Pakiet Kluski nie pomoże przedsiębiorcom

2007-06-12

5 czerwca br. Rada Ministrów przyjęła tzw. Pakiet Kluski czyli projekt ustawy o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Według komunikatu Rady Ministrów projekt ma zapewnić większą swobodę działalności gospodarczej oraz ułatwić przedsiębiorcom zakładanie i prowadzenie firm.

JEDNO OKIENKO
Pakiet Kluski zakłada, że wszystkie formalności związane z rejestracją będzie można załatwić w tzw. „jednym okienku”. Propozycja rządu zakłada, że miejscem rejestracji działalności gospodarczej będzie urząd skarbowy. Zlikwidowana zostanie gminna ewidencja działalności gospodarczej.
Według projektu zarejestrowanie działalności będzie bezpłatne, natomiast za każdą zmianę wpisu urząd skarbowy pobierze opłatę w wysokości 25 zł. W „jednym okienku”, obok zarejestrowania działalności gospodarczej, będzie można złożyć m.in. wniosek o rejestrację w ZUS.
Ważną zmianą jest wprowadzenie zasady szybkości i prostoty postępowania rejestracyjnego. Przedsiębiorca będzie miał możliwość złożenia wniosku o wpis do ewidencji zarówno w sposób tradycyjny, jak i w sposób elektroniczny. Wnioski będą rozpatrywane odpowiednio w ciągu 5 lub 3 dni. Obecnie wnioski składane są w sposób tradycyjny, a ich rozpatrywanie trwa średnio 30 dni.

KOMENTARZ LEWIATANA:
Tzw. jedno okienko nie jest autorskim pomysłem obecnego rządu, gdyż formalne jego ramy zostały wprowadzone już w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (zwana dalej sdg) w 2004 r.
Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r.:
1) Jedno okienko do rejestracji działalności gospodarczej osób fizycznych było przewidziane w gminie właściwej wg miejsca zamieszkania rejestrującej się osoby fizycznej (art. 23 sdg).
2) Zgodnie z treścią art. 27 sdg, przewidywany był również jeden wniosek do rejestracji, którego wzór zgodnie z treścią art. 43 sdg miał określić minister właściwy do spraw gospodarki po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw informatyzacji w drodze rozporządzenia.
3) Wniosek o wpis do ewidencji mógł być złożony osobiście w urzędzie gminie, wysłany listem poleconym (art. 27 ust. 5 sdg), albo złożony w formie elektronicznej (art. 40 sdg).
4) Zgodnie z treścią art. 29 ust. 2 sdg decyzję o wpisie o ewidencji wydaje się niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia wpływu wniosku.
Nieprawdą jest informacja, iż rejestracja osób fizycznych w gminach trwa obecnie 30 dni. Zgodnie z raportem Banku Światowego dane te odnoszą się do rejestracji w Polsce spółek prawa handlowego, w których to przypadku cały proces organizacji spółki i rejestracji jest o wiele bardziej skomplikowany. Z informacji PKPP Lewiatan wynika, iż wiele gmin rejestruje w ostatnim czasie przedsiębiorców od ręki. W wielu przypadkach rejestracja odbywa się już elektronicznie i nie trwa dłużej niż 1 dzień.
5) Art. 44 sdg przewiduje możliwość złożenia żądania o wpis do rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON), zgłoszenia identyfikacyjnego lub aktualizacyjnego (NIP), zgłoszenia płatnika składek lub zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych (ZUS). Ewidencja działalności gospodarczej (art. 45 sdg) przesyła ww. wniosek do właściwych organów niezwłocznie po dokonaniu wpisu, m.in. za pośrednictwem systemu teleinformatycznego wraz z odpisem decyzji o wpisie lub postanowienia o wpisie.
Ww. rozwiązania miały wejść w życie już 1 stycznia 2007 r. Pod koniec 2006 r. rząd przygotował nowelizację ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej, która wydłużyła okres vacatio legis na wejście w życie przepisów o jednym okienku do 1 października 2008 r.
Termin rejestracji. Projekt z Pakietu Kluski proponuje wydanie decyzji o nadaniu NIP i wpisie do ewidencji nie później niż 5 dni roboczych, jeżeli wniosek został złożony na piśmie albo 3 dni roboczych jeżeli wniosek był złożony w formie elektronicznej z użyciem bezpiecznego podpisu elektronicznego. Jeśli wniosek zostanie wysłany przez internet (formularz elektroniczny) – bez podpisu elektronicznego – wniosek i załączniki powinny być podpisane własnoręcznie przez wnioskodawcę w obecności urzędnika skarbowego w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku; W związku z powyższym, termin 3 dni do rejestracji nie ma możliwości realizacji. Pogarsza to zatem sytuację przedsiębiorców, w stosunku do już obecnego stanu prawnego.

PODZIAŁ PRZEDSIĘBIORCÓW PODLEGAJĄCYCH REJESTRACJI W EWIDENCJI I KRS
Pakiet Kluski wprowadza nowy podział na przedsiębiorców podlegających wpisowi do ewidencji oraz tych, którzy będą wpisywani do rejestru przedsiębiorców. Do ewidencji, prowadzonej przez urzędy skarbowe, mają być wpisane osoby fizyczne. Natomiast do rejestru prowadzonego przez sądy rejestrowe, obok podmiotów dotychczas tam wpisywanych – osoby fizyczne, których przychody netto w ostatnich dwóch latach osiągały po co najmniej 800 tys. euro.

KOMENTARZ LEWIATANA:
Takie rozwiązanie nie rozwiązuje problemu rejestracji, gdyż sam fakt przechodzenia na pełną księgowość na podstawie obecnie obowiązujących przepisów o rachunkowości jest dość problematyczny, w szczególności dla wielu firm MSP. Obecnie w Sejmie znajduje się projekt noweli przepisów o rachunkowości właśnie w tym zakresie (podwyższenie progu 800 tys. Euro do 1200 tys. Euro). Ze względu na różnice kursów, taka zmiana wydaje się bardzo potrzebna, gdyż obecne przepisy stawiają polskich MSP w niekorzystnej sytuacji. Zwłaszcza przedsiębiorcy mali i średni prowadzący działalność usługową szybko osiągają wysokie obroty, pomimo niewielkich dochodów i w związku z powyższym podlegają obowiązkowemu przejściu na pełną księgowość. Przerejestrowywanie do KRS i poddanie MSP po ten reżim może okazać się dla nich bardzo uciążliwe.

ZAWIESZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Pakiet Kluski wprowadza także możliwość zawieszenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, który rozlicza się w formie karty podatkowej. Zawieszenie działalności będzie możliwe na okres od 1 do 10 miesięcy. W tym czasie przedsiębiorca nie będzie musiał płacił składek na ubezpieczenie społeczne, uiszczać zaliczki na poczet podatku dochodowego, ani składać deklaracji podatkowych. Rozwiązanie to pomoże zwłaszcza drobnym przedsiębiorcom prowadzącym działalność sezonową. Zawieszenie będzie możliwe tylko w sytuacji, gdy przedsiębiorca nie zatrudnia w tym czasie pracowników.

KOMENTARZ LEWIATANA:
Takie rozwiązanie budzi liczne wątpliwości PKPP Lewiatan, szczególnie z punktu widzenia zgodności tej regulacji z Konstytucją RP. Zgodnie bowiem z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa, nie można w ramach jednej grupy, w tym przypadku przedsiębiorców, różnicować ich praw, tak jak to obecnie przewiduje przedmiotowy projekt. Ograniczenie kręgu przedsiębiorców, którzy będą mogli zawieszać działalność gospodarczą do jedynie przedsiębiorców, którzy wybrali opodatkowanie w formie karty podatkowej (tylko ok. 150 tys. przedsiębiorców) i jeszcze na dodatek nie zatrudniają pracowników, jest bardzo poważnym ograniczeniem, w związku z czym zaproponowane przez rząd rozwiązanie już w tej chwili nie spełnia oczekiwań przedsiębiorców w tym zakresie.
Projekt przyjęty przez rząd przewiduje również, iż w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca jest co prawda zwolniony z obowiązków w zakresie zryczałtowanego podatku dochodowego, z wyjątkiem obowiązków wynikających z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz obowiązków ewidencyjnych związanych z osiąganymi przychodami i obowiązków związanych z ochroną życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.
U przedsiębiorców, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarcze tylko teoretycznie nie może być wszczęta kontrola! W sytuacji, gdy zajdą następujące okoliczności takie jak:
- postępowanie przeciwko przedsiębiorcy o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe;
- postępowanie wobec przedsiębiorcy w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary;
- odrębne przepisy przewidują możliwość przeprowadzenia kontroli w toku prowadzonego (jakiegokolwiek!) postępowania dotyczącego przedsiębiorcy;
- przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego,
kontrola zostanie wszczęta normalnie. O wszczęcie kontroli może prosić również sam zawieszony przedsiębiorca.

KONTROLE
Propozycje rządowe doprecyzowują również przepisy dotyczące przeprowadzania kontroli u przedsiębiorców oraz czasu ich trwania.
- Ukrócona zostanie samowola organów kontrolnych w zakresie czynności związanych z tą procedurą.
- Przeprowadzający kontrole, oprócz legitymacji służbowej, powinni dysponować również upoważnieniem do jej przeprowadzenia.
- Przyjęto zasadę, że kontrola nie powinna naruszać normalnego funkcjonowania firmy, a także wprowadzono ustawowe ograniczenie dotyczące jej celu.
- Przedsiębiorca nie będzie też musiał, ale będzie mógł, prowadzić tzw. książki kontroli.
- Wprowadzono ponadto krótsze okresy przeprowadzania kontroli. Na przykład, sprawdzania u mikroprzedsiębiorców będą mogły trwać maksymalnie do 12 dni roboczych w roku, a w odniesieniu do małych przedsiębiorstw – do 16 dni roboczych. Do tej pory maksymalny czas trwania czynności sprawdzających u wymienionych przedsiębiorców wynosił 4 tygodnie.
- Określono, że kontrola będzie uznana za nieważną, jeśli organ kontrolny przekroczył swoje uprawnienia lub nie dopełnił obowiązków.
KOMENTARZ LEWIATANA:
Kontrola na legitymację: Projekt zmienia treść art. 79 ust. 1.Nowa treść art. 79 ust. 1 projektu stanowi, iż czynności kontrolne mogą być wykonywane po okazaniu legitymacji służbowej i upoważnienia do kontroli, chyba że przepisy szczególne przewidują wszczęcie kontroli tylko na legitymację, albo zachodzą następujące okoliczności:
- postępowanie przeciwko przedsiębiorcy o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe;
- postępowanie wobec przedsiębiorcy w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary;
- odrębne przepisy przewidują możliwość przeprowadzenia kontroli w toku prowadzonego (jakiegokolwiek!) postępowania dotyczącego przedsiębiorcy;
- przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.
Takie rozwiązanie wprowadza kolejną furtkę dla instytucji kontrolujących, a tym samym pogarsza sytuację przedsiębiorców w trakcie kontroli. Przywraca bowiem starą zasadę kontroli na legitymację, co zmieniła ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Wszystkie bowiem inspekcje kontrolujące, przeprowadzają kontrole na legitymację!!! Dzięki takiemu brzmieniu przepisu w praktyce instytucje kontrolujące nie będą przedkładać przedsiębiorcom upoważnień do kontroli, w których określony jest m.in. zakres kontroli oraz czas trwania kontroli.
Pozytywną zmianą wprowadzoną w przepisach jest treść art. 79 ust.1 ostatnie zdanie, które stanowi: „niedoręczenie upoważnienia powoduje nieważność przeprowadzonych czynności kontrolnych”. Traci on jednak swoje pozytywne znaczenie w związku z wyżej omawianą kwestią wyłączenia spod obowiązku przedkładania upoważnień do kontroli art. 80 ust. 2 pkt 1-4.
Wątpliwości budzi również treść art. 79 ust. 2, który stanowi, że czynności kontrolne mogą być wykonywane przez osoby nie będące pracownikami organu kontroli i że przysługują im takie same prawa jak pracownikom organów kontroli. Stoimy na stanowisku, iż jest to propozycja zbyt daleko idąca.
Kontrola pod nieobecność przedsiębiorcy: Projekt zmienia treść art. 80 ust.2. Treść art. 80 ust. 2 została w sposób znaczący zmodyfikowana w stosunku do treści obowiązującej. Nowa treść art. 80 ust. 2 mówiącego o zasadzie, że czynności kontrolnych nie podejmuje się pod nieobecność przedsiębiorcy nie przewiduje skrócenia listy wyłączeń; Obecny art. 80 ust. 2 swobody przewiduje 4 wyjątki od zasady, nowy przepis zwiększa liczbę wyjątków aż do 6?! M.in. wyjątek od zasady wg projektu można zastosować:
• gdy przedsiębiorca nie wyznaczył osoby upoważnionej do reprezentowania przedsiębiorcy w trakcie kontroli,
• gdy przedsiębiorca bezpodstawnie odmówił wzięcia udziału w czynnościach kontrolnych,
Takie rozszerzenie wyjątków od ogólnej zasady stanowi niebezpieczną furtkę do omijania ogólnych zasad kontroli. Przepisy te w sposób jednoznaczny pogarszają sytuację kontrolowanych przedsiębiorców. Wyłączenia w przedmiotowej postaci sprawiają, iż właśnie proponowane rozwiązania w Pakiecie Kluski są pozorne i niestety nie przyczyniają się do racjonalizacji przepisów o kontrolach.
Pozytywną zmianą jest treść ust. 5, który stanowi, iż: organ kontrolny który na podstawie ww. artykułu 80 ust. 2 wszczął kontrolę w czasie nieobecności niezwłocznie doręcza przedsiębiorcy pisemne uzasadnienie ze wskazaniem na jakiej podstawie kontrola została w takim trybie przeprowadzona.
Nowa treść ust. 6 art. 80 stanowi również, że w razie niewysłania w ciągu 3 dni roboczych uzasadnienia, czynności kontrolne, ale tylko te sprzeczne z prawem!!!, są nieważne. Przepis co do intencji należy ocenić pozytywnie, ponieważ faktycznie, w razie niewskazania w odpowiednim terminie właściwej podstawy prawy prawnej wszystkie czynności przeprowadzone powinny zostać uznane za sprzeczne z prawem, a tym samym za nieważne.
Książka kontroli; Przedsiębiorcy pozytywnie oceniają przywrócenie możliwości posiadania książki kontroli. Nie są to jednak nowe zapisy, ale de facto zapisy w brzmieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r. Przedsiębiorcy nie postulowali likwidacji książki kontroli, ale możliwość prowadzenia jej elektronicznie. Ten postulat nie znalazł jednak odzwierciedlenia w przedmiotowym projekcie.
Jeśli dokumentacja jest u organu obecnie kontrolującego przedsiębiorcy, przedsiębiorca ma obowiązek złożyć oświadczenie o tym fakcie, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
W wypadku nieudostępnienia przez przedsiębiorcę dokumentacji kontrolnej lub książki kontroli albo odmowy złożenia oświadczenia, nie stosuje się do takiego przedsiębiorcy zasady o zakazie równoległej kontroli u przedsiębiorcy, a także o czasie trwania kontroli u przedsiębiorcy?!
Projekt zmienia treść art. 82 ust. 1. Nowa treść art. 82 ust. 1 projektu odnośnie zakazu równoległych kontroli przewiduje 7 wyjątków od zasady;
Wyjątki, o które nowy przepis został wzbogacony, które wyłączają stosowanie ww. zasady to sytuacje gdy:
- postępowanie przeciwko przedsiębiorcy o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe;
- postępowanie wobec przedsiębiorcy w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary;
- przeprowadzenie kontroli jest realizacją obowiązków wspólnotowych wynikających z przepisów prawa wspólnotowego o ochronie konkurencji lub obowiązków w zakresie ochrony interesów finansowych WE oraz przepisów socjalnych odnoszących się do działalności gospodarczej;
W kwestii ostatniego z wyjątków, powstaje w ogóle wątpliwość czy są takie przepisy wspólnotowe, które dotyczą obowiązków socjalnych przedsiębiorców odnoszących się do działalności gospodarczej?
PKPP Lewiatan pozytywnie ocenia nowe brzmienie art. 82 ust. 2, który stanowi, iż jeżeli organ kontroli nie odstąpi od czynności kontrolnych, gdy już u przedsiębiorcy jest jedna kontrola, czynności kontrolne uważa się za nieważne.
Nowa treść art. 83 projektu odnoście czasu trwania kontroli przewiduje rzeczywiście skrócenie czasu trwania kontroli dla mikro i małych odpowiednio do 12 i 16 dni roboczych; Zmiany nie dotyczą jednak już średnich i dużych przedsiębiorców dla których czas trwania kontroli to wciąż 4 i 8 tygodni, zamienione na 20 dni roboczych i 40 dni roboczych.
Zakończenie kontroli; nowy art. 83 ust. 1a przewiduje, iż za zakończenie kontroli w przypadku, gdy kontrola wyszła z firmy, przedsiębiorca może prowadzić działalność i ma dostęp do dokumentów, należy uznać moment zakończenia czynności kontrolnych w firmie, nie termin doręczenia kontrolowanemu protokołu z wynikami kontroli.
Takie rozwiązanie nie jest korzystne dla przedsiębiorców, ze względu na fakt, iż organ kontroli nie musi w tym przypadku stosować się do ograniczeń czasu trwania kontroli i może zwlekać długi okres czasu np. z doręczeniem protokołu, wciąż może żądać wyjaśnień w sprawie, a jednocześnie inny organ kontroli może wejść na kolejną kontrolę.

WIĄŻĄCA INTERPRETACJA DOTYCZĄCA SKŁADEK NA UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE I ZDROWOTNE
Pakiet Kluski daje także możliwość uzyskania wiążących interpretacji dotyczących składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Przedsiębiorca będzie mógł się zwrócić o otrzymanie pisemnej interpretacji w tych sprawach, odpowiednio do kierownika jednostki ZUS lub dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ. Nowelizacja ograniczy również dowolność, jeśli chodzi o wydawanie zezwoleń dla przedsiębiorców. Wprowadzono m.in. zasadę, że wydanie zezwolenia będzie tzw. decyzją zawiązaną. Oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca spełnia wymagane prawem warunki wykonywania działalności objętej zezwoleniem, to organ zezwalający nie będzie mógł odmówił wydania zezwolenia.
KOMENTARZ LEWIATANA:
PKPP Lewiatan co do zasady popiera ten pomysł. Treść zapisu powinna być jednak bardziej ogólna, tak aby nie zamykać drogi dla tworzenia wiążących interpretacji przepisów prawa z innych tytułów. W ustawie sdg art. 10 powinien być wciąż klauzulą generalną, która swoje odzwierciedlenie powinna mieć w przepisach szczególnych.
Na uwagę przedsiębiorców zasługuje jednak fakt, iż za interpretację każdego odrębnego stanu faktycznego ZUS i Prezes Funduszu pobierze od zainteresowanego 75 zł. oraz to, że interpretacje NFZ nie obejmują jednak spraw z zakresu wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne należące do właściwości organów ubezpieczeń społecznych.

CENTRALNA INFORMACJA O DZIAŁANOŚCI GOSPODARCZEJ
Zgodnie z Pakietem Kluski dane o przedsiębiorcach z całej Polski znajdować się będą w Centralnej Informacji o Działalności Gospodarczej (CIDG). Będą one bezpłatnie udostępnianie za pośrednictwem Internetu. Dzięki temu zwiększą się szanse przedsiębiorcy na uzyskanie wiarygodnej informacji o potencjalnych partnerach biznesowych. CIDG będzie udostępniał informacje nie tylko zainteresowanym, ale również instytucjom i innym organom, np. urzędom skarbowym, którym te dane będą niezbędne do wydawania zaświadczeń i odpisów. W ewidencji CIDG będą znajdowały się także dane niejawne, które będą przekazywane organom wymienionym w ustawie o NIP.
KOMENTARZ LEWIATANA:
Centralna Informacja o Działalności Gospodarczej (CIDG) nie jest również autorskim pomysłem rządowego projektu. CIDG została wprowadzona ustawą o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r. i miała wejść w życie wraz z jednym okienkiem do rejestracji 1 stycznia 2007 r. Co do intencji autora ww. przepisów ustawy CIDG miała ona pełnić rolę podobną do tej którą pełni obecnie Centralna Informacja KRS. Zadaniem CIDG w wersji pierwotnej miało być:
1) prowadzenie zbioru informacji o danych zawartych w ewidencji;
2) udzielanie z ewidencji informacji o wpisie,
3) wydawanie zaświadczeń o treści wpisów w ewidencji;
Przeznaczenie i rola CIDG w projekcie rządowym jest zupełnie niezrozumiała, gdyż ogranicza się jedynie do udostępniania informacji zawartych w ewidencji przedsiębiorców wszystkim możliwym organom administracji publicznej. Zaświadczenie zaś o wpisie przedsiębiorca otrzyma dopiero we właściwym urzędzie skarbowym w jakim jest zarejestrowany.
Ważną kwestią jest również to, iż informacje o przedsiębiorcach będą zawężone i nie wszystkie będą dostępne dla przedsiębiorców. Ewidencja jest bowiem jawna za wyjątkiem danych osobistych osób fizycznych. Dane osobiste osób fizycznych mogą być ujawnione tylko osobom mającym interes prawny, w szczególności dla potrzeb wniesienia pozwu przeciwko przedsiębiorcy.
Ustawa o swobodzie z 2004 r. w art. 24 wprowadziła zasadę, iż: ewidencja działalności gospodarczej jest jawna oraz że każdy ma prawo dostępu do danych zawartych w ewidencji i do przeglądania akt ewidencyjnych przedsiębiorcy wpisanego do ewidencji bez żadnych ograniczeń.
Rozwiązanie przewidziane w projekcie z Pakietu Kluski jest zaprzeczeniem jawności ewidencji działalności gospodarczej, uniemożliwi przedsiębiorcom sprawdzanie kontrahentów, którzy prowadzą działalność gospodarczą tzw. indywidualną i w formie spółek cywilnych, a tym samym jest zagrożeniem dla bezpieczeństwa obrotu gospodarczego.

REGON
Według Pakietu Kluski przedsiębiorcy nie będą już musieli posługiwać się numerem REGON.
KOMENTARZ LEWIATANA:
Jeden numer do identyfikacji w obrocie gospodarczym i prawnym (NIP) wprowadziła już ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r. Zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 i 3 sdg - przedsiębiorca jest obowiązany umieszczać w oświadczeniach pisemnych - NIP oraz posługiwać się tym numerem w obrocie gospodarczym i prawnym. Identyfikacja przedsiębiorcy w poszczególnych urzędowych rejestrach następuję na podstawie numeru NIP! Obowiązek posługiwania się tylko numerem NIP wszedł w życie 1 stycznia 2007 r.