Uprawnienia legislacyjne

Jak przebiegają prace legislacyjne?

Poseł, w ramach pracy w jednej z komisji parlamentarnych, sporządza sprawozdanie na temat projektu „tekstu aktu prawnego" przedstawionego przez Komisję Europejską, która posiada wyłączną inicjatywę legislacyjną. Komisja parlamentarna poddaje sprawozdanie pod głosowanie wprowadzając do niego ewentualne poprawki. Parlament Europejski wyraża swoje stanowisko poprzez wprowadzenie zmian w tekście i głosowanie podczas posiedzenia plenarnego. Proces ten jest ponawiany jednokrotnie lub wielokrotnie w zależności od procedury i osiągnięcia ewentualnego porozumienia z Radą.

Przy przyjmowaniu aktów prawnych wyróżnia się zwykłą procedurę legislacyjną (współdecyzji), która stawia Parlament na równi z Radą, i specjalne procedury legislacyjne, które mają zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do przypadków szczególnych, gdzie Parlament pełni rolę konsultacyjną.

W pewnych kwestiach (np. podatki) Parlament Europejski pełni jedynie funkcję opiniodawczą („procedura konsultacji"). W niektórych przypadkach Traktat przewiduje, że konsultacja ma charakter obowiązkowy, gdyż jest wymagana w podstawie prawnej - wówczas projekt nie może nabrać mocy prawnej, jeżeli Parlament nie wyda opinii. W takiej sytuacji Rada nie jest uprawniona do samodzielnego podjęcia decyzji.

Zwykła procedura ustawodawcza nadaje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej równorzędną rolę w odniesieniu do szerokiego zakresu dziedzin (np. zarządzanie gospodarką, imigracja, energetyka, transport, środowisko naturalne, ochrona konsumentów). Europejskie akty prawne są w znacznej większości przyjmowane wspólnie przez Parlament Europejski i Radę.

Procedura współdecyzji została wprowadzona przez Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, 1992 r.), a następnie rozszerzona i usprawniona przez Traktat z Amsterdamu (1999 r.). Z wejściem w życie Traktatu z Lizbony w dniu 1 grudnia 2009 r. procedura ta pod nową nazwą „zwykła procedura ustawodawcza" stała się główną procedurą ustawodawczą w unijnym systemie podejmowania decyzji.

• Dokumenty ustawodawcze
  
• Dodatkowe informacje na temat zwykłej procedury ustawodawczej

Procedura inicjatywy

Parlament Europejski może zatwierdzić bądź odrzucić wniosek ustawodawczy lub zaproponować do niego poprawki. Rada nie jest prawnie zobowiązana do uwzględniania opinii Parlamentu, jednak zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości nie może podjąć decyzji bez otrzymania tej opinii.

Na początku w traktacie rzymskim z 1957 r. przyznano Parlamentowi funkcję doradczą w procesie ustawodawczym; Komisja przedstawiała projekt, a Rada uchwalała akty prawne. Jednolity akt europejski (1986) oraz traktaty z Maastricht, Amsterdamu, Nicei i Lizbony sukcesywnie poszerzały uprawnienia Parlamentu. Może on teraz wspólnie i na równi z Radą stanowić prawo w znacznej większości dziedzin (zob. "Zwykła procedura ustawodawcza"), a procedura konsultacji stała się specjalną procedurą ustawodawczą (lub nawet procedurą pozaustawodawczą) stosowaną w ograniczonej liczbie przypadków.

Procedura ta ma obecnie zastosowanie w ograniczonej liczbie dziedzin ustawodawczych, jak np. odstępstwa od zasad rynku wewnętrznego i prawo konkurencji. Opinia Parlamentu jest też wymagana - w trybie procedury pozaustawodawczej - gdy przyjmowane są umowy międzynarodowe w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB).

• Regulamin: Artykuły 47-49
  
• Artykuł 289 TFUE

Procedura zgody

Procedury zgody została wprowadzona w Jednolitym akcie europejskim w 1986 r. w odniesieniu do dwóch dziedzin: układów stowarzyszeniowych oraz umów w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej. Zakres stosowania procedury był poszerzany wszystkimi kolejnymi zmianami w Traktatach.

Jako procedura pozaustawodawcza ma zwykle zastosowanie do ratyfikacji niektórych umów negocjowanych przez Unię Europejską albo najczęściej w przypadkach takich jak poważne naruszenie praw podstawowych objętych art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), przystąpienie do UE nowych państw członkowskich lub postępowanie dotyczące wystąpienia z UE.

Jako procedura ustawodawcza jest stosowana również, gdy przyjmowane są nowe akty ustawodawcze dotyczące zwalczania dyskryminacji, a obecnie daje Parlamentowi Europejskiemu prawo weta także wtedy, gdy stosowana jest pomocnicza ogólna podstawa prawna zgodnie z art. 352 TFUE.

• Regulamin PE: art. 79-83 99 108
  
• Art. 14(2), 19(1), 49. 50 TFUE
  
• Art. 311, 312(2), 352 TFUE

Inne procedury legislacyjne

Oprócz czterech głównych procedur ustawodawczych istnieją inne procedury stosowane w Parlamencie w konkretnych dziedzinach.

Opinia zgodnie z art. 140 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (unia walutowa)

Komisja i Europejski Bank Centralny składają Radzie sprawozdania w sprawie postępów w wypełnianiu zobowiązań w zakresie unii gospodarczej i walutowej państw członkowskich, którym przyznano derogacje.

Po wydaniu opinii przez Parlament Europejski Rada na wniosek Komisji decyduje, które państwa członkowskie objęte derogacją spełniają wymagane warunki do przyjęcia jednolitej waluty na podstawie kryteriów określonych w art. 140 ust. 1 TFUE, i uchyla derogacje w stosunku do tych państw członkowskich. W tej procedurze Parlament głosuje nad wszystkimi zaleceniami łącznie, przy czym nie ma możliwości wnoszenia poprawek.

Procedury dotyczące dialogu społecznego

Do celów Unii należy promowanie dialogu między partnerami społecznymi w gospodarce, z myślą o zawieraniu porozumień i umów. Zgodnie z art. 154 TFUE Komisja ma za zadanie popieranie konsultacji między partnerami społecznymi na poziomie Unii i w związku z tym przedstawia Parlamentowi możliwe kierunki działania Unii po konsultacji z partnerami społecznymi.

Każdy dokument Komisji lub każda umowa zawarta przez partnerów społecznych jest przedkładana właściwej komisji Parlamentu Europejskiego. Jeżeli partnerzy społeczni zawarli umowę oraz wspólnie żądają jej wdrożenia na mocy decyzji Rady wydanej na wniosek Komisji, zgodnie z art. 155 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, właściwa komisja przedstawia projekt rezolucji zalecającej przyjęcie lub odrzucenie tego zadania.

Procedury dotyczące porozumień dobrowolnych

Komisja informuje Parlament Europejski, jeżeli zamierza skorzystać z możliwości zastosowania porozumień dobrowolnych jako alternatywy dla prawodawstwa. Właściwa komisja parlamentarna może sporządzić sprawozdanie z własnej inicjatywy, zgodnie z art. 48. Komisja informuje Parlament Europejski o zamiarze zawarcia dobrowolnego porozumienia. Właściwa komisja parlamentarna może przedstawić projekt rezolucji zalecającej przyjęcie lub odrzucenie projektu oraz określającej warunki jego przyjęcia lub odrzucenia.

Kodyfikacja

Przez oficjalną kodyfikację rozumie się procedurę, która ma na celu uchylenie aktów objętych kodyfikacją i zastąpienie ich jednolitym aktem. Wersja skonsolidowana aktu zawiera wszystkie zmiany wniesione od jego wejścia w życie. Nie zawiera żadnej innej zmiany dotyczącej treści aktu. Kodyfikacja umożliwia poprawę czytelności aktów prawnych UE, które podlegały częstym zmianom. Komisja parlamentarna odpowiedzialna za sprawy prawne bada projekt kodyfikacji złożony przez Komisję Europejską. Jeżeli nie występuje żadna zmiana o charakterze merytorycznym, zastosowanie ma procedura uproszczona przewidziana w art. 46 Regulaminu dotycząca przyjęcia sprawozdania. Parlament stanowi w drodze jednego głosowania, bez poprawek czy debaty.

Przepisy dotyczące przepisów wykonawczych i delegowania uprawnień

Komisja może wprowadzać przepisy wykonawcze do obowiązujących aktów ustawodawczych. Środki te są przedstawiane komitetom składającym się z ekspertów z państw członkowskich oraz przekazywane Parlamentowi do celów informacyjnych lub kontrolnych. Na wniosek właściwej komisji parlamentarnej Parlament może przyjąć rezolucję wyrażającą sprzeciw wobec projektu przepisów wykonawczych, w której stwierdza, że projekt przepisów wykonawczych przekracza uprawnienia określone w danym akcie ustawodawczym, jest niespójny z celem lub treścią aktu podstawowego lub jest niezgodny z zasadami pomocniczości bądź proporcjonalności, oraz zwraca się do Komisji o wycofanie bądź poprawienie projektu przepisów wykonawczych lub przedłożenie wniosku zgodnie z odpowiednią procedurą ustawodawczą.

Jeżeli w akcie ustawodawczym przekazano Komisji prawo do uzupełnienia lub zmiany niektórych innych niż istotne elementów aktu ustawodawczego, właściwa komisja parlamentarna bada wszelkie projekty aktu delegowanego, gdy jest on przekazywany Parlamentowi do kontroli, i może przedłożyć Parlamentowi, w formie projektu rezolucji, wszelkie odpowiednie propozycje zgodnie z przepisami zawartymi w danym akcie ustawodawczym.

• Regulamin PE: art.100, 101, 102, 103,105, & 106
  
• Art. 140, 154, 155 TFUE

Procedura inicjatywy

Inicjatywa ustawodawcza należy do Komisji. Traktat z Maastricht, wzmocniony Traktatem z Lizbony, przyznał jednak Parlamentowi Europejskiemu prawo do inicjatywy ustawodawczej, które umożliwia mu zwrócenie się do Komisji o przedstawienie wniosku ustawodawczego

Programowanie roczne i wieloletnie

Zgodnie z Traktatem Komisja inicjuje programowanie roczne i wieloletnie Unii. Aby zrealizować ten cel, Komisja przygotowuje program prac, stanowiący jej wkład w roczne i wieloletnie programowanie Unii. Parlament Europejski współpracuje z Komisją już w procesie przygotowywania programu prac Komisji, a Komisja uwzględnia priorytety deklarowane przez Parlament na tym etapie. Po jego przyjęciu przez Komisję przewidywane są rozmowy trójstronne między Parlamentem, Radą i Komisją w celu osiągnięcia porozumienia w sprawie programowania Unii.

Szczegółowe ustalenia, w tym harmonogram, określone są w załączniku XIV do Regulaminu PE ("Porozumienie ramowe w sprawie stosunków między Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską").
Parlament przyjmuje rezolucję w sprawie programowania rocznego. Przewodniczący zwraca się do Rady o wydanie opinii w sprawie programu prac Komisji i w sprawie rezolucji Parlamentu. Jeśli jedna z instytucji nie jest w stanie dotrzymać przyjętego terminarza prac, informuje pozostałe instytucje o powodach opóźnienia oraz proponuje nowy kalendarz prac.

Inicjatywa na podstawie art. 225 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

Zgodnie z art. 225 TFUE Parlament może, stanowiąc większością głosów, zwrócić się do Komisji na podstawie sprawozdania sporządzonego przez właściwą komisję, o przedłożenie wszelkich stosownych wniosków ustawodawczych. Parlament może jednocześnie ustalić termin przedłożenia takiego wniosku. Właściwa komisja parlamentarna musi wcześniej zwrócić się o zgodę do Konferencji Przewodniczących. Komisja może podjąć się albo odmówić przedstawienia postulowanego wniosku ustawodawczego.

Indywidualni posłowie do Parlamentu Europejskiego mogą także przedstawić wniosek dotyczący aktu prawnego Unii w ramach prawa Parlamentu do inicjatywy ustawodawczej zgodnie z art. 225 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Taki wniosek przedkładany jest przewodniczącemu Parlamentu, który przekazuje go właściwej komisji do rozpatrzenia. Może zdecydować o przedłożeniu go zgromadzeniu plenarnemu (zob. wyżej).

Sprawozdania z własnej inicjatywy

W zakresie, w jakim traktaty przyznają prawo inicjatywy Parlamentowi Europejskiemu, komisje parlamentarne mogą przygotować sprawozdanie dotyczące kwestii należącej do ich kompetencji i przedstawić Parlamentowi projekt rezolucji w tej sprawie. Przed podjęciem wszelkich projektów sprawozdania, komisje muszą zwrócić się o zgodę do Konferencji Przewodniczących.

• Regulamin PE: art. 37, 46 52 załącznik XIII
• Artykuł 17(1) TFUE
  
• Artykuł 225 TFUE