Opinia do projektu MPiPS zmian w ustawie o zatrudnieniu pracowników tymczasowych oraz promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
2015-11-10
Polski rynek pracy nadal zaliczany jest do rynków wschodzących, charakteryzujących się krótką historią, dużą dynamiką wzrostu i ciągle rozwijającymi się regulacjami prawnymi. Niedoskonałość w zakresie działania instytucji rynku pracy i aktywnych polityk rynku pracy wpływa na niską efektywność tego rynku.
Wprawdzie w wyniku znaczącej nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy dokonano istotnych zmian w zasadach funkcjonowania urzędów pracy oraz dostępnych narzędzi aktywizacji osób bezrobotnych, jednak bez odpowiedniego ich wdrożenia może nie dojść do istotnej zmiany. Do podstawowych słabości należą brak odpowiednio wykwalifikowanych kadr, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym, nieefektywne wykorzystanie posiadanego personelu, niedostateczny dostęp do użytecznych informacji na szczeblu lokalnym i poważne trudności z koordynacją działań. Dlatego niezwykle istotnym elementem wsparcia publicznych służb zatrudnienia, którego dobre funkcjonowanie może istotnie przyczynić się do poprawy efektywności rynku pracy w Polsce.
Agencje zatrudnienia są ważnym elementem rynku pracy. Z jednej strony wpływają na zmniejszenie szarej strefy, z drugiej są pomostem do zatrudnienia dla wielu osób bezrobotnych. Rynek niemiecki jest doskonałym przykładem na to, jak agencje wpływają na zwiększenie szans na stałe zatrudnienie, gdzie przed rozpoczęciem pracy tymczasowej 34% osób pozostawało bez zatrudnienia, a po jej ukończeniu jedynie 6%. Wiele przykładów, chociażby z Norwegii, Portugalii czy Francji pokazuje, że liczba osób pracujących po okresie współpracy z agencją, jest dużo wyższa niż przed podjęciem takiej współpracy. Praca tymczasowa nie jest tylko chwilowym rozwiązaniem, ale ma ogromne znaczenie w kreowaniu efektywnego rynku pracy zwłaszcza, że najliczniejszą grupę pracowników tymczasowych stanowią osoby o niskich kwalifikacjach zawodowych, które zatrudniane są głownie przy produkcji (81% wszystkich pracowników tymczasowych). Około 45% tej grupy to osoby do 26 roku życia, dla których praca tymczasowa jest pierwszym doświadczeniem zawodowym. Ważną charakterystyką polskiego rynku pracy tymczasowej jest również wysoki udział kobiet wśród pracowników tymczasowych - stanowi on 46%. Widać z tego, że dostęp do pracy tymczasowej może istotnie poprawiać sytuację na rynku pracy, tych grup, które w chwili obecnej radzą sobie na tym rynku gorzej.
Praca tymczasowa w Polsce nadal wykorzystywana jest w stopniu dużo niższym niż w innych krajach Europy. Natomiast badania pokazują wyraźną korelację miedzy poziomem wykorzystania pracy tymczasowej a sytuacją na rynku pracy: wzrost stopy penetracji rynku jest równoznaczny ze spadkiem poziomu bezrobocia i zmniejszeniem szarej strefy.
Polski rynek agencji zatrudnienia jest bardzo rozproszony i charakteryzuje się wysoką fluktuacją podmiotów. W tym momencie istnieje w Polsce już ponad 5 tys. agencji zatrudnienia, co daje nam trzeci najwyższy wynik w Europie. Dodatkowo tylko ostatnio w ciągu roku powstaje ponad 1,2 tys. agencji, podczas gdy ok. 0,7 tys. kończy działalność. Te dwa elementy wpływają negatywnie na poziom świadczonych usług. Duża część podmiotów nie jest przygotowana do prowadzenia agencji, zarówno w sensie merytorycznym jaki i ekonomicznym.
Z wymienionych wyżej powodów Konfederacja Lewiatan zaangażowała się w wypracowanie propozycji rozwiązań dla agencji zatrudnienia, które z jednej strony miały poprawić ich funkcjonowanie, a z drugiej ograniczyć negatywne zjawiska, związane głównie z rozproszeniem i niestabilnością znacznej części podmiotów świadczących usługi agencji zatrudnienia i pracy tymczasowej. W tym celu Konfederacja Lewiatan zorganizowała szerokie konsultacje ze środowiskiem agencji zatrudnienia przy zaangażowaniu ekspertów Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Kancelarii Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, Głównego Inspektora Pracy. Efektem tych prac były rekomendacje zmian sygnowane przez Polskie Forum HR, Stowarzyszenie Agencji Zatrudnienia, Ogólnopolski Konwentu Agencji Zatrudnienia, które przekazano panu Radosławowi Mleczko, Podsekretarzowi Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej podczas konferencji „10 lat pracy tymczasowej w Polsce" w dniu 29 września 2014 r. Propozycje te były prezentowane i dyskutowane podczas spotkań zespołu ekspertów dotyczących zmian w pracy tymczasowej w MPiPS. Należy uznać za rozczarowujące, a nawet niezrozumiałe dlaczego te rekomendacje nie znajdują niemal odzwierciedlenia w materiale przesłanym przez MPiPS. Co więcej nie znalazły się w propozycjach MPiPS nawet te propozycje, które zyskały zgodne poparcie związków zawodowych, organizacji pracodawców i agencji zatrudnienia. Dlatego ponownie zgłaszam potrzebę uwzględnienia wyżej wymienionych rekomendacji w pracach MPiPS nad zmianami w regulacjach dotyczących pracy tymczasowej. Materiał ten przesyłam ponownie w załączeniu.
Odnosząc się już bezpośrednio do przesłanego materiału należy zaznaczyć, że proponowane zmiany nie tylko nie doprowadzą do uporządkowania rynku pracy tymczasowej, ale raczej zdestabilizuje go. Zaostrzenie sankcji karnych i zmiany w przepisach, które spowodują, że ich przestrzeganie stanie się niezwykle trudne i obciążające, sprawi, że praktyka tworzenia i likwidacji małych podmiotów, nieprzestrzegających prawa i trudnych do namierzenia przez służby kontrolne dodatkowo się upowszechni. Zamiast poprawy sytuacji pracowników tymczasowych nastąpi pogorszenie, podobnie jak w przypadku pracodawców użytkowników, z których już znaczna część doświadczyła negatywnych konsekwencji współpracy z niewiarygodnymi agencjami. Zwracam przede wszystkim uwagę na nadmierne rozbudowanie zmian polegających na rozszerzeniu sankcji przy jednoczesnym wprowadzaniem sformułowań i pojęć niejednoznacznych i niejasnych o charakterze ocennym. Dadzą one organom nadzorczo - kontrolnym możliwość niekonsekwentnego, różnorakiego w zależności od lokalizacji i osoby kontrolera stosowania nowowprowadzanych środków karnych. Ponadto w znacznej części przepisy te wprowadzają dla podmiotów nimi objętych obowiązki, których nie są one w stanie spełnić, a zatem nie mogą również ponosić odpowiedzialności za wymagane w przepisach działania lub zaniechania. Zmiany takie będą prowadziły do ograniczenia zatrudniania pracowników w formule pracy tymczasowej w sposób legalny i wymuszą przeniesienie części zatrudnienia do szarej strefy. Stanie się tak wbrew interesom zatrudnionych, dla których często praca tymczasowa jest ważną szansą zatrudnienia, przekwalifikowywania się, zdobywania nowych umiejętności, ale także wbrew interesom pracodawców, dla których ograniczony zostanie dostęp do pracowników tymczasowych, a zatem trudniej będzie im reagować na okresowe zwiększenie zapotrzebowania na produkcję lub usługi. Zmiany te okażą się także w dłuższej perspektywie niekorzystne dla Państwa i finansów publicznych, gdyż doprowadzą do obniżenia wpływów ze składek na ubezpieczenia społeczne oraz podatku dochodowego, a także do wzrostu poziomu bezrobocia.
