przyjazny to taki, w którym podatnik czuje się bezpieczny i może koncentrować się na prowadzeniu działalności gospodarczej. Autorzy Almanachu napisali, że nie wierzą w mit „prostego systemu podatkowego". Jednocześnie podkreślili, że zdają sobie sprawę, że prawo podatkowe pozostanie dziedziną trudną w stosowaniu. Dlatego tak istotne jest obudowanie systemu podatkowego regulacjami, które pozwalają minimalizować ryzyka podatkowe. Wyzwania jakie stoją przed Polską wymagają podejmowania odważnych i nowatorskich decyzji. Podstawowym zadaniem jest doprowadzenie do tego, aby docelowy system podatkowy był systemem najbardziej konkurencyjnym w Europie, przyciągającym przedsiębiorców z innych krajów Unii Europejskiej, a zarazem pozwalającym rozwijać się polskim przedsiębiorcom. Autorzy Almanachu napisali, że niska stawka podatkowa jest istotna, ale nie stanowi jedynego zagadnienia, które decyduje o konkurencyjności kraju. Ważne są rozwiązania, które odpowiadają nowoczesnym potrzebom obrotu gospodarczego oraz minimalizują koszty obsługi stosowania przepisów prawa podatkowego. Almanach nie stanowi kompletnego katalogu postulatów dotyczących zmian w przepisach podatkowych. Wybrane zostały te postulaty, które gwarantują jakościową zmianę pozycji podatnika w Polsce.

Almanach Podatkowy zawiera opis 18 poniższych zasad:
TWORZENIE PRAWA PODATKOWEGO
1) vacatio legis oraz specjalny reżim prawny dla tworzenia przepisów podatkowych
2) obowiązek oceny dotychczas obowiązujących rozwiązań, jako element niezbędny przy tworzeniu prawa podatkowego
STOSOWANIE PRAWA PODATKOWEGO
3) kodyfikacja ogólnego prawa podatkowego
4) wspieranie małych podatników
5) likwidacja dualizmu administracji podatkowych
6) res iudicata
7) jednoznaczne zasady przedawniania zobowiązań podatkowych
8) niewykonalność decyzji pierwszej instancji
PODATKI DOCHODOWE
9) nowe ustawy o podatku dochodowym
10) poparcie polski dla wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania
11) konkurencyjna stawka podatkowa w ue
12) weryfikacja listy wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów oraz różnic w zakresie momentu uznania wydatku za koszt uzyskania przychodu
PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (VAT)
13) nowoczesny i konkurencyjny system vat
14) prosta i niekosztowna dokumentacja vat
15) neutralność vat
16) likwidacja sankcji 30 % w polskim vat
17) korekty deklaracji vat
PODATEK AKCYZOWY
18) nowa ustawa akcyzowa
Część z ww. kwestii udało się wprowadzić w dużej noweli VAT z 2008 r.

Lewiatan jednak wciąż w swojej Czarnej Liście Barier 2010 r. podnosi:
1. Brak możliwości przesyłania faktur w formie standardowego listu elektronicznego (e-mail) z załącznikiem w formacie np. PDF. Pomimo rozpowszechnionej praktyki - przesyłanie faktur e-mailem traktowane jest jako wystawianie i przekazywanie faktur w formie elektronicznej nie spełniające wymogów rozporządzenia tj. bez:
1) bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu,
lub
2) wymiany danych elektronicznych (EDI).
Z uwagi na to, że z jednej strony istnieje możliwość wystawiania faktur papierowych bez podpisu, a drugiej strony nastąpił wyraźny postęp technologiczny w zakresie łączenia się urządzeń elektronicznych (np. jest możliwy wydruk faktury na drukarce znajdującej się kilka tysięcy kilometrów od komputera, gdzie polecenie wydruku zostaje wydane) utrzymywanie sztywnych i drogich w stosowaniu reguł przekazywania faktur w drodze elektronicznej jest nieracjonalne;
Postulat Lewiatana to: Wprowadzenie możliwości przesyłania faktur w formacie gwarantującym integralność danych w formie standardowego listu elektronicznego (e-mail).

2. Brak spójnych przepisów o podatkach dochodowych. Dotychcza¬sowe ustawy - nowelizowane ponad 100-krotnie - stanowią skompli¬kowany zbiór przepisów, w wielu miejscach wadliwie skonstruowany i całkowicie nieczytelny dla przeciętnego podatnika. Ustawy są w takim stanie, że kolejne nawet korzystne dla podatników zmiany mogą przy¬nieść uboczny skutek w postaci pogorszenia jakości legislacyjnej tych ustaw.
Postulat Lewiatana to: Przygotowanie i uchwalenie nowych ustaw o podatkach dochodowych w podziale na: ustawę o podatku dochodowym od przedsiębiorców, o podatku od dochodów osobistych. W ustawach tych należy zastosować nową technikę opisu konstrukcji podatku, grupującą określone przepisy powiązane podmiotowo lub przedmiotowo w jednej pozycji redakcyjnej.

3. Martwa instytucja interpretacji ogólnych. Instytucja interpretacji ogólnych miała służyć wszystkim podatnikom zapewniając jednolite stosowanie prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej. Tymczasem Ministerstwo często odmawia wydania interpretacji ogólnych bez uzasadnienia.
Postulat Lewiatana to: Wprowadzenie procedury wydawania interpretacji ogólnych, analogicznej do procedury wydawania interpretacji indywidualnych na wniosek organizacji o reprezentatywnym charakterze.

4. Brak jednolitego wzorca deklaracji podatkowej utrudniający rozliczanie podatku podatnikom posiadającym nieruchomości i budowle w więcej niż jednej gminie.
Nasz postulat to: Ujednolicenie wzoru deklaracji w skali całego kraju, uwzględniającej możliwość zróżnicowania przez gminy stawek dla niektórych przedmiotów opodatkowania oraz zwolnień.