Propozycje PO idą w dobrym kierunku
2007-04-18
Realne ułatwienia w zakładaniu firm, wprowadzenie bardziej przejrzystych zasad kontroli w firmach to rozwiązania, na które wciąż czekamy. Dlatego Lewiatan z dużym zadowoleniem przyjął propozycje PO. - W naszej opinii realizacja tych założeń może w końcu doprowadzić do realnych ułatwień w prowadzeniu przedsiębiorstw w Polsce – uważa Henryka Bochniarz, prezydent Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan.
1) Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
Propozycje PO:
• umożliwienie przedsiębiorcom zawieszania działalności gospodarczej
• wprowadzenie wiążących interpretacji przepisów prawa innych niż podatkowe
• wprowadzenie zmian dotyczących ograniczenia kontroli przedsiębiorców
- Lewiatan generalnie bardzo dobrze ocenia proponowane zmiany w zakresie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej – uważa Henryka Bochniarz, prezydent PKPP Lewiatan. Rozszerzenie brzmienia art. 10 jest zgodne z postulatami Lewiatana. Uważamy jednak, że odpowiednich zmian należy dokonać również w przepisach szczególnych, np. o ubezpieczeniach społecznych, opłatach i podatkach lokalnych itp.
Odnośnie propozycji w zakresie zawieszenia działalności gospodarczej, pewną wątpliwość Lewiatana budzi rozwiązanie ograniczające instytucję zawieszenia tylko do przedsiębiorców nie zatrudniających pracowników. Z naszych badań wynika, że również przedsiębiorcy sezonowi, których najbardziej ta kwestia dotyczy, zatrudniają pracowników na czas określony. Takie rozwiązanie, zdaniem Lewiatana, spowoduje nic innego jak tylko ucieczkę w umowy cywilnoprawne. Problemem natomiast do rozstrzygnięcia pozostaje działalność koncesjonowana. Zdaniem Lewiatana, tacy przedsiębiorcy nie powinni korzystać z instytucji zawieszenia.
Kierunek zmian dotyczących kontroli jest bardzo dobry. Potrzebna jest jednak jeszcze nowelizacja przepisów szczególnych. Proponujemy skrócić terminy kontroli do 2,3,4 tygodni odpowiednio dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców.
2) Ordynacja podatkowa
Propozycje PO:
• złagodzenie zasad odpowiedzialności płatnika
• ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności niektórych kategorii osób trzecich
• wprowadzenie zasady zapłaty podatku dopiero w przypadku, gdy decyzja stała się ostateczna lub prawomocna
• stosowanie w kontroli podatkowej zasad dotyczących kontroli przedsiębiorców
• modyfikacja zasad wydawania wiążących interpretacji prawa podatkowego
W opinii Lewiatana bardzo korzystną zmianą jest propozycja wprowadzenia jako zasady wstrzymania wykonania decyzji do czasu jej uprawomocnienia się. Propozycja w zakresie regulacji dotyczących kontroli, też idzie w dobrym kierunku. Bardzo korzystną zmianą jest uporządkowanie kwestii korekty deklaracji VAT. Pozytywnie oceniamy przechowywanie kopii paragonów fiskalnych przez 2 lata. Jednak mało realne jest jej wprowadzenie ze względu na fakt, iż znacznie ograniczyłoby to możliwości dowodowe. Jeśli obecna regulacja na poziomie rozporządzenia pozwala podmiotom dużym archiwizować w technice informatycznej, to należałoby złagodzić warunki techniczne i pozwolić archiwizować informatycznie również małym podmiotom. Takie rozwiązanie wydaje się być bardziej realne.
Pozytywnie oceniamy propozycje zmian w odpowiedzialności osób trzecich. - Niewystarczające naszym zdaniem są jednak zmiany dotyczące wiążących interpretacji, gdyż nie powodują pełnej ochrony podatnika - stwierdza Bochniarz.
3) Kodeks pracy
Propozycje PO:
• sprecyzowanie definicji stosunku pracy
• ograniczenie legitymacji Państwowej Inspekcji Pracy do występowania z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy do przypadku, gdy pracownik wyrazi na to zgodę
• wprowadzenie odrębnych regulacji dotyczących zatrudniania przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej i mikroprzedsiębiorców
• skrócenie okresu, za który pracodawca wypłaca wynagrodzenie za czas chorobowego
W opinii Lewiatana cel regulacji w art. 22 Kp jest cenny, ale propozycja nie realizuje tego zamierzenia. Samo wyeksponowanie zamiaru świadczenia pracy w ramach stosunku pracy mieści się przecież w akcie oświadczenia woli pracownika, który znajduje się w dotychczasowej definicji stosunku pracy (art. 22§1 Kp). Tym zapisem naszym zdaniem nie unikniemy konieczności badania woli stron i wszystkich dotychczasowych problemów z tym związanych.
Projektowane zmiany w rozdziale IV idą w dobrym kierunku ograniczenia obciążeń mikroprzedsiebiorstw i osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Jednak należy przeanalizować katalog wyłączeń, gdyż część z nich już nie jest stosowana (np. art. 771 i 772 oraz 104 w przypadku mikroprzedsiębiorstwa). Dyskusyjne natomiast wydaje się wyłączenie stosowania art. 209 Kp, choć powinien on być zmodyfikowany.
Bardzo ważna zmiana art. 92 Kp powinna iść w kierunku ograniczenia wypłaty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy na skutek choroby (zastanawiamy się nad większą redukcja lub zróżnicowaniem).
Najważniejszym przesłaniem proponowanych zmian jest różnicowanie obciążeń prawnych i biurokratycznych mikroprzedsiębiorców oraz osób fizycznych, które stanowią i stanowić mogą w przyszłości istotnego pracodawcę. Zgodnie z zapisami europejskimi oraz praktyką wielu krajów sektor MŚP oraz osoby fizyczne zatrudniające pracowników nie w celu prowadzenia działalności gospodarczej powinny mieć mniejsze obciążenia i większą elastyczność w ramach zatrudniania i zwalniania pracowników. Może to się przyczynić do ograniczenia szarej strefy zatrudnienia i wzrostu zatrudnienia.
4) Wprowadzenie ustawy o stażu absolwenckim
Lewiatan zgadza się z potrzebą odbycia takiego stażu, zważywszy na wady polskiego systemu edukacji zawodowej, ale w warunkach braku pracowników, pracodawcy zmuszeni są przyjmować do pracy absolwentów, a następnie już w miejscu pracy przygotowywać ich do praktycznych aspektów związanych z zajmowanym stanowiskiem. Staż absolwencki, uregulowany w ustawie o promocji zatrudnienia jest rzeczywiście formą dość zbiurokratyzowaną (stażyści otrzymują jednak stypendia z Funduszu Pracy), ale jest to forma dobrze oceniana przez pracodawców. Docelowo widzielibyśmy tę instytucję, zwłaszcza dla studentów lub uczniów ostatnich lat jako uzupełnienie nauki teoretycznej (np. w niepełnym wymiarze) – taka forma spotkałaby się z dużym zainteresowaniem zarówno pracodawców, jak uczniów i studentów.
5) Kodeks spółek handlowych
Propozycje PO:
• zniesienie obowiązku przekształcenia spółek cywilnych w spółki jawne
• ograniczenie odpowiedzialności wspólników spółek osobowych za zobowiązania przedsiębiorcy jednoosobowego w przypadku, gdy przedsiębiorstwo wnoszone jest do spółki aportem
• ograniczenie wymogów formalnych dla jednoosobowych spółek kapitałowych
• złagodzenie zakazu łączenia stanowisk przez członków rad nadzorczych i komisji rewizyjnych spółek kapitałowych.
Wątpliwości Lewiatana budzi propozycja zniesienia obowiązku przekształcenia spółek cywilnych w spółki jawne. Jest to niejako kontynuacja zmian zaproponowanych w pakiecie Kluski, aby spółkom cywilnym i innym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym zdolności prawnej w rozumieniu KC nadawać status przedsiębiorcy. Jest to zmiana, która niweczy reformę systemu przepisów prawa gospodarczego przeprowadzoną pod koniec lat 90, która weszła w życie w 2001 r. Spółki cywilne są stosunkiem obligacyjnym i nie powinny być podmiotami obrotu gospodarczego. Jest to wynik utrwalonej już w naszym kraju doktryny. Zmiany przepisów z okresu lat 90 miały na celu wyeliminowanie spółek cywilnych z obrotu i zwiększenie roli spółek rejestrowych, ze względu na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Spółki cywilne miały zostać zastąpione głównie spółkami jawnymi. Stoimy zatem na stanowisku, iż pomimo faktu, iż spółek cywilnych jest wciąż wiele w obrocie, a powyższe zmiany wciąż świeże, bo obowiązują dopiero od kilku lat, powinno się dać szansę spółkom jawnym i utrzymać obowiązek przekształcania się spółek cywilnych w spółki prawa handlowego.
6) Kodeks postępowania karnego
Propozycje PO:
• doprecyzowanie przesłanek stosowania instytucji tymczasowego aresztowania
• wprowadzenie obowiązku zawiadamiania przez prokuraturę przedsiębiorstw o zastosowaniu wobec prowadzących je przedsiębiorców tymczasowego aresztowania
• zmniejszeniu ilości przestępstw, w przypadku których możliwe jest zastosowanie tymczasowego aresztowania
W opinii Lewiatana należy się zgodzić z tezami uzasadnienia, że stosowanie tymczasowego aresztowania jest często nadużywane, w szczególności wobec osób podejrzanych o popełnianie przestępstw gospodarczych. Praktyka ta jest w szczególności naganna w przypadkach przedłużającego się postępowania przygotowawczego tzn. podejrzany przebywa w areszcie często wiele miesięcy zanim sporządzony zostaje akt oskarżenia i ma on szansę wykazania w sądzie swojej niewinności, do tego czasu nie ma jednak możliwości skutecznej egzekucji przysługujących mu praw.
Szczególną aprobatę budzi wprowadzenie obowiązków informacyjnych wobec zatrzymanego i obrońcy. Pierwsze zeznania, z reguły w charakterze świadka, a później wyjaśnienia oskarżonego, są często najważniejsze w sprawie i przesądzają o jej wyniku (jakiekolwiek zmiany w trakcie postępowania są przesłanką do uznania wyjaśnień podejrzanego/oskarżonego za niewiarygodne). Dlatego udział obrońcy w tych pierwszych czynnościach jest bardzo istotny (przedsiębiorcy z reguły chcą mieć obrońców z wyboru, ale w chwili zatrzymania często nie mają świadomości, że od razu mogą ich ustanawiać).
Dobrym rozwiązaniem jest też wprowadzenie zakazu przedłużania tymczasowego aresztowania ponad 2 lata w postępowaniu przygotowawczym. Jest to nagminna praktyka, często będąca przedmiotem skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Pewne wątpliwości budzi jedynie propozycja, żeby w przedmiocie tymczasowego aresztowania orzekały Sądy Okręgowe zamiast Rejonowych. Z uwagi na ogromną ilość spraw i ograniczoną ilość Sądów Okręgowych, może to być niewykonalne. Z drugiej strony jednak może to spowodować pewną wstrzemięźliwość Prokuratorów i bardziej wnikliwą analizę zebranych materiałów w sprawie pod kątem czy rzeczywiście spełnione są przesłanki uzasadniające zgłaszanie wniosków o stosowanie tymczasowego aresztowania.
Dla przedsiębiorców ważne są także oczywiście propozycje w zakresie wprowadzenia obowiązków informacyjnych ich przedsiębiorstw. Wydaje się jednak, że istotą nowelizacji są przede wszystkim propozycje wskazane wyżej, które niosą za sobą poważniejsze konsekwencje praktyczne.
7) Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary
Propozycje PO:
• ograniczenie zakresu odpowiedzialności podmiotów
• zmniejszenie wysokości kar grożących podmiotom zbiorowym;
• wprowadzenie właściwości sądu okręgowego
- W opinii Lewiatana nowelizacja jest konieczna ze względu na zbyt dużą represyjność ustawy, wątpliwości interpretacyjne oraz konieczność jej dostosowania do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2004 r. (K 18/03) – uważa Henryka Bochniarz.
Na szczególną aprobatę zasługują zmiany dotyczące rezygnacji z dodatkowej penalizacji przestępstw skarbowych. Obecna regulacja może prowadzić do naruszania zasady ne bis in idem, w przypadku bowiem naruszenia ustawy o VAT penalizacja może być nawet trzykrotna (KKS, ustawa o VAT oraz ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych).
Bardzo dobrym rozwiązaniem jest także ograniczenie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Nie zostanie ona całkowicie wyeliminowana z opiniowanej ustawy ale przynajmniej zostaną doprecyzowane odpowiednie przepisy i ustawa w tej części będzie zgodna ze wskazanym wyżej wyrokiem TK.
Kary nadal będę wysokie ale przynajmniej pozostaną w zgodności z ogólnymi dyrektywami wymiaru kary wynikającymi z Konstytucji RP i wskazanymi w orzecznictwie TK.
Wykreślenie możliwości orzeczenia kary w postaci zakazu prowadzenia działalności podstawowej lub ubocznej jest oczywiście dobrym rozwiązaniem. W razie zastosowania obowiązującego przepisu dochodziłoby bowiem do faktycznego bankructwa firmy.
Ograniczenie katalogu przestępstw, za których popełnienie przez osoby działające w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, podmiot ten jest odpowiedzialny jest powodowane dostosowaniem przepisów ustawy do prawodawstwa unijnego, które nie przewiduje tak represyjnych rozwiązań.
Wydaje się, że właściwość Sądów Okręgowych z uwagi na wysokość grożących kar i doniosłość społeczną ustawy jest dobrym rozwiązaniem. Technicznie jest to wykonalne bo jak dotąd ustawa jest w zasadzie martwa i sądy nie stosują jej przepisów. Stąd nie istnieje ryzyko, że Sądy Okręgowe nie będą w stanie rozpatrywać takich spraw.
Wprowadzenie możliwości wnoszenia kasacji przez strony postępowania jest także dobrym rozwiązaniem, zważywszy, że w przypadku postępowań karnych wobec osób fizycznych możliwość taką daje art. 520 kpk. (w materiale prasowym na ten temat jest błąd w ostatnim punkcie, tzn. nie chodzi o pokrzywdzonego lecz o strony - Prokuratora lub podmiot zbiorowy).
Propozycje PO:
• umożliwienie przedsiębiorcom zawieszania działalności gospodarczej
• wprowadzenie wiążących interpretacji przepisów prawa innych niż podatkowe
• wprowadzenie zmian dotyczących ograniczenia kontroli przedsiębiorców
- Lewiatan generalnie bardzo dobrze ocenia proponowane zmiany w zakresie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej – uważa Henryka Bochniarz, prezydent PKPP Lewiatan. Rozszerzenie brzmienia art. 10 jest zgodne z postulatami Lewiatana. Uważamy jednak, że odpowiednich zmian należy dokonać również w przepisach szczególnych, np. o ubezpieczeniach społecznych, opłatach i podatkach lokalnych itp.
Odnośnie propozycji w zakresie zawieszenia działalności gospodarczej, pewną wątpliwość Lewiatana budzi rozwiązanie ograniczające instytucję zawieszenia tylko do przedsiębiorców nie zatrudniających pracowników. Z naszych badań wynika, że również przedsiębiorcy sezonowi, których najbardziej ta kwestia dotyczy, zatrudniają pracowników na czas określony. Takie rozwiązanie, zdaniem Lewiatana, spowoduje nic innego jak tylko ucieczkę w umowy cywilnoprawne. Problemem natomiast do rozstrzygnięcia pozostaje działalność koncesjonowana. Zdaniem Lewiatana, tacy przedsiębiorcy nie powinni korzystać z instytucji zawieszenia.
Kierunek zmian dotyczących kontroli jest bardzo dobry. Potrzebna jest jednak jeszcze nowelizacja przepisów szczególnych. Proponujemy skrócić terminy kontroli do 2,3,4 tygodni odpowiednio dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców.
2) Ordynacja podatkowa
Propozycje PO:
• złagodzenie zasad odpowiedzialności płatnika
• ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności niektórych kategorii osób trzecich
• wprowadzenie zasady zapłaty podatku dopiero w przypadku, gdy decyzja stała się ostateczna lub prawomocna
• stosowanie w kontroli podatkowej zasad dotyczących kontroli przedsiębiorców
• modyfikacja zasad wydawania wiążących interpretacji prawa podatkowego
W opinii Lewiatana bardzo korzystną zmianą jest propozycja wprowadzenia jako zasady wstrzymania wykonania decyzji do czasu jej uprawomocnienia się. Propozycja w zakresie regulacji dotyczących kontroli, też idzie w dobrym kierunku. Bardzo korzystną zmianą jest uporządkowanie kwestii korekty deklaracji VAT. Pozytywnie oceniamy przechowywanie kopii paragonów fiskalnych przez 2 lata. Jednak mało realne jest jej wprowadzenie ze względu na fakt, iż znacznie ograniczyłoby to możliwości dowodowe. Jeśli obecna regulacja na poziomie rozporządzenia pozwala podmiotom dużym archiwizować w technice informatycznej, to należałoby złagodzić warunki techniczne i pozwolić archiwizować informatycznie również małym podmiotom. Takie rozwiązanie wydaje się być bardziej realne.
Pozytywnie oceniamy propozycje zmian w odpowiedzialności osób trzecich. - Niewystarczające naszym zdaniem są jednak zmiany dotyczące wiążących interpretacji, gdyż nie powodują pełnej ochrony podatnika - stwierdza Bochniarz.
3) Kodeks pracy
Propozycje PO:
• sprecyzowanie definicji stosunku pracy
• ograniczenie legitymacji Państwowej Inspekcji Pracy do występowania z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy do przypadku, gdy pracownik wyrazi na to zgodę
• wprowadzenie odrębnych regulacji dotyczących zatrudniania przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej i mikroprzedsiębiorców
• skrócenie okresu, za który pracodawca wypłaca wynagrodzenie za czas chorobowego
W opinii Lewiatana cel regulacji w art. 22 Kp jest cenny, ale propozycja nie realizuje tego zamierzenia. Samo wyeksponowanie zamiaru świadczenia pracy w ramach stosunku pracy mieści się przecież w akcie oświadczenia woli pracownika, który znajduje się w dotychczasowej definicji stosunku pracy (art. 22§1 Kp). Tym zapisem naszym zdaniem nie unikniemy konieczności badania woli stron i wszystkich dotychczasowych problemów z tym związanych.
Projektowane zmiany w rozdziale IV idą w dobrym kierunku ograniczenia obciążeń mikroprzedsiebiorstw i osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Jednak należy przeanalizować katalog wyłączeń, gdyż część z nich już nie jest stosowana (np. art. 771 i 772 oraz 104 w przypadku mikroprzedsiębiorstwa). Dyskusyjne natomiast wydaje się wyłączenie stosowania art. 209 Kp, choć powinien on być zmodyfikowany.
Bardzo ważna zmiana art. 92 Kp powinna iść w kierunku ograniczenia wypłaty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy na skutek choroby (zastanawiamy się nad większą redukcja lub zróżnicowaniem).
Najważniejszym przesłaniem proponowanych zmian jest różnicowanie obciążeń prawnych i biurokratycznych mikroprzedsiębiorców oraz osób fizycznych, które stanowią i stanowić mogą w przyszłości istotnego pracodawcę. Zgodnie z zapisami europejskimi oraz praktyką wielu krajów sektor MŚP oraz osoby fizyczne zatrudniające pracowników nie w celu prowadzenia działalności gospodarczej powinny mieć mniejsze obciążenia i większą elastyczność w ramach zatrudniania i zwalniania pracowników. Może to się przyczynić do ograniczenia szarej strefy zatrudnienia i wzrostu zatrudnienia.
4) Wprowadzenie ustawy o stażu absolwenckim
Lewiatan zgadza się z potrzebą odbycia takiego stażu, zważywszy na wady polskiego systemu edukacji zawodowej, ale w warunkach braku pracowników, pracodawcy zmuszeni są przyjmować do pracy absolwentów, a następnie już w miejscu pracy przygotowywać ich do praktycznych aspektów związanych z zajmowanym stanowiskiem. Staż absolwencki, uregulowany w ustawie o promocji zatrudnienia jest rzeczywiście formą dość zbiurokratyzowaną (stażyści otrzymują jednak stypendia z Funduszu Pracy), ale jest to forma dobrze oceniana przez pracodawców. Docelowo widzielibyśmy tę instytucję, zwłaszcza dla studentów lub uczniów ostatnich lat jako uzupełnienie nauki teoretycznej (np. w niepełnym wymiarze) – taka forma spotkałaby się z dużym zainteresowaniem zarówno pracodawców, jak uczniów i studentów.
5) Kodeks spółek handlowych
Propozycje PO:
• zniesienie obowiązku przekształcenia spółek cywilnych w spółki jawne
• ograniczenie odpowiedzialności wspólników spółek osobowych za zobowiązania przedsiębiorcy jednoosobowego w przypadku, gdy przedsiębiorstwo wnoszone jest do spółki aportem
• ograniczenie wymogów formalnych dla jednoosobowych spółek kapitałowych
• złagodzenie zakazu łączenia stanowisk przez członków rad nadzorczych i komisji rewizyjnych spółek kapitałowych.
Wątpliwości Lewiatana budzi propozycja zniesienia obowiązku przekształcenia spółek cywilnych w spółki jawne. Jest to niejako kontynuacja zmian zaproponowanych w pakiecie Kluski, aby spółkom cywilnym i innym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym zdolności prawnej w rozumieniu KC nadawać status przedsiębiorcy. Jest to zmiana, która niweczy reformę systemu przepisów prawa gospodarczego przeprowadzoną pod koniec lat 90, która weszła w życie w 2001 r. Spółki cywilne są stosunkiem obligacyjnym i nie powinny być podmiotami obrotu gospodarczego. Jest to wynik utrwalonej już w naszym kraju doktryny. Zmiany przepisów z okresu lat 90 miały na celu wyeliminowanie spółek cywilnych z obrotu i zwiększenie roli spółek rejestrowych, ze względu na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Spółki cywilne miały zostać zastąpione głównie spółkami jawnymi. Stoimy zatem na stanowisku, iż pomimo faktu, iż spółek cywilnych jest wciąż wiele w obrocie, a powyższe zmiany wciąż świeże, bo obowiązują dopiero od kilku lat, powinno się dać szansę spółkom jawnym i utrzymać obowiązek przekształcania się spółek cywilnych w spółki prawa handlowego.
6) Kodeks postępowania karnego
Propozycje PO:
• doprecyzowanie przesłanek stosowania instytucji tymczasowego aresztowania
• wprowadzenie obowiązku zawiadamiania przez prokuraturę przedsiębiorstw o zastosowaniu wobec prowadzących je przedsiębiorców tymczasowego aresztowania
• zmniejszeniu ilości przestępstw, w przypadku których możliwe jest zastosowanie tymczasowego aresztowania
W opinii Lewiatana należy się zgodzić z tezami uzasadnienia, że stosowanie tymczasowego aresztowania jest często nadużywane, w szczególności wobec osób podejrzanych o popełnianie przestępstw gospodarczych. Praktyka ta jest w szczególności naganna w przypadkach przedłużającego się postępowania przygotowawczego tzn. podejrzany przebywa w areszcie często wiele miesięcy zanim sporządzony zostaje akt oskarżenia i ma on szansę wykazania w sądzie swojej niewinności, do tego czasu nie ma jednak możliwości skutecznej egzekucji przysługujących mu praw.
Szczególną aprobatę budzi wprowadzenie obowiązków informacyjnych wobec zatrzymanego i obrońcy. Pierwsze zeznania, z reguły w charakterze świadka, a później wyjaśnienia oskarżonego, są często najważniejsze w sprawie i przesądzają o jej wyniku (jakiekolwiek zmiany w trakcie postępowania są przesłanką do uznania wyjaśnień podejrzanego/oskarżonego za niewiarygodne). Dlatego udział obrońcy w tych pierwszych czynnościach jest bardzo istotny (przedsiębiorcy z reguły chcą mieć obrońców z wyboru, ale w chwili zatrzymania często nie mają świadomości, że od razu mogą ich ustanawiać).
Dobrym rozwiązaniem jest też wprowadzenie zakazu przedłużania tymczasowego aresztowania ponad 2 lata w postępowaniu przygotowawczym. Jest to nagminna praktyka, często będąca przedmiotem skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Pewne wątpliwości budzi jedynie propozycja, żeby w przedmiocie tymczasowego aresztowania orzekały Sądy Okręgowe zamiast Rejonowych. Z uwagi na ogromną ilość spraw i ograniczoną ilość Sądów Okręgowych, może to być niewykonalne. Z drugiej strony jednak może to spowodować pewną wstrzemięźliwość Prokuratorów i bardziej wnikliwą analizę zebranych materiałów w sprawie pod kątem czy rzeczywiście spełnione są przesłanki uzasadniające zgłaszanie wniosków o stosowanie tymczasowego aresztowania.
Dla przedsiębiorców ważne są także oczywiście propozycje w zakresie wprowadzenia obowiązków informacyjnych ich przedsiębiorstw. Wydaje się jednak, że istotą nowelizacji są przede wszystkim propozycje wskazane wyżej, które niosą za sobą poważniejsze konsekwencje praktyczne.
7) Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary
Propozycje PO:
• ograniczenie zakresu odpowiedzialności podmiotów
• zmniejszenie wysokości kar grożących podmiotom zbiorowym;
• wprowadzenie właściwości sądu okręgowego
- W opinii Lewiatana nowelizacja jest konieczna ze względu na zbyt dużą represyjność ustawy, wątpliwości interpretacyjne oraz konieczność jej dostosowania do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2004 r. (K 18/03) – uważa Henryka Bochniarz.
Na szczególną aprobatę zasługują zmiany dotyczące rezygnacji z dodatkowej penalizacji przestępstw skarbowych. Obecna regulacja może prowadzić do naruszania zasady ne bis in idem, w przypadku bowiem naruszenia ustawy o VAT penalizacja może być nawet trzykrotna (KKS, ustawa o VAT oraz ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych).
Bardzo dobrym rozwiązaniem jest także ograniczenie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Nie zostanie ona całkowicie wyeliminowana z opiniowanej ustawy ale przynajmniej zostaną doprecyzowane odpowiednie przepisy i ustawa w tej części będzie zgodna ze wskazanym wyżej wyrokiem TK.
Kary nadal będę wysokie ale przynajmniej pozostaną w zgodności z ogólnymi dyrektywami wymiaru kary wynikającymi z Konstytucji RP i wskazanymi w orzecznictwie TK.
Wykreślenie możliwości orzeczenia kary w postaci zakazu prowadzenia działalności podstawowej lub ubocznej jest oczywiście dobrym rozwiązaniem. W razie zastosowania obowiązującego przepisu dochodziłoby bowiem do faktycznego bankructwa firmy.
Ograniczenie katalogu przestępstw, za których popełnienie przez osoby działające w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, podmiot ten jest odpowiedzialny jest powodowane dostosowaniem przepisów ustawy do prawodawstwa unijnego, które nie przewiduje tak represyjnych rozwiązań.
Wydaje się, że właściwość Sądów Okręgowych z uwagi na wysokość grożących kar i doniosłość społeczną ustawy jest dobrym rozwiązaniem. Technicznie jest to wykonalne bo jak dotąd ustawa jest w zasadzie martwa i sądy nie stosują jej przepisów. Stąd nie istnieje ryzyko, że Sądy Okręgowe nie będą w stanie rozpatrywać takich spraw.
Wprowadzenie możliwości wnoszenia kasacji przez strony postępowania jest także dobrym rozwiązaniem, zważywszy, że w przypadku postępowań karnych wobec osób fizycznych możliwość taką daje art. 520 kpk. (w materiale prasowym na ten temat jest błąd w ostatnim punkcie, tzn. nie chodzi o pokrzywdzonego lecz o strony - Prokuratora lub podmiot zbiorowy).
