Duże zmiany w funkcjonowaniu rejestru klauzul abuzywnych

2014-07-03

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt założeń do nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego. Celem są zmiany w postępowaniu odrębnym w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone oraz uporządkowanie rejestru klauzul abuzywnych. Kierunek większości proponowanych zmian należy ocenić pozytywnie, jako że zmierzają do wyeliminowania szkodliwych skutków i wątpliwości interpretacyjnych wynikających z obecnie obowiązujących przepisów.

Komentarz Bartosza Wyżykowskiego, eksperta Konfederacji Lewiatan

Jednym z pomysłów jest ograniczenie czynnej legitymacji procesowej w sprawach o uznanie postanowień wzorca umownego za niedozwolone, tak aby przysługiwała ona tylko rzecznikom konsumentów, organizacjom konsumenckim wpisanym do specjalnego rejestru i wybranym organom administracji. To dobra zmiana, bowiem, wbrew pozorom, nie masowość lecz jakość i skuteczność powództw wnoszonych do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) leży w interesie konsumentów. Lepiej, by do SOKiK-u trafiało mniej spraw, za to pozwy przygotowywane były profesjonalnie, co pozwoli na szybsze i efektywniejsze orzekanie. Dzięki temu będzie też można ograniczyć tzw. proceder szantażu klauzulami.

Równie pozytywnie należy ocenić wprowadzenie obowiązkowego sporządzania uzasadnień przez SOKiK a także zamieszczenie w rejestrze klauzul abuzywnych linków do stron internetowych SOKiK-u, Sądu Apelacyjnego i Sądu Najwyższego, na których publikowane będą orzeczenia tych sądów wraz z uzasadnieniami. Przedsiębiorcy od długiego czasu zabiegali o te zmiany. Obecnie część wpisanych do rejestru postanowień jest oderwana od kontekstu danej umowy lub wzorca i trudno zrozumieć, na czym polega naruszenie interesów konsumentów. Umożliwia to dopiero zapoznanie się z motywami i intencjami sądu, które zawarte są właśnie w uzasadnieniach do wyroków.

Niektóre propozycje idą jednak w złym kierunku. Wątpliwości budzi zwłaszcza zamiana z procesowego na nieprocesowy trybu postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone i przyznanie sądom prawa do orzekania ponad lub poza żądaniem zawartym w pozwie. W praktyce może to znacząco utrudnić przedsiębiorcom efektywną obronę swoich praw.

Niezasadne jest także umożliwienie karania przedsiębiorców za stosowanie klauzul niewpisanych do rejestru, co w istocie oznacza przyznanie Prezesowi UOKiK kompetencji do uznawania czy postanowienia używane we wzorcach umów są niedozwolone, czy nie. Tego typu sprawy, mające przecież typowo cywilnoprawny charakter, powinny być rozstrzygane przez sądy, co pozwoliłoby na zachowanie bezstronności i każdorazowe wyważenie interesów konsumentów i przedsiębiorców.

Konfederacja Lewiatan