Stanowisko Konfederacji Lewiatan w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

2014-11-13

Treść listu do prof. Małgorzaty Omilanowskiej, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W odpowiedzi na pismo DWIM/1152/2014 z dnia 8 października 2014 r. Konfederacja Lewiatan przekazuje, w załączeniu, stanowisko w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Konfederacja Lewiatan przekazuje zestawianie kluczowych uwag do Projektu, w brzmieniu skierowanym do konsultacji społecznych:

 

1.        Prawo do nagrań efemerycznych jako forma dozwolonego użytku:

Uchylenie art. 22 Ustawy i wprowadzenie art. 23² (w nowym - wobec dotychczasowego art. 22 - brzmieniu) należy oceniać w dwóch aspektach:

a.      jako zabieg porządkujący - zarówno pod kątem umiejscowienia tej regulacji (przeniesienie do Oddziału 3 w Rozdziale 3), jak i jej brzmienia (usunięcie odniesienia do „zgodnego z prawem korzystania") - proponowane brzmienie przesądza jednoznacznie, iż tzw. prawa do nagrań efemerycznych są formą korzystania z utworów w ramach dozwolonego użytku. Takie porządkujące podejście ustawodawcy nie budzi co do zasady zastrzeżeń;

b.      jako zabieg wprowadzający stan niepewności prawnej - przeniesienie prawa do nagrań efemerycznych do Oddziału 3 „Dozwolony użytek chronionych utworów" może budzić wątpliwości co do zasad korzystania z nagrań efemerycznych (i opłacania wynagrodzeń należnych twórcom) w odniesieniu do nagrań utrwalonych i wykorzystywanych przed wejściem w życie nowelizacji. Jasne stwierdzenie, iż nagrania efemeryczne są formą dozwolonego użytku jest jak najbardziej wskazane, jednak proponowana zmiana w systematyce Ustawy, może prowadzić do stwierdzenia, iż dopiero od momentu wejścia w życie nowelizacji, twórcom nie jest należne dodatkowe wynagrodzenie z tytułu nagrań efemerycznych. Tymczasem z punktu widzenia organizacji radiowych i telewizyjnych kluczowe jest, aby zostało ponad wszelkie wątpliwości przesądzone, iż obecne zastosowanie art. 34 in fine Ustawy do nagrań efemerycznych („Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.") nie oznacza, iż przed tą zmianą twórcom przysługiwało takie prawo - w przeciwnym razie istnieje ryzyko, iż ww. wskazana zmiana generować będzie trudne do oszacowania skutki finansowe dla branży.

 

2.        Nowy zakres tzw. prawa cytatu:

Wprowadzenie nowej klauzuli generalnej do Ustawy w postaci „uczciwych zwyczajów" powoduje trudności - na etapie stosowania Ustawy w życiu codziennym - w ustaleniu zakresu prawa cytatu.  Przesądzenie z większą dozą pewności co się mieści w prawie cytatu, a co jednak przekracza jego ramy, będzie możliwe dopiero po powstaniu odpowiedniej liczby publikacji i pojawieniu się wystarczająco przekonywującej linii orzeczniczej. Do tego czasu podmioty, które będą chciały skorzystać z prawa cytatu, będą skazane na poruszanie w strefie niepewności prawnej co do przysługujących im możliwości. Mniejszych zapewne wątpliwości interpretacyjnych dostarczy odwołanie do „specyficznych celów cytatu", choć w tym przypadku pojawić się może innego rodzaju wątpliwość, a mianowicie czy „specyficzne" nie powinny zostać zastąpione przez „charakterystyczne", które lepiej zdają się oddawać odniesienie do immanentnych cech cytatu.

 

3.        Wynagrodzenie za użyczanie egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne:

Projektowana regulacja budzi szereg wątpliwości co do tego, jak ma wyglądać proponowany proces pozyskiwania i dystrybucji wynagrodzenia za użyczanie egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne:

a.        art. 35¹ ust. 2 -   czy wobec literalnego brzmienia art. 28 ust. 3 należy przyjąć, iż współtwórcom, o których mowa w art. 28 ust. 3 pkt 3 nie przysługuje w ogóle prawo do wynagrodzenia za użyczanie egzemplarzy utworów czy też mieści się ono w puli 75% przeznaczonych dla twórców?

b.        art. 35¹ ust. 2  - powinno być albo „wartość wynagrodzeń za użyczanie należnych twórcom" albo „wartość wynagrodzenia za użyczanie należnego twórcom".

c.         art. 35² ust. 1 - nie wiadomo od kiedy ma być liczony termin 90-dniowy.

d.        art. 35² ust. 2 - nie wiadomo, w jaki sposób ma być wyliczana „szacunkowa" liczba użyczeń egzemplarzy utworów.

e.        art. 35² ust. 3 - nie wiadomo, w jaki sposób ma być wyliczone 30% za tłumaczenia na język polski tj. czy mając na uwadze treść  art. 35¹ ust. 2 należy przyjąć, iż pula przeznaczona na wypłaty wynagrodzeń dla tłumaczy, jest poza pulą odpowiadającą „5% wartości  zakupów zbiorów dokonanych przez biblioteki publiczne"?

f.          art. 35² ust. 5 - nie wiadomo, czy jest to kwota należna niezależnie od tego czy miało miejsce jakiekolwiek wypożyczenie czy też należna jedynie w przypadku, gdy choć raz doszło do wypożyczenia.

g.        art. 35³ ust. 2 - nie wiadomo z jakich środków będą pokrywane koszty działalności wybranej organizacji zbiorowego zarządzania, ani kto będzie ponosił koszty wypłat wynagrodzenia.

 

4.        Korzystanie z utworów osieroconych:

Z punktu widzenia Konfederacji Lewiatan największe zastrzeżenia budzi brzmienie art. 35⁵ ust. 1:

a.             art. 35⁵ ust. 1 - zupełnie nieuzasadnione wydaje się ograniczenie kategorii podmiotów uprawnionych do korzystania z utworów osieroconych do „publicznych organizacji radiowych i telewizyjnych" w sytuacji, gdy nie ma absolutnie żadnych przesłanek, które uzasadniałyby ograniczenie dostępu do utworów osieroconych tylko do podmiotów „publicznych", co więcej takie rozwiązanie może naruszać zasady konkurencji pomiędzy podmiotami z tzw. sektora publicznego i podmiotami prywatnymi działającymi na tym samym rynku.  Realizowanie „misji publicznej" nie przeszkadza bowiem podmiotom z sektora publicznego skutecznie rywalizować z nadawcami prywatnymi, a powszechnie wiadomym jest, iż w sytuacji znacznego nasycenia rynku telewizyjnego, największe szanse mają te podmioty, którym udaje się przyciągnąć widza najciekawszą ofertą. Ciężko zatem znaleźć uzasadnienie, które pozwalałoby przyjąć, iż nadawca publiczny - tylko z uwagi na przymiot „realizacji misji publicznej" - ma uzyskać dostęp
do katalogu utworów, które będą zupełnie poza zasięgiem nadawców prywatnych (ergo znajdą się w sferze monopolu nadawców publicznych).

b.        art. 35⁵ ust. 4 - nie wiadomo od kiedy liczony ma być termin trzyletni.

  

5.        Niektóre sposoby korzystania z utworów niedostępnych w obrocie handlowym:

Zastrzeżenia budzi brzmienie:

a.        art. 35¹⁰ust. 2- nie wiadomo kto ponosi koszty wypłaty wynagrodzenia;

b.        art. 35¹¹ ust. 2  pkt 3 w zw. z art.  35¹¹ ust. 3 - nie jest jasne czy zrzeczenie się prawa do sprzeciwu oznacza automatyczne wyrażenie zgody na zawieranie umów, choć taki wniosek nasuwa się po lekturze ust. 3.

 

 

Konfederacja Lewiatan

Warszawa, 12 listopada 2014 r.