Stanowisko w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

2013-10-09

W zakresie zmian proponowanych w kodeksie postępowania cywilnego zauważyć należy co następuje:

Art. 89 § 1 oraz § 1¹ kpc

Zmiana art. 89 § 1  k.p.c. ostatnie zdanie zakłada, że po złożeniu pełnomocnictwa sąd może zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony. W przypadku adwokata lub radcy prawnego będzie to w istocie oznaczało poświadczenie notarialne podpisu, czy jednak notariusz będzie mógł poświadczyć podpis już złożony, jeśli został on złożony nie w obecności notariusza?

Art. 128 § 2 kpc i art. 505³² kpc

Proponuje się zmianę art. 128 § 2 i nadanie następującego brzmienia „Do pisma procesowego wnoszonego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego dołącza się poświadczone elektronicznie odpisy załączników". Art. 505³² kpc będzie miał zaś następującą treść „§ 1 Do pozwu nie dołącza się dowodów. Przepisu art. 128 § 1 nie stosuje się." Czy zatem stosuje się ww. 128 § 2? Aby nie było w tym zakresie wątpliwości i projektowany przepis nie wymuszał na przedsiębiorcach dołączanie takich dokumentów poświadczonych elektronicznie w EPU proponuje się następującą zmianę art. 505³² kpc: „§ 1 Do pozwu nie dołącza się dowodów. Przepisu art. 128 § 1 i 2 nie stosuje się."  

Art. 158 kpc

Proponowana treść protokołu eliminuje jego najistotniejsze treści, tzn. stanowiska stron i przebieg postępowania dowodowego. Wskazuje na to zapis, że jeśli przebieg rozprawy nie jest rejestrowany to protokół miałby zawierać jedynie wyniki, a nie przebieg postępowania dowodowego. W praktyce więc, jeśli zeznań świadka, czy wyjaśnień strony nie nagrano, to czy protokół mógłby się ograniczyć do stwierdzenia, że przesłuchano świadka X, czy odebrano wyjaśnienia do powoda, czy pozwanego, czy też powinien zawierać zapis tych zeznań (wyjaśnień), tak jak to jest obecnie?

Art. 505³² i art. 505³⁵ kpc

Nie załącza się dowodów ani do pozwu, ani do sprzeciwu, więc rodzi się pytanie  kiedy i w jakiej formie te dowody się załącza? Dotychczasowy art. 505³⁷ § 1 kpc wskazywał,  że nastąpić to winno na etapie uzupełniania pozwu i sprzeciwu po przekazaniu sprawy do trybu zwykłego. Ten przepis wg jego nowej treści pomija te kwestie.

Art. 677 § 4 kpc

Proponowany zapis winien zawierać też obowiązek wpisu faktu wszczęcia postępowania spadkowego - co jest bardzo istotne nie tylko dla wierzycieli, ale i dla innych ewentualnych uczestników takiego postępowania.

Jeżeli prezes sądu ma obowiązek dokonać wpisu w Rejestrze Spadkowym prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, to dlaczego jest już zwolniony od analogicznego obowiązku wpisu faktu wszczęcia sądowego postępowania spadkowego, czy wydania postanowienia  zmieniającego takie postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt dziedziczenia, a tylko ma zawiadomić o tym KRN ? Nie jest wskazane kto zawiadamia notariusza o uchyleniu jego aktu poświadczenia dziedziczenia: czy KRN, czy prezes sądu?

Art. 767 § 1¹ kpc

Proponowany katalog czynności wyłączających ich zaskarżalność skargą na czynności komornika jest zbyt mały, aby ograniczyć dłużnika w możliwości przedłużania i paraliżowania skargami całego postępowania. Powinno się rozważyć raczej celowość  wprowadzenia katalogu czynności zaskarżalnych, a nie formułowanie katalogu czynności niezaskarżalnych, który ze swej istoty jest niepełny.

Art. 782 § 1 kpc

Dla powodów (wierzycieli) nadawanie klauzuli z urzędu po uprawomocnieniu się nakazu jest rozwiązaniem dobrym, które sprawdza się. Wprowadzenie proponowanej zmiany spowoduje, że wierzyciele będą musieli obciążyć sąd (serwery i dyski) milionami kolejnych pism, gdyż wierzyciel będzie musiał wystąpić z wnioskiem do e-sądu o nadanie klauzuli. Obecna praktyka sprawdzała się bardzo dobrze. Projektowany zaś przepis przyniesie zaś obciążenia komunikacji z e-sądem zbędną czynnością procesową, a przez to wywołanie problemów w działaniu e-sądu, zwłokę sądu w nadawaniu klauzul (dłuższy czas oczekiwania na klauzule), dodatkowe koszty obsługi postępowania po stronie wierzycieli (konieczność obsługi dodatkowych pism), dodatkowe koszty po stronie e-sądu przechowywania milionów zbędnych pism  na dyskach, serwerach (większe koszty IT po stronie e-sądu).

Art. 795 § 3 kpc

Pozbawienie sądu odwoławczego nadawania klauzuli w przypadku stwierdzenia podstaw do wydania orzeczenia reformatoryjnego, w ramach  art. 781 kpc. nie jest uzasadnione. Ponowne rozpoznanie sprawy przesądzonej przez sąd odwoławczy jest zatem niecelowe i przedłuża postępowanie klauzulowe.

Art. 797 § 2 kpc

Proponuje się dodanie zapisu umożliwiającego składanie do komornika wniosku o wszczęcie egzekucji na podstawie e-BTE również za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, tak jak to jest możliwe w przypadku tytułów, o których mowa w art. 783 § 4 kpc. Różnica jest taka, że e-BTE nie będzie tytułem, o którym mowa w art. 783 § 4 kpc, lecz wyłącznie tytułem wykonawczym do którego będą miały zastosowanie przepisy dotyczące tytułów, o których mowa w art. 783 § 4 kpc (po zmianie wynikającej z nowej treści art. 786²§ 3 kpc.). Nie oznacza to, że e-BTE staną się jednocześnie w całości tytułami, o których mowa w art. 783 § 4 kpc, co rodzi takie komplikacje, że e-BTE nie będąc wymieniony wśród tytułów w art.  783 § 4 kpc nie będzie mógł być złożony komornikowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, tak jak te inne tytuły, o których mowa w art. 783 § 4 kpc.

Celem umożliwienia składania e-BTE komornikowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, należy zatem poszerzyć zapis art. 797 § 2 kpc o tytuły w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego.

Art. 798¹§ 2 kpc

Wskazujemy, że nie ma obiektywnego uzasadnia wykluczanie banku będącego wierzycielem z grona banków, do przeprowadzenia wymiany walutowej. Takie uprawnienie przysługuje wierzycielowi lub komornikowi jeśli z niego nie skorzystał uprzednio dłużnik, a bank wierzycielski jest takim samym uczestnikiem rynkowego systemu finansowego jak i inne banki.

Art. 801¹ i 801²  kpc

Nadal aktualny jest postulat w kontekście tych przepisów, aby wprowadzić katalog elementarnych czynności, jakie komornik powinien wykonać bez tej opłaty za poszukiwanie majątku. Takimi elementarnymi czynnościami powinno być co najmniej zapytanie do ZUS i US.

Art. 871 kpc

Termin uiszczenia całości ceny tylko do godz. 15:00 dnia następnego może być nierealny w przypadku przelewów z innego banku na inny bank organu egzekucyjnego, stąd proponujemy przedłużenie terminu do 2 dnia roboczego po dniu, w którym udzielono przybicia.

Art. 879² kpc

Nowela wyłącza e-licytację wobec rzeczy oddanej pod dozór dłużnikowi, w imię ochrony interesów nabywcy licytacyjnego przed takimi działaniami dłużnika, które mogłyby uniemożliwić  lub utrudnić wydanie sprzedanej rzeczy. Wydaje się, że działania, przed którymi nowela zamierza obronić nabywcę mogą mieć miejsce zarówno w przypadku, gdy posiadaczem rzeczy jest dłużnik jak i osoba trzecia, więc proponujemy wykreślenie ww. ograniczenia i dopuszczenie e-licytacji w każdym przypadku dotyczącym ruchomości, niezależnie od tego kto sprawuje dozór nad rzeczą.

Art. 891 kpc 

Brak jest konkretnych wskazań odnośnie określenia czynników decydujących o pierwszeństwie do prowadzenia łącznej egzekucji (data wystawienia zawiadomienia czy data wpływu zawiadomienia do banku). Projekt zmian art. 891 przewiduje, iż bank jest obowiązany dokonywać wypłat z rachunku na rzecz organu, który pierwszy dokonał zajęcia (wątpliwość j.w.) a w razie niemożności ustalenia pierwszeństwa, na rzecz organu, który dokonał zajęcia o wyższej kwocie. Oznacza to, że to na banku ciąży odpowiedzialność dokonania wyboru łącznego egzekutora dodatkowo wprowadzając obowiązek informowania wszystkich egzekutorów o ustalonym przez bank pierwszeństwie prowadzonej egzekucji, bez wstrzymywania realizacji, przy jednoczesnym powiadomieniu pozostałych egzekutorów o prowadzonych egzekucjach oraz ich wysokościach. Proponowana zmiana zasadniczo zmienia dotychczasowy tryb postępowania, kiedy to bank był zobowiązany jedynie do wykonywania poleceń organów egzekucyjnych bez uprawnień do podejmowania decyzji.

Proponujemy zatem dodanie przepisu w brzmieniu „Organ egzekucyjny przejmujący prowadzenie łącznie egzekucji jest zobowiązany do zawiadomienia o przejęciu egzekucji: wierzyciela, zobowiązanego, dłużnika zajętej wierzytelności oraz organ egzekucyjny, od którego przejęto prowadzenie egzekucji".

W zakresie zmian proponowanych w kodeksie cywilnym zauważyć należy co następuje:

1. Art. 65¹ kc 

Projektowany art. 65¹ kc dotyczący odpowiedniego stosowania przepisów o oświadczeniu woli do innych oświadczeń, w tym oświadczeń wiedzy lub uczuć budzi wątpliwości. Po pierwsze, należy zadać pytanie, jaki jest w ogóle cel zamieszczenia takiego przepisu. Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne, których podstawowym źródłem są czynności prawne, których najważniejszym elementem są oświadczenia woli, a nie oświadczenia wiedzy lub uczuć. Po drugie, należy postawić drugie, o wiele poważniejsze zastrzeżenie, o skutki odpowiedniego zastosowania przepisów o oświadczeniach woli do innych oświadczeń. Odpowiedni stopień tego zastosowania najprawdopodobniej wywoła spory w doktrynie. Wystarczy podać na przykład kwestię składania oświadczeń woli przez osoby prawne, czy odpowiednie stosowanie będzie oznaczać, że oświadczenia wiedzy też powinny być np. składane z zachowaniem odpowiedniej reprezentacji.

 

2.    Art. 77 kc

Z zakresie zmian dotyczących formy oświadczeń woli tj. formy dokumentowej należy zwrócić uwagę, że definicja dokumentu zawarta w projektowanym art. 77² kodeksu cywilnego jest zbyt ogólnikowa. Samo określenie, że dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający jej odtworzenie uznać należy za niewystarczające - czy to oznacza, że odczytanie dokumentu na ekranie komputera jest wystarczające dla zachowania tej formy czy też konieczne jest wydrukowanie treści znajdującej na ekranie. Co prawda z treści uzasadnienia (str. 3) wynika, że treść musi być odpowiednio utrwalona, ale z treści omawianego przepisu wprost to nie wynika. Nie wynika również czy dokument ma być opatrzony podpisem czy nie. Skoro nie jest wymagany podpis to pojawia się wątpliwość co do sposobu ustalenia osoby składającej oświadczenie. Ustawodawca wskazując wymagania wystarczające do zachowania formy dokumentowej powinien wskazać w jaki sposób należy zidentyfikować osobę składającą oświadczenie. Z jednej strony ustawodawca nie wymaga złożenia podpisu pod oświadczeniem składanym w formie dokumentowej, a z drugiej w treści uzasadnienia (str. 4) jako przykład  podaje złożenie oświadczenia woli w formie pisemnej. Podważa to całkowicie sens wprowadzania nowej formy oświadczenia woli. Być może rozwiązaniem tej sytuacji byłoby doprecyzowanie w jakich sytuacjach forma dokumentowa jest zrównana z formą pisemną, w których może być uznana wyłącznie za oświadczenie złożone w formie ustnej.

Wbrew twierdzeniom ustawodawcy (str. 5 uzasadnienia) projekt nie zawiera expressis verbis definicji formy elektronicznej, bowiem definicja dotyczy dokumentu, a nie formy elektronicznej. Ma to istotne znaczenie, bowiem złożenie oświadczenia woli w formie elektronicznej jest zrównane co do skutków z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.

III.

Uwagi dotyczące zmian proponowanych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe  (Dz. U. z 2012 r., poz. 1376 z późn. zm.):

  

  

1.    Art. 54 ust. 1

 

Proponowana zmiana brzmienia tego przepisu poprzez wprowadzenie kwoty wolnej od zajęcia w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę rodzi wątpliwość czy po stronie banku, po uzyskaniu informacji o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, będzie spoczywał obowiązek pomniejszenia o składki na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy.    

 

2.    Art. 96 ust. 2

  

Brak jest uzasadnienia dla umieszczania w treści BTE informacji o kwocie zadłużenia, do  której Bank może wystawić BTE. Żądanie umieszczania tej informacji w treści BTE to ponowne badanie podstaw materialnoprawnych uprawnienia do wystawienia BTE. Te z kolei są opisane w art. 95 i nie powinno się ich umieszczać w treści dokumentu.

 

Podobnie nie jest uzasadnione ograniczanie prawa do wystawiania BTE dla należności opartych na zmiennym oprocentowaniu do przypadków kiedy odsetki liczone są wyłącznie w jeden ze wskazanych dwóch sposobów formuły obliczania zmiennych odsetek jako podstawy wystawienia BTE. Wg projektu BTE może obejmować odsetki zmienne, ale wyłącznie wtedy, gdy ich podstawą jest jedna ze stóp referencyjnych RPP albo stopa pochodząca z innego publicznego źródła, możliwa do zweryfikowania przez strony czynności bankowej. Zastrzeżenie budzi zapis dotyczący stóp referencyjnych RPP, gdyż w tym samym miejscu dopuszcza się możliwość posługiwania „stopą procentową pochodzącą z innego publicznie dostępnego źródła, która może być zweryfikowana przez strony czynności bankowej". Każda ze stóp referencyjnych RPP jest zarazem „stopą procentową pochodzącą z innego publicznie dostępnego źródła, która może być zweryfikowana przez strony czynności bankowej", więc uwypuklanie stóp RPP nie ma żadnego uzasadnienia. Proponuje się zatem wykreślenie zapisu dot. stóp referencyjnych RPP, a dodatkowo wskazujemy, że proponowany zapis można ograniczyć przez nałożenie obowiązku ogólnego wskazania „sposobu obliczania odsetek" - w tym zakresie praktyka jest na tyle ugruntowana, że pozostawienie zapisu ogólnego w takim kształcie nie może budzić jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych.

 

3.    Art. 97 ust. 4

Projekt zakłada, że do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności e-BTE dołącza się odpisy dokumentów poświadczone elektronicznie. Wątpliwości wzbudza niejasność sposób elektronicznego poświadczania tychże dokumentów za zgodność z oryginałem oraz treść dokumentów, które powinny być dołączone do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności e-BTE. W związku z tym postuluje się dookreślenie sposób elektronicznego poświadczania ww. dokumentów za zgodność z oryginałem.

 

IV. Inne

  

Niezależnie od powyższych uwag postuluje się:

·         wprowadzenie trzeciej licytacji, po bezskutecznych dwóch poprzednich, umożliwiającej także licytowanie „w dół" od ceny wywołania z II licytacji , aż do skutecznego wyłonienia nabywcy,

·         uszczegółowienie procedury zajęcia rachunku bankowego przy użyciu systemu teleinformatycznego w szczególności poprzez wskazanie kiedy dochodzi do zajęcia oraz doręczenia dokumentu zajęcia i obowiązków banku w zakresie realizacji zajęcia.

 

Konfederacja Lewiatan

Warszawa, 30 września 2013 r.