Unia Europejska w walce z kryzysem finansowym

2008-11-12

Unia Europejska podjęła w ostatnim czasie szereg działań, które mają na celu zapobieżenie skutkom światowego kryzysu finansowego. Już pod koniec października amerykańscy i europejscy przywódcy zaplanowali zwołanie serii spotkań na szczycie poświęconych sytuacji na światowych rynkach finansowych.

Pierwsze z takich spotkań na szczycie odbyło się w Camp David gdzie przewodniczący Komisji Europejskiej José Manuel Barroso oraz prezydent Francji, stojącej obecnie na czele Rady UE, Nicolas Sarkozy omówili z prezydentem USA Georgem W. Bushem kwestię aktualnych zawirowań gospodarczych. Postanowili oni zwołać szereg międzynarodowych spotkań w celu przedyskutowania wysiłków podjętych w ramach walki z kryzysem oraz uzgodnienia metod zapobiegania jego nawrotowi. Unijni przywódcy wezwali do większej koordynacji wysiłków w celu odbudowania zaufania na rynkach, a także do wzmocnienia nadzoru nad światowymi rynkami finansowymi i objęcia ich ściślejszymi uregulowaniami. Stany Zjednoczone przyjęły w połowie pażdziernika plan wsparcia finansowego wzorujący się na planie przyjętym w Europie. Unijny plan ratunkowy umożliwia rządom podejmowanie takich środków, jak gwarantowanie pożyczek międzybankowych, zapewnianie krótkoterminowej płynności finansowej oraz częściowa nacjonalizacja niektórych banków. Rządy państw członkowskich przeznaczyły do tej pory na te działania ponad 2 biliony euro.

Obecnie Komisja Europejska zapowiada stworzenie kompleksowego planu na rzecz złagodzenia skutków kryzysu finansowego. Głównym priorytetem jest teraz złagodzenie wpływu kryzysu finansowego na zatrudnienie, siłę nabywczą oraz poziom dobrobytu w UE. 30 pażdziernika odbyło się nadzwyczajne posiedzenie kolegium Komisarzy w sprawie nowej strategii. Plan, zapowiadany na 26 listopada, będzie obejmować działania krótkoterminowe, które mają pomóc w zażegnaniu groźby recesji. Komisja zastanawia się obecnie nad nowymi możliwościami finansowania oraz nowymi sposobami wykorzystania istniejących środków. Brana pod uwagę jest możliwość zwiększenia kapitału, którym dysponuje Europejski Bank Inwestycyjny. EBI przygotował już pakiet pożyczkowy w wysokości 30 mld euro, przeznaczony na wsparcie dla małych firm borykających się z ograniczonym dostępem do finansowania. UE udzieliła Węgrom nadzwyczajnej pożyczki w wysokości 6,5 mld euro. Komisja jest również gotowa udostępnić swój fundusz kryzysowy na pomoc dla innych krajów w trudnej sytuacji. Kilka państw wyraziło zaniepokojenie wpływem, jakie będą miały koszty planu UE na wypełnienie zobowiązań dotyczących obniżenia emisji gazów cieplarnianych o 20% do roku 2020 (w porównaniu z poziomem tych emisji w 1990 r.), zwłaszcza w obliczu kryzysu finansowego. W opinii KE bardziej ekologiczna gospodarka będzie za sobą pociągać nowe szanse wzrostu i dlatego nie należy porzucać ambitnych planów z marca tego roku. Proekologiczne działania mogą obejmować udostępnienie środków finansowych dla sektorów transportu, energii i zaawansowanych technologii, a także ulgi podatkowe służące zwiększeniu popytu na towary i usługi o dużej efektywności energetycznej.
Przywódcy UE spotkali się 7 listopada na nieformalnym szczycie aby przygotować międzynarodowy szczyt w sprawie kryzysu finansowego, który odbędzie się 15 listopada w Waszyngtonie. Podczas szczytu przyjęte zostało wspólne stanowisko UE na kolejny szczyt poświęcony reformie architektury finansowej świata.

Uczestnicy szczytu zgodzili się na propozycje francuskiego przewodnictwa. Przyjęty przez przywódców dokument przewiduje, że 15 listopada w Waszyngtonie zostanie przyjętych pięć elementów działań w reformie światowych finansów. Natomiast konkretne decyzje mają być podjęte nie później niż w ciągu stu dni. Po tych stu dniach od spotkania w Waszyngtonie (czyli pod koniec lutego), ma też być zorganizowany kolejny światowy szczyt, na którym omówione zostaną: sprawozdanie z wykonania pierwszych środków, które zostaną przyjęte 15 listopada, zestaw nowych decyzji podjętych w ramach zastosowania zasad przyjętych 15 listopada w celu lepszego uregulowania systemu finansowego oraz zestaw propozycji w sprawie międzynarodowego systemu ekonomicznego.
Posiedzenie Rady Europejskiej w grudniu 2008 r. pozwoli na przyjęcie niezbędnych środków po zakończeniu pierwszego etapu reformy, którą wspiera UE.

Jeszcze przed spotkaniem w Waszyngtonie 8 i 9 listopada 2008 r. odbyła się dwudniowa sesja ministrów finansów i dyrektorów banków centralnych państw członkowskich G20. Na sesji osiągnięto porozumienie w sprawie znalezienia metody rozwiązania kryzysu finansowego poprzez prowadzenie skoordynowanych działań czyli przeprowadzenia dogłębnej reformy w instytucjach finansowych, w tym w Banku Światowym oraz Międzynarodowym Funduszu Walutowym. Jednak na sesji nie ustalono konkretnych przedsięwzięć w kierunku pokonania kryzysu finansowego. To 15 listopada w Waszygtonie konferencja przywódców państw G20 przedyskutuje konkretne przedsięwzięcia.

W konkluzjach nieformalnego szczytu UE szefowei państw i rządów stwierdzili, że międzynarodowy szczyt, który odbędzie się 15 listopada, musi zapoczątkować reformę międzynarodowego systemu finansowego. Europa musi odegrać w tym procesie jedną z głównych ról i to w potrójnej perspektywie: wspólnych zasad skonstruowania nowego międzynarodowego systemu finansowego, metody pracy, aby zapewnić realne i szybkie decyzje; kompletnego programu działań, z których część należy przyjąć niezwłocznie.

Żadna instytucja finansowa działająca za granicą nie może uniknąć proporcjonalnej i odpowiedniej regulacji lub przynajmniej nadzoru. W tym celu wszystkie podmioty finansowe o znaczeniu systemowym, takie jak agencje ratingowe lub fundusze wywołujące efekt dźwigni, będą musiały podlegać regulacjom lub przynajmniej nadzorowi, bez względu na terytorium, na którym działają. Środki wykonawcze skutecznego wdrożenia tej zasady będą musiały zostać wprowadzone przez organy krajowe a, w stosownych przypadkach, pod nadzorem międzynarodowych instytucji finansowych. Wszystkie środki zostaną podjęte, na szczeblu krajowym i międzynarodowym, aby chronić stabilność międzynarodowego systemu finansowego przed działaniami rajów podatkowych. W ujęciu bardziej ogólnym będzie trzeba stworzyć obowiązujące zasady, aby stworzyć wspólne normy między podmiotami działającymi za granicą bez niekorzystnego wpływu na międzynarodową stabilność finansową.

Nowy międzynarodowy system finansowy musi opierać się na zasadach odpowiedzialności i przejrzystości. Przejrzystość operacji finansowych musi być zapewniona dzięki pełniejszemu systemowi informacji, tak aby całe obszary aktywności finansowej nie pozostawały poza rozliczeniami podlegającymi weryfikacji i certyfikacji. Należy dokonać przeglądu mechanizmów, które zachęcają do podejmowania nadmiernego ryzyka, w szczególności warunków sekurytyzacji wierzytelności i definicji polityk dotyczących wynagrodzeń. Konieczne będzie dokonanie przeglądu norm ostrożnościowych i standardów rachunkowości mających zastosowanie do instytucji finansowych, tak aby nie przyczyniały się one do powstawania baniek spekulacyjnych w czasie wzrostu i do pogłębiania kryzysu w okresach odwrócenia tendencji gospodarczych. Reforma organów normalizacyjnych również będzie wskazana, w szczególności w dziedzinie rachunkowości, aby umożliwić rzeczywisty dialog z wszystkimi zainteresowanymi stronami.
Nowy międzynarodowy system finansowy musi umożliwiać ocenę zagrożeń. Wielkie międzynarodowe grupy finansowe będą musiały być nadzorowane w sposób skoordynowany przez właściwe organy krajowe. Należy wdrożyć system wczesnego ostrzegania, aby z wyprzedzeniem identyfikować zwiększenie zagrożeń lub tworzenie się baniek finansowych w trakcie wyceny różnych aktywów ekonomicznych.

Unijni przywódcy postulują powierzenie MFW głównej roli w systemie finansowym. W tym celu zadania MFW należy lepiej skoordynować z zadaniami Forum Stabilności Finansowej. Konieczne będzie unowocześnienie narzędzi interwencji MFW, aby umożliwić mu działania zapobiegawcze, a także zwiększyć środki, którymi dysponuje, co pozwoli na skuteczne udzielanie pomocy państwom dotkniętym kryzysem.

W ramach zastosowania wyżej opisanych zasad na szczycie 15 listopada UE widzi za wskazane przyjęcie pięciu konkretnych wytycznych:
- poddać agencje ratingowe rejestracji, nadzorowi, a także zasadom zarządzania;
- przyjąć zasady konwergencji standardów rachunkowości i dokonać przeglądu zastosowania w dziedzinie finansowej zasady wartości godziwej, aby poprawić jej spójność z zasadami ostrożnościowymi;
- postanowić, że żadna instytucja finansowa nie może uniknąć proporcjonalnej i odpowiedniej regulacji lub przynajmniej nadzoru;
- wdrożyć kodeksy postępowania, aby uniknąć podejmowania nadmiernego ryzyka w sektorze finansowym, w tym w dziedzinie systemów wynagrodzeń.
Organy nadzoru będą musiały uwzględniać te kodeksy w celu oceny profilu ryzyka instytucji finansowych;
- powierzyć MFW podstawowy obowiązek – wraz z FSF – formułowania zaleceń dotyczących środków niezbędnych do odbudowania zaufania i stabilności.
MFW musi otrzymać niezbędne zasoby i odpowiednie instrumenty, aby wspierać kraje znajdujące się w trudnej sytuacji i w pełni wykonywać swoje zadania w zakresie nadzoru makroekonomicznego.