Uwagi do projektu ustawy o jednorazowym dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów i rencistów

2015-12-14

W odpowiedzi na pismo znak: GNS-WP-173-265/15 z dnia 2 grudnia 2015 roku, otrzymane w dniu 7 grudnia 2015 r., dotyczące poselskiego projektu ustawy o jednorazowym dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo nauczycielskie świadczenia kompensacyjne w 2016 r., przekazuję poniżej stanowisko Konfederacji Lewiatan do konsultowanego projektu.

Konfederacja Lewiatan jest przeciwna wprowadzaniu ustawą dodatkowego jednorazowego zasiłku w formie przedstawionej w projekcie. Postulujemy, aby utrzymać zasady wzrostu wysokości emerytur i rent na takiej zasadzie jak w obowiązujących na dzień dzisiejszy przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. na poziomie inflacji w gospodarstwach emeryckich i 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzednim. Wprowadzenie dodatku do tych świadczeń stanowi wyłom od zapisanej w ustawie zasady, iż wartość świadczeń jest podnoszona wyłącznie w celu zachowania ich wartości nabywczej. Wprowadzenie jednorazowego dodatku doprowadzi do sytuacji, w której świadczenia osób otrzymujących świadczenia poniżej 2000 zł miesięcznie wzrosną w ujęciu rocznym o większą kwotę niż wynikałoby to z mechanizmu służącego zachowaniu ich wartości nabywczej (od 350 zł do 100 zł więcej). W ocenie Konfederacji Lewiatan, biorąc pod uwagę fakt, iż system emerytalno-rentowy w Polsce jest deficytowy, państwa polskiego nie stać na wypłatę szczególnych dodatków, co w istocie oznaczać będzie podniesienie wartości świadczeń ponad limity określone w obowiązującej ustawie. Koszt wprowadzenia jednorazowego wydatku w roku 2016 został oszacowany na 1,4 mld złotych. Należy jednak przede wszystkim zwrócić uwagę na to, że istotniejsze od wysokości wydatków na dodatek w przyszłym roku, jest to, że jednorazowym dodatkiem, tworzy się wyłom w systemie, który może skutkować większymi kosztami dla systemu w przyszłych latach. W ocenie Konfederacji Lewiatan rolą ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego jest dbałość o stabilność systemu ubezpieczeń społecznych. W tym kontekście nie powinien on proponować rozwiązań, które mogą tej stabilności zagrażać.

W konsultowanym projekcie ustawy założono, że jednorazowy dodatek będzie przyznany osobom otrzymującym emerytury, renty, świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo nauczycielskie świadczenia kompensacyjne w wysokości poniżej 2000 zł. Pomimo powołania się na wyniki badania sytuacji materialnej gospodarstw domowych, nie wyjaśniono dlaczego akurat tej grupie przyznano jednorazowy dodatek. Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z uzasadnieniem ustawy dodatek otrzyma aż 6,5 mln osób, 60% emerytów i rencistów z FUS, 100% otrzymujących zasiłki i świadczenia przedemerytalne, 100% emerytów i rencistów KRUS. Trudno zatem zgodzić się z argumentem, że jest to świadczenie przyznane najbardziej potrzebującym. Tym bardziej, że próg przyznawania środków został ustalony kilkakrotnie wyżej niż progi otrzymania pomocy określone np. dla świadczeń z pomocy społecznej - dla osoby samotnie gospodarującej kryterium dochodowe wynosi 634 zł, a dla świadczeń rodzinnych 574,00 zł na osobę w rodzinie. Należy zatem zwrócić uwagę, że świadczenia te nie trafią wyłącznie do osób najbardziej potrzebujących, czyli proponowana regulacja nie spełnia zasady gospodarności
w dysponowaniu finansami publicznymi.

Skoro jednorazowy dodatek- jak wskazują autorzy projektu- „oznacza dodatkową pomoc pieniężną" i nie jest elementem ubezpieczenia emerytalno-rentowego, to powinien on trafić do gospodarstw domowych o najniższym dochodzie na osobę, a nie do osób otrzymujących niskie emerytury i renty. Świadczenia emerytalne i rentowe są tylko jednym ze źródeł dochodów. Osoba otrzymująca niską emeryturę może żyć samotnie lub z małżonkiem mającym wysokie wynagrodzenie lub wysoką emeryturę. Osoba mająca niską emeryturę żyjąca samotnie może mieć wysokie dochody z innych źródeł np. wynajmu mieszkań czy pracy. Świadczenia emerytalne i rentowe mają charakter ubezpieczenia, natomiast pomoc społeczna powinna trafiać do osób najbardziej jej potrzebujących po analizie sytuacji dochodowej i majątkowej gospodarstwa domowego. Tym bardziej, że w naszym kraju sytuacja materialna emeryckich gospodarstw domowych jest średnio lepsza niż gospodarstw wielodzietnych, a ograniczone środki przeznaczane na pomoc społeczną powinny być adresowane do najuboższych,
a nie wybranych grup.

Jest jeszcze kilka argumentów przeciwko stosowaniu jednorazowych dodatków.

Jednorazowy dodatek jest mniej efektywnie zagospodarowany niż dodatek mniejszy,
ale systematyczny.

Jednorazowy dodatek rzędu 100-350 zł nie rozwiązuje problemu osób ubogich.

Koszt dystrybucji (naliczania, przekazywania, kontroli) jednorazowego niesystemowego dodatku jest bardzo wysoki w stosunku do jego wartości.

Jednorazowy dodatek rozbudza oczekiwania i wzmacnia silne już obecnie postawy roszczeniowe.

Nie kwestionujemy zasadności pomocy społecznej, ale powinna być ona precyzyjnie adresowana, tymczasem jednorazowy dodatek w zaproponowanej formie, prowadzi
do rozpraszania środków i jest nieefektywny, daje niewielkie korzyści mimo wysokich kosztów.

Z poważaniem,

Henryka Bochniarz
Prezydent Konfederacji Lewiatan