Kto powinien wypłacać emerytury z OFE?
2007-02-26
28 lutego 2007 r. odbyło się posiedzenie Zespołu Komisji Trójstronnej ds. Ubezpieczeń Społecznych w sprawie sposobu wypłat emerytur zgromadzonych w OFE. Partnerzy społeczni (reprezentatywne organizacje pracodawców i związki zawodowe) zgodzili się co do tego, że ubezpieczeni powinni mieć prawo wyboru instytucji ubezpieczeniowej, w której wykupią emeryturę dożywotnią za oszczędności zgromadzone w otwartych funduszach emerytalnych. Partnerzy zgodzili się, że w celu obniżenia kosztów operacyjnych techniczną obsługę wypłaty świadczeń należy powierzyć ZUS.Tym samym partnerzy społeczni sprzeciwili się propozycji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej powołania jednego państwowego towarzystwa emerytalnego.
Na etapie gromadzenia oszczędności w okresie aktywności zawodowej to prawo jest już realizowane: ubezpieczeni mogą wybrać jeden z otwartych funduszy emerytalnych. Taką samą możliwość muszą otrzymać również na etapie pobierania świadczeń: w chwili przejścia na emeryturę muszą mieć prawo przekazania zgromadzonego w OFE kapitału tej z instytucji ubezpieczeniowych, która zaoferuje im najkorzystniejsze świadczenie emerytalne. Gwarantuje to im obowiązująca Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych stwierdzająca, że wypłata środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym nastąpi przez ich przeniesienie do wskazanego przez członka funduszu emerytalnego zakładu ubezpieczeń emerytalnych, w którym wykupił on emeryturę dożywotnią.
Z tego punktu widzenia propozycja Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, aby kapitał zgromadzony w OFE powierzyć monopoliście w postaci państwowego towarzystwa emerytalnego jest sprzeczna z obowiązującym prawem, a ponadto ryzykowna dla emerytów i budżetu państwa. Sprzeczna z prawem, ponieważ pozbawia członków OFE przyznanego im prawa wyboru instytucji, w której wykupią dożywotnią emeryturę. Ryzykowna dla emerytów, ponieważ państwowe towarzystwo emerytalne będzie instytucją zależną od rządu i w wyniku presji politycznej kapitał zgromadzony przez emerytów mógłby być inwestowany niezgodnie z ich interesem. Nie można na przykład wykluczyć, że mógłby być przeznaczony na zakup po zawyżonej cenie obligacji państwowych lub akcji spółek z udziałem skarbu państwa.
Generalnie sposób wypłaty emerytur z OFE jest już określony, natomiast debaty publicznej wymagają szczegółowe zasady tego procesu. PKPP Lewiatan i środowisko prywatnych firm ubezpieczeniowych prezentują dziś swoją propozycję założeń do tej ustawy (w załączeniu). Poniżej przedstawiamy kilka kwestii budzących najwięcej wątpliwości:
Jakiego rodzaju emerytury powinny być wypłacane ze środków zgromadzonych w OFE? Czy może to być jednorazowa wypłata całego kapitału albo wypłata w ratach przez uzgodnioną liczbę lat, czy musi to być świadczenie wypłacane do końca życia?
Wprowadziliśmy obowiązkowy system emerytalny, aby nie dopuścić do sytuacji, w której osoby nieodpowiedzialne w okresie starości nie będą miały środków do życia i przejdą na utrzymanie podatników. Tak więc oszczędności zgromadzone w OFE powinny być wypłacane w postaci dożywotniej emerytury.
Czy oszczędności zgromadzone w OFE mogą być dziedziczone?
Jak długo osoba ubezpieczona pracuje i płaci składki do OFE, należący do niej kapitał podlega dziedziczeniu. W momencie, kiedy ubezpieczony przejdzie na emeryturę, zgromadzony przez niego kapitał zostanie przekazany wybranej instytucji ubezpieczeniowej. Instytucja ta będzie zobowiązana wypłacać emerytury wszystkim emerytom do końca życia, więc wyliczając ich miesięczną wysokość uwzględni średni przewidywany czas życia. W rzeczywistości jedni pobierać ją będą przez rok, inni przez dwadzieścia lat. Na tym polega wzajemne ubezpieczenie społeczne. Gdyby rodziny osób, które nie dożyją średniej, dziedziczyły niewykorzystany kapitał, brak byłoby środków dla osób, które będą żyły dłużej od średniej.
Czy emerytury z OFE mogą być waloryzowane, aby nie traciły na wartości?
Aby ochronić siłę nabywczą emerytur wypłacanych przez ZUS, są one zazwyczaj przez sejm waloryzowane o wielkość inflacji,. W przypadku emerytur wypłacanych przez pokolenie pracujące pokoleniu, które już zakończyło pracę i gwarantowanych przez państwo, jest to uzasadnione, ponieważ to polityka państwa ma decydujący wpływ na wysokość inflacji.
W przypadku emerytur z OFE gwarancja waloryzacji o wielkość inflacji powodowałaby znaczne obniżenie pierwotnej wartości emerytury, ponieważ całe ryzyko przyszłej inflacji obciążałoby instytucję ubezpieczeniową.
Dlatego proponujemy zastosować inne rozwiązanie będące odpowiednikiem waloryzacji i pozwalające zwiększyć wysokość emerytury. Z chwilą przejścia na emeryturę kapitał emeryta zgromadzony w OFE nie przestanie pracować. Przekazany zostanie wybranej przez niego instytucji ubezpieczeniowej, która będzie go inwestowała. Większość wypracowanego zysku otrzyma emeryt w postaci corocznie obliczanego dodatku powiększającego emeryturę. Pozostałą część zysku otrzymają instytucje ubezpieczeniowe jako zapłatę za zarządzanie (podział tego zysku jest kwestią do negocjacji). Ponadto instytucje ubezpieczeniowe powinny zostać zobowiązane do zagwarantowania ustawowego minimalnego zysku z kapitału na ekonomicznie uzasadnionym poziomie.
Zasady wyboru instytucji ubezpieczeniowej
Aby uniknąć kosztów pozyskiwania klientów, jakie muszą obecnie ponosić konkurujące między sobą OFE, proponujemy wprowadzić wybór pasywny: instytucje ubezpieczeniowe przekazywałyby swoje oferty do ZUS, a tam ubezpieczeni przechodzący na emeryturę mogliby się zapoznać ze standardowym zestawieniem ofert i dokonać wyboru.
Czy funkcjonowanie jednego państwowego towarzystwa emerytalnego nie byłoby tańsze niż kilku prywatnych instytucji ubezpieczeniowych, dzięki czemu emerytury byłyby wyższe?
W przeciwieństwie do konkurujących ze sobą instytucji, monopolista i państwowy, i prywatny, nie jest zmuszony do dbałości o koszty. Najsilniejszą motywacją, zarówno do ograniczania kosztów, jak i do dbałości o poziom usług, jest konkurencja.
Koszty akwizycji zostaną wyeliminowane dzięki centralizacji wyboru ofert. Koszty zapewnienia bezpieczeństwa poprzez obowiązek tworzenia rezerw byłyby podobne w obu wariantach.
Koszty operacyjne związane z łączeniem świadczeń z I i II filaru, kontrolą wysokości świadczeń w celu wypłaty minimalnej emerytury, pobieraniem podatku mogłyby być obniżone dzięki technicznej obsłudze wypłat przez ZUS.
Czy zarządzanie kapitałem przez jedno państwowe towarzystwo emerytalne nie byłoby bardziej efektywne i przynosiłoby emerytom większe zyski?
Doświadczeni światowe wskazują, że efektywność instytucji prywatnych jest większa niż państwowych. Dlatego Komisja Nadzoru Finansowego, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, Bank Światowy, Minister Finansów i zdecydowana większość ekspertów rekomendują powierzenie wypłat emerytur z OFE wyspecjalizowanym instytucjom finansowym, takim jak zakłady ubezpieczeń czy zakłady emerytalne.
Jedynie obecne kierownictwo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej opowiedziało się za powierzeniem zarządzania kapitałem zgromadzonym w OFE państwowemu towarzystwu emerytalnemu, powołując się na dobre wyniki i niskie koszty funkcjonowania państwowego Funduszu Rezerwy Demograficznej. Jest to porównanie nieuprawnione. Inwestowanie pasywne, polegające na podążaniu za innymi inwestorami giełdowymi, które stosuje FRD, sprawdza się przy obecnych aktywach rzędu 2 mld zł, ale nie sprawdzi się przy skali 50 razy większej. Dysponując środkami inwestycyjnymi przekraczającymi 100 mld złotych, państwowe towarzystwo emerytalne mogłoby powodować zaburzenia na polskim rynku kapitałowym ze szkodą dla gospodarki.
Jak zapewnić emerytom bezpieczeństwo?
Każda instytucja wypłacająca emerytury z OFE powinna:
• podlegać polskiej Komisji Nadzoru Finansowego,
• utrzymywać aktywa własne spółki, a w przypadku oddziałów firm z krajów UE posiadać aktywa własne zainwestowane na terenie Polski na odpowiednio wysokim, ustawowo wyznaczonym poziomie,
• uczestniczyć w ubezpieczeniowym funduszu gwarancyjnym.
Swoboda inwestowania powinna być ograniczona: tylko część aktywów mogłaby być lokowana w akcje, zabroniona byłaby nadmierna koncentracja inwestycji i ograniczone możliwości inwestowania w aktywa niedopuszczone do publicznego obrotu oraz w nieruchomości.
Bezpieczeństwo systemu zapewniałby fundusz gwarancyjny i dodatkowo gwarancje skarbu państwa.
Pobierz: Przentacja z konferecnji prasowej w Lewiatanie, 26 lutego 2007
Zdjęcia z konferecnji prasowej w Lewiatanie poświęconej wypłacie emerytur z OFE, 26 lutego 2007:
Śniadanie prasowe
Prof. Marek Góra, Ewa Lewicka-Banaszak - Prezes Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych, Zygmunt Kostkiewicz - Prezes Polskiego Związku Pracodawców Prywatnych Zakładów Ubezpieczeń, Towarzystw Emerytalnych i Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych
