Europejski Filar Praw Społecznych - jakie zmiany czekają biznes?
2017-01-31
Geneza Europejskiego Filaru Praw Społecznych
W swym przemówieniu „Unia dziś" (State of the Union") we wrześniu 2016 Prezydent Komisji Europejskiej J-C. Juncker stwierdził, że istnieje pilna potrzeba stworzenia Europejskiego Filaru Praw Społecznych, ponieważ: „(...) Europa nie jest wystarczająco społeczna (...)" i dodał, że „(...) filar ten będzie odpowiedzią na nowy sposób funkcjonowania rynku pracy oraz kompasem dla konwergencji w strefie euro. (...)". Kraje spoza strefy euro mogłyby przystąpić do filaru, jeżeli takie byłoby ich życzenie. Ta zapowiedź wzbudziła poruszenie wśród przedstawicieli biznesu, przekonanych, że w większości przypadków Europa jest zbyt socjalna i że programy wsparcia socjalnego nie są skutecznie zarządzane. Opór budził także podział na kraje członkowskie będące w strefie euro i poza nią, czyli de facto powrót do idei „wzmocnionej współpracy" czy wręcz „Europy dwóch prędkości".
8 marca 2016 roku Komisja Europejska przedłożyła wstępny zestaw zagadnień, które miałyby wchodzić w skład Europejskiego Filaru Praw Społecznych.
Według KE Filar ma dwa cele:
Wedle marcowej propozycji obszary, które filar powinien obejmować to:· zdefiniować zasady, które doprowadzą do większej konwergencji w strefie euro w odniesieniu do realizowanych polityk zatrudnienia i społecznej;
· doprowadzić do przeglądu legislacji w obszarze polityki społecznej, w tym polityki zatrudnienia, biorąc pod uwagę nowe trendy na rynku pracy, w celu zdefiniowania ew. nowych obszarów, gdzie legislacja byłaby potrzebna;
· równe szanse i dostęp do rynku pracy;
· sprawiedliwe warunki pracy;
· odpowiednie i trwałe rozwiązania w zakresie ochrony społecznej.
Propozycja ta zawiera 20 obszarów szczegółowych i zestaw zasad głównych.
W marcu 2016 roku rozpoczęto także serię konsultacji społecznych przedłożonej propozycji filaru - skończyły się one 31 grudnia 2016 roku. Filar w obecnym kształcie oraz wyniki konsultacji społecznych wejdą w skład szerszej agendy europejskiej dotyczącej przyszłości unii ekonomiczno-walutowej - publikacja Białej Księgi jest planowana na wiosnę 2017 roku.
Europejski biznes sceptyczny wobec Filaru
W sierpniu 2016 roku BusinessEurope (BE) opublikowało swoją opinię na temat propozycji zawartości filaru. Europejscy pracodawcy zgodzili się, że istnieje potrzeba większej konwergencji w UE. Aby to osiągnąć konieczne są krajowe reformy oraz poprawa koordynacji krajowej polityki zatrudnienia i społecznej tak, by przedsiębiorcy byli skłonni tworzyć nowe miejsca pracy. Pracodawcy stoją na stanowisku, że trzeba optymalnie wykorzystać istniejące już programy społeczne, a nie tworzyć nowe. W swej opinii BusinessEurope stwierdza, że nacisk wyłącznie na prawa społeczne nie jest właściwym podejściem. Filar powinien się stać punktem startowym do opracowania benchmarków, które mogą wskazywać pożądany kierunek krajowych reform rynku pracy, edukacji i systemu szkoleniowego, a także innych reform społecznych.
BE podkreśla, że jeżeli celem Filaru Praw Społecznych ma być „uszczelnianie" prawa unijnego w zakresie kwestii społecznych, to budzi to głęboki niepokój i sprzeciw środowiska biznesu. Unijne prawo zawiera już ponad 70 dyrektyw chroniących pracowników i gwarantujących im prawa w takich obszarach jak równe traktowanie, warunki pracy, BHP czy też informowanie i konsultacje z pracownikami.
Filar w Parlamencie Europejskim - mocne wsparcie dla filaru
Propozycja filaru była już także głosowana w Parlamencie Europejskim - 8 grudnia 2016 Komisja ds. Zatrudnienia PE przyjęła raport popierający filar. Posłem sprawozdawcą była Maria João Rodrigues, członkini portugalskiej Partii Socjalistycznej, a w PE członek Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów (S&D). W międzyczasie stała się ona „twarzą" filaru, co na pewno wzmacnia jego znaczenie polityczne. Rodrigues to doświadczona polityk tak w Lizbonie, jak i w Brukseli. W latach 1995-1997 piastowała w swym kraju stanowisko ministra ds. zatrudnienia i szkoleń zawodowych, w latach 1998-2002 była specjalnym doradcą premiera Portugalii. Po roku 2000 była, m.in. zaangażowana w prace nad EU Strategy for Growth and Jobs, nad Strategią Lizbońską oraz Strategią UE2020 - od tego czasu jest znana w Brukseli jako „matka chrzestna" Strategii Lizbońskiej. Rodrigues pracowała także nad aspektami wdrożeniowymi programu Erasmus, inicjatywy New Skills for New Jobs, czy siódmego Programu Ramowego.
Głosowanie plenarne PE nad raportem odbyło się w dniu 19 stycznia br. raport został przyjęty 396 głosami wobec 180 głosów sprzeciwu i 68 wstrzymujących się od głosu. Raport w przyjętym kształcie oceniamy jako bardzo niebezpieczny.
Główne żądania eurodeputowanych budzące nasz niepokój to propozycje, aby:
· Europejski Filar Praw Społecznych był wzmocniony konkretnymi narzędziami (odpowiednia legislacja i instrumenty finansowe)
· Filar i odpowiednie reformy stanowiły „kompas dla strefy euro" (nawiązanie do wzmocnionej współpracy między krajami euro)
· Protokół Społeczny był dołączony do Traktatu przy jego najbliższej rewizji;
· Europejscy partnerzy społeczni wraz z Komisją opracowali propozycję dyrektywy ramowej dotyczącej odpowiednich warunków pracy dla wszystkich pracowników, niezależnie od charakteru relacji zatrudnieniowej;
· Zostało ustanowione minimalne wynagrodzenie krajowe;
· Komisja przygotowała wersję pilotażową badania na temat wysokości wynagrodzenia, które pozwala na godne życie pracownikowi i jego rodzinie w ujęciu regionalnym;
· Wprowadzone zostały nowe działania, w tym nowe propozycje legislacyjne, na poziomie krajowym i UE pozwalające na łączenie życia zawodowego, prywatnego i rodzinnego (m.in. regulacje dotyczące urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego i wychowawczego, a także urlopu opiekuńczego);
· Komisja i kraje członkowskie oszacowały czy aktualny minimalny dochód (minimum income to nowy termin, który przewija się nieustająco w dyskusjach w Brukseli) jest w wystarczającej do godnego życia wysokości;
· Wprowadzone zostały europejska karta ubezpieczenia społecznego i „indywidualne konto aktywności zawodowej" dla każdego zatrudnionego niezależnie od formy zatrudnienia, także dla osób samozatrudnionych;
· Układy zbiorowe miały szersze zastosowanie, choć na szczęście dodano zapis, że ma być to zgodnie z krajowa praktyką dialogu społecznego i z poszanowanie autonomii partnerów społecznych.
23 stycznia br. Komisja Europejska zorganizowała konferencję podsumowującą proces konsultacji społecznych propozycji filaru. Wzięli w niej m.in. udział Przewodniczący PE i KE, ośmiu komisarzy, ponad 20-stu ministrów odpowiedzialnych za zatrudnienie i sprawy społeczne z krajów członkowskich, a także przedstawiciele europejskich i krajowych organizacji partnerów społecznych. Obecność uczestników o tej randze oraz narracja konferencji jasno pokazały, że jest bardzo silna wola polityczna, aby filar stał się rzeczywistością i że pomysły w nim zawarte będą realizowane.
Potwierdził to także przebieg sesji Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) 25 stycznia br., poświęconej filarowi. M. Thyssen, komisarz ds. zatrudnienia, powiedziała m.in., że konieczne są działania na poziomie EU, żeby zapewnić większą konwergencję między krajami UE, a tym samym sprawiedliwość. Dodała jednak, że ośrodkami decyzyjnymi pozostaną krajowe i regionalne władze oraz partnerzy społeczni. M. Rodrigues w swym wystąpieniu potwierdziła, że realizacja filaru odbędzie się za pomocą inicjatyw legislacyjnych i pozalegislacyjnych i że muszą się znaleźć środki na inwestycje społeczne. Dodała, że EFSI - o którym także możecie Państwa przeczytać w tym wydaniu Newslettera - musi być nastawiony w większym stopniu na tworzenie nowych miejsc pracy i inwestycje społeczne. Dodała, że trzeba opracować nowy instrument finansowy, który wsparłby wysiłki krajów strefy euro.
Zdecydowaliśmy się przedstawić Państwu proces wykluwania się Europejskiego Filaru Praw Społecznych ze względu na to, że najprawdopodobniej przyniesie on istotne zmiany w legislacji europejskiej w najbliższych latach. Na tym etapie kluczowe jest zaangażowanie partnerów społecznych tak na poziomie krajowym, jak i europejskim i uważne śledzenie prac nad Białą Księgą zapowiedzianą na wiosnę oraz udział w ew. dyskusjach na temat zawartości nowych aktów prawnych.
