Zielona Księga KE w sprawie detalicznych usług finansowych

2007-08-08

Obecne sformułowania Zielonej Księgi biorą pod ochronę prawie wyłącznie interes konsumenta, bez liczenia się z konsekwencjami, zwłaszcza finansowymi, dla dostawców usług finansowych. Byłoby wskazane, by KE w rozlicznych badaniach awizowanych w Zielonej Księdze wzięła także pod uwagę stanowisko banków, towarzystw ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych i emerytalnych.

Interes polskiego konsumenta i polskiego dostawcy usług finansowych może być rozbieżny. Większy dostęp do zagranicznych usług finansowych świadczonych na odległość, korzystny dla konsumenta, może oznaczać zagrożenie dla pozycji rynkowej polskiego dostawcy usługi finansowej. PKPP Lewiatan reprezentuje interesy zarówno konsumentów (są nimi wszyscy jej członkowie), jak i dostawców usług finansowych, dlatego ma na uwadze interesy obu tych grup. Ich pogodzenie może być trudne i dlatego PKPP Lewiatan opowiada się za tym, by Zielona Księga nie miała charakteru konfrontacyjnego. Obecne sformułowania biorą pod ochronę prawie wyłącznie interes konsumenta, bez liczenia się z konsekwencjami, zwłaszcza finansowymi (wzrost kosztów) dla dostawców usług finansowych. Byłoby wskazane, by KE w rozlicznych badaniach awizowanych w Zielonej Księdze wzięła także pod uwagę stanowisko banków, towarzystw ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych i emerytalnych. Proponowane przez KE rozwiązania, poprawiające pozycję konsumenta, nie mogą abstrahować od rachunku ekonomicznego prywatnych podmiotów gospodarczych.

Zalety płynące z większej dostępności zagranicznych produktów finansowych zmniejszają się w sposób znaczący dla konsumentów spoza strefy euro, dochodzi bowiem ryzyko kursowe. Zdecydowane opowiedzenie się za lepszym dostępem do zagranicznych usług finansowych świadczonych na odległość skłania zatem do opowiedzenia się za jak najszybszym wprowadzeniem w Polsce euro. Nadrzędny cel, jakim jest stworzenie konkurencyjnego, jednolitego rynku detalicznych usług finansowych, gwarantującego wysoki poziom ochrony konsumentów, zasługuje oczywiście na poparcie. Ważne jest jednak także podejście zrównoważone i branie pod uwagę zarówno interesów konsumentów, jak i interesów dostawców.

Tworzenie rozwiązań pozwalających na ograniczenie kosztów działalności zarówno na rynkach lokalnych, jak i w działalności transgranicznej, przyczyni się do wzrostu konkurencyjności, a co za tym idzie do oczekiwanego przez Komisję Europejską spadku cen detalicznych usług finansowych.

Stoimy jednocześnie na stanowisku, iż trzeba uważać, by nie przeregulować rynku. Zbytnia szczegółowość norm i próba jego ujednolicenia przy dużych różnicach w poszczególnych krajach i obyczajach konsumenckich może okazać się kontrproduktywna.

Zdaniem PKPP Lewiatan, dyrektywy dotyczące ubezpieczeń komunikacyjnych powinny zawierać opisowe sumy gwarancyjne, bo kwotowe powodują wzrost wysokości roszczeń − dotyczy to zwłaszcza ubezpieczeń OC.

Konsumenci są bardzo ważną stroną konsultacji dotyczących zagadnień, które mają wpływ na ich sytuację na rynku. Interesy konsumentów reprezentowane są przez krajowe organizacje konsumenckie, międzynarodowe organizacje konsumenckie, a także krajowe i wspólnotowe instytucje publiczne. W prowadzonym dialogu trzeba mieć na uwadze fakt, że to od samych konsumentów zależy ostateczna decyzja dotycząca skorzystania z konkretnego produktu finansowego. Konsument powinien mieć możliwość podjęcia decyzji na podstawie możliwie wyczerpującego zestawu informacji, ale nie można wyłączyć jego odpowiedzialności. Do obowiązków dostawcy usług należy rzetelne informowanie o cechach produktów i tylko w tym zakresie może mieścić się jego odpowiedzialność. Należy zatem promować wśród konsumentów postawę odpowiedzialności oraz czynić starania mające na celu podniesienie ich świadomości finansowej. Rolą instytucji reprezentujących interesy konsumentów powinno być określanie, jakiego rodzaju informacji konsumenci oczekują i potrzebują. Istotna jest również współpraca administracyjna organów Unii Europejskiej. W skali Wspólnoty ograniczenia w stosunku do dostawców i kanałów świadczenia usług są często rezultatem stosowania zasady minimalnej harmonizacji przepisów i wynikającej z niej tendencji do „ulepszania” przepisów na poziomie krajowym.

PKPP Lewiatan pozytywnie ocenia alternatywne systemy rozstrzygania sporów. Bankowy Arbitraż Konsumencki, powołany przez Związek Banków Polskich w marcu 2002 roku, działa dobrze.

Powstanie Jednolitego Obszaru Płatniczego w Euro stanowi wyzwanie przede wszystkim dla instytucji finansowych. To one będą tworzyły produkty dostosowane do wymogów dyrektywy o usługach płatniczych. Na obecnym etapie, kiedy powstał już szczegółowy projekt aktu prawnego stanowiącego podstawę SEPA, zaangażowanie stron społecznych jest ograniczone. Niezbędne będzie przygotowanie konsumentów do korzystania z nowych rozwiązań i podniesienie ich świadomości w zakresie powszechnie dostępnych usług płatniczych. Jest to konieczne z tego względu, że jedynie konsumenci czujący się pewnie w nowych warunkach będą skłonni korzystać z produktów dostępnych na rynku. Jeżeli nie pojawi się popyt na nowe usługi, instytucje finansowe będą musiały szukać sposobów pokrycia kosztów poniesionych na dostosowanie swoich systemów do nowych wymagań, a to może odbić się niekorzystnie na cenach innych oferowanych usług. Opowiadamy się za regulacją działalności pośredników kredytowych, lecz również za europejską certyfikacją tzw. Niezależnych Doradców Finansowych (IFA).

Pomysł, by emeryci z krajów członkowskich UE mieli możność skorzystania ze wspólnotowego systemu emerytalnego trzeciego filaru, należy uznać za interesujący. Popieramy również pomysł europejskiego systemu emerytalnego III filara zbudowanego na zasadzie zwolnień lub zachęt podatkowych i opowiadamy się za ujednoliceniem standardu podstawowego rachunku bankowego w UE.

Podstawową rolę w promowaniu edukacji finansowej konsumentów powinny odgrywać Państwa Członkowskie. Komisja Europejska powinna promować i współfinansować opracowywanie i wdrażanie programów edukacyjnych, które skutkowałyby podniesieniem świadomości finansowej konsumentów. Bardziej świadomi konsumenci będą częściej i skuteczniej korzystali z już obecnie przysługujących im praw, przyczyniając się tym samym do poprawy swojej sytuacji na rynku usług finansowych. Edukacja finansowa i podnoszenie świadomości finansowej konsumentów otwiera szerokie pole współpracy pomiędzy instytucjami publicznymi, organizacjami konsumenckimi oraz przedstawicielami rynku usług finansowych. Inicjatywa leży jednak po stronie władz krajowych i wspólnotowych.

Konieczność rzetelnego informowania konsumenta o usłudze finansowej jest sprawą bezdyskusyjną i powinna być domeną profesjonalnego doradztwa oraz obowiązkiem dostawcy usługi. Szczególnie ważną rolę doradztwo ma do spełnienia w obszarze kredytów hipotecznych – błędy popełnione tu przez konsumentów mogą skutkować nawet głębokim kryzysem finansowym i gospodarczą recesją. Dostrzegła to już polska Komisja Nadzoru Finansowego, która zamierza wprowadzić surowe reguły reklamowania funduszy inwestycyjnych. Ważne jest, by reguły te obejmowały wszystkie produkty finansowe oraz w równej mierze dotyczyły krajowych i zagranicznych dostawców. Naszym zdaniem, dostępność i wymiana danych o kondycji finansowej konsumenta i jego zdolności kredytowej powinna być możliwa za pośrednictwem certyfikowanych krajowych rejestrów w ramach UE.

Wydaje się, że wprowadzenie Jednolitego Obszaru Płatniczego w Euro wpłynie pozytywnie na mobilność konsumentów, która jest zjawiskiem nasilającym się (np. emigracja zarobkowa). Możliwość „przenoszenia rachunków bankowych” (switching) byłaby dużym ułatwieniem. SEPA i standaryzowany podstawowy rachunek bankowy są właściwą platformą ułatwiającą mobilność konsumentów.


PKPP Lewiatan
Warszawa, 7 sierpnia 2007 r.