Opinia Konfederacji Lewiatan do projektów dyrektyw nowelizujących 6 dyrektyw w zakresie gospodarki odpadami (Gospodarka w obiegu zamkniętym)
2016-01-04
Uważamy, że wprowadzenie w życie idei gospodarki o obiegu zamkniętym jest nieodzowne do realizacji inicjatyw związanych z zasobooszczędnością wprowadzoną w ramach strategii „Europa 2020" na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju (COM(2010)2020, COM (2011)21).
(projekty z dnia 3 grudnia 2015 r.)
| Konfederacja Lewiatan: · Uważa, że wprowadzenie w życie idei gospodarki o obiegu zamkniętym jest nieodzowne do realizacji inicjatyw związanych z zasobooszczędnością wprowadzoną w ramach strategii „Europa 2020" na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju (COM(2010)2020, COM (2011)21). Zmiana modelu gospodarki z liniowego na obieg zamknięty jest odpowiedzią na ryzyka związane z globalną presją na zasoby, uniezależniając tym samym w istotnym stopniu rozwój gospodarczy od wzrostu wykorzystania zasobów. · W naszej ocenie propozycja KE wymaga dogłębnych analiz możliwości realizacji przez kraje członkowskie ambitnych celów związanych z gospodarką odpadami oraz określenia mapy drogowej ich realizacji. · W naszej ocenie realizacja nowych wyzwań będzie wymagała czytelnych mechanizmów wsparcia, zwłaszcza finansowego. |
„Zamknięcie obiegu - plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym"
Komunikat Komisji z dnia 2.12.2015 r. „Zamknięcie obiegu - plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym" wytycza cel budowania zasobooszczędnej polityki w Unii Europejskiej oraz stanowi podstawę do opracowania ram prawnych wdrażających nowe podejście do gospodarki odpadami.
Pozytywnie oceniamy przedstawione w Komunikacie kierunki działań, choć bez przedstawienia konkretnych mechanizmów, ciężko będzie oszacować rzeczywiste skutki tego konceptu dla polskiej gospodarki. Liczymy, więc na szybkie przedstawienie konkretnych propozycji w szczególności dotyczących dyrektywy w sprawie eko projektu oraz zmian dotyczących zielonych zamówień publicznych.
W zakresie przedstawionych propozycji zmian dyrektyw odpadowych mamy następujące uwagi:
Uważamy, że Komisja Europejska zaproponowała ambitne cele związane z gospodarką odpadami, które będą stanowić duże wyzwanie dla Polski. W szczególności trudne bez dokonania gruntownych zmian w systemie gospodarki odpadowej do zrealizowania może okazać się:
· zwiększenie do 65 % celu w zakresie przygotowania odpadów komunalnych do ponownego użycia i recyklingu do 2030 r.;
· zwiększenie do 75% celów w zakresie przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów opakowaniowych do 2030 r.;
· stopniowe ograniczenie składowanych odpadów komunalnych do 10 % do 2030 r.;
Propozycja Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów
1) Zdaniem KE wiele państw członkowskich musi jeszcze rozwinąć infrastrukturę konieczną do gospodarowania odpadami. Ważne jest zatem, aby ustanowić długofalowe cele polityczne aby właściwie ukierunkować środki i inwestycje i zapobiec powstaniu nadmiarowym zdolnościom produkcyjnym do przetwarzania odpadów resztkowych i maksymalnie wykorzystać,2 potencjał do recyklingu odpadów .
Konfederacja Lewiatan stoi na stanowisku, że należy zrewidować proponowane cele pod kątem możliwości ich realizacji, zwłaszcza pod względem możliwości technicznych i technologicznych. Istnieje bowiem ryzyko, że realizacja wysokich wskaźników odzysku i recyklingu, czy też odejścia od składowania odpadów komunalnych, będzie bardzo trudna ze względu na brak zaplecza technicznego (Regionalnych Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych), czy też odpowiednich technologii.
W związku z powyższym bardzo ważna staje się konieczność opracowania mapy drogowej określającej możliwości techniczne i technologiczne, plany rozwoju infrastruktury oraz sposoby finansowania w zakresie realizacji przedstawionych przez KE celów w zakresie recyklingu odpadów komunalnych i opakowaniowych. Liczymy, że Rząd podejmie się prac w tym zakresie i włączy w nie pozostałych aktorów tj. biznes oraz samorządy.
2) Jednocześnie zwracamy uwagę, na wykluczenie Polski z mechanizmu wprowadzonego artykułem 11, ust. 3 dyrektywy o odpadach, mówiącym o możliwości uzyskania dodatkowych pięciu lat na osiągnięcie celów opisanych w ust. 2 lit. c) i d), tj.
„c) do 2025 r. przygotowanie do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych zostanie zwiększone wagowo do co najmniej 60 %;
d) do 2030 r. przygotowanie do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych zostanie zwiększone wagowo do co najmniej 65 %.".
Uważamy, że warunkiem ex ante dla uzyskania okresu przejściowego dla krajów członkowskich powinno być wprowadzenie jednakowej metodologii obliczania poziomów recyklingu oraz poddanie się wszystkich krajów członkowskich tej metodyce. Dopiero po uzyskaniu wyników zastosowanej metodyki, kraje powinny móc ubiegać się o okresy przejściowe.
3) Kraje członkowskie mają zapewnić, by substancje lub przedmioty powstające w wyniku procesu produkcyjnego, którego głównym celem nie jest z produkcja tego elementu były uznawane za nie odpady, ale jako produkt uboczny.
Kraje członkowskie zapewniają że odpady, które zostały poddane procesowi odzysku, w tym recyklingu powinny mieć uznaną stratę statusu odpadu między innymi pod warunkiem, że substancja lub przedmiot może być użyty do określonych celów. Dotychczas istniał wymóg rynkowy dla takich substancji lub przedmiotów bądź popyt na nie. Efektem tego zapisu jest rozszerzenie rynku surowców opartych na bazie odpadów, które utraciły ten status. Zwracamy uwagę na brak mechanizmu budującego rynek dla takich produktów. Wskazane jest, by na etapie projektowania wszelkich dóbr (począwszy od opakowań, na drogownictwie skończywszy) stosować zasadę „pierwszeństwa dla wtórnych".
Idea pozbawienia statusu odpadu dla odpadów wykorzystywanych do produkcji nowych produktów wiąże się jednak z koniecznością rejestrowania tych produktów w REACH, co jest wyjątkowo kosztowne. Należy, więc wprowadzić do dyrektywy zapisy umożliwiające pominiecie procedury REACH.
4) Na szczególna uwagę zasługuje dodany punkt 8a. Obecnie funkcjonujący w Polsce system wdrażający zasadę rozszerzonej odpowiedzialności producenta oparty o certyfikację odzysku i recyklingu nie spełnia proponowanych w punkcie 8a wymagań (przede wszystkim punkt 1 w zakresie ról, systemu raportowania oraz punkt 4 w zakresie pokrywania kosztów zagospodarowania odpadów). Kierunek zaproponowanych zmian należy uznać za słuszny z punktu widzenia naczelnych zasad „zanieczyszczający płaci" oraz „rozszerzonej odpowiedzialności producenta", jednak wymagać on będzie implementacji w Polsce zupełnie nowego systemu.
Wdrożenie zmian, które będą zgodne z przedstawionymi propozycjami wymagają szczegółowych analiz oraz uzgodnień z uczestnikami rynku. Biorąc pod uwagę ostatni podpunkt 7. punktu 8a, dotyczący zgodności w ciągu 18 miesięcy od wejścia w życie dyrektywy, działania w Polsce muszą rozpocząć się wcześniej, aby zapewnić tę zgodność. Nie ma bowiem możliwości, aby w tak krótkim czasie wdrożyć niniejsze rozwiązania.
5) Metoda obliczania przygotowania do ponownego użycia produktów i komponentów do celów art. 11 ust. 2 lit. c) i d) oraz art. 11 ust. 3
Uważamy, że zaproponowany wzór obliczania poziomu recyklingu zawierający ponowne użycie budzi pewne wątpliwości. Korzystnym zabiegiem byłoby rozdzielenie ponownego użycia i recyklingu. Ponadto oprócz udziału odzysku i recyklingu należałoby w algorytmie uwzględnić masę odpadów. Biorąc pod uwagę, że Polska ciągle wytwarza relatywnie nie dużo odpadów na mieszkańca, uwzględnianie masy odpadów we wskaźniku mogłoby być dla Polski korzystne. Jest to też istotne z punktu widzenia środowiska oraz rozwoju koncepcji gospodarki obiegu zamkniętego - ilość odzyskanych procentowo odpadów, ilość utraconych (bo nieodzyskanych) surowców oraz wyprodukowanych odpadów w przeliczeniu na mieszkańca.
Propozycja Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywę 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów
Komisja Europejska stoi na stanowisku, że cele określone w dyrektywie Rady 1999/31/WE dotyczące ograniczeń w zakresie składowania odpadów powinny zostać zmienione, aby lepiej odzwierciedlać unijną ambicję przejścia do gospodarki o obiegu zamkniętym i umożliwić postępy w realizacji inicjatywy na rzecz surowców poprzez ograniczenie ilości odpadów składowanych na składowiskach przeznaczonych dla odpadów innych niż niebezpieczne. Państwa członkowskie podejmują środki niezbędne do zagwarantowania, by do 2030 r. ilość składowanych odpadów komunalnych została zmniejszona do 10 % całkowitej ilości wytwarzanych odpadów komunalnych. Estonia, Grecja, Chorwacja, Łotwa, Malta, Rumunia i Słowacja mogą uzyskać przedłużenie terminu realizacji celu, o którym mowa powyżej, o dodatkowe pięć lat. Polska nie została uwzględniona, jako kraj mogący ubiegać się o odstępstwo. Brak w Polsce wystarczającej liczby nowoczesnych instalacji do przekształcania odpadów w sposób, które zamykają proces odzysku i utylizacji, jest czynnikiem ograniczającym możliwość realizacji powyższego celu. Uważamy, że Polska powinna zostać wpisana na listę krajów, które będą miały dodatkowe 5 lat na osiągnięcie wskazanego przez KE celu.
Pozostałe uwagi
1) Wskazana w komunikacie konieczność zawarcia w dokumentach referencyjnych dotyczących najlepszych dostępnych technik (BREF) wskazówek dotyczących najlepszych praktyk w zakresie gospodarowania odpadami i efektywnego gospodarowania zasobami w sektorach przemysłowych będzie skutkowała koniecznością dostosowania technologii przez firmy operujące w Polsce. Warto, aby proces opracowania w/w dokumentów BREF umożliwiał przeprowadzenie konsultacji i opiniowania przez Państwa członkowskie. Nowe dokumenty referencyjne BREF w sektorach przemysłowych mogą skutkować koniecznością poniesienia kosztów dostosowawczych.
2) Konieczne jest opracowanie szerokiego wachlarza wsparcia dla przedsiębiorstw (wymiana wiedzy i dobrych praktyk, zapewnienie finansowania projektów R&D oraz projektów wdrożeniowych, rekompensacja dodatkowych kosztów np. związanych z koniecznością zwiększenia zastosowania materiałów z recyklingu) w zakresie wdrażania zmiany modeli biznesowych w kierunki gospodarki w obiegu zamkniętym.
***
