Opinia do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o rzemiośle (druk sejmowy 3775)

2015-09-17

Przedłożony w druku sejmowym 3775 projekt poselski wprowadza regulacje stawiające pod znakiem zapytania sens funkcjonowania ustawy dotyczącej rzemiosła jako specyficznej, wymagającej odrębnej ustawy,  gałęzi przedsiębiorczości.

W pierwszej kolejności zwracamy uwagę, iż projekt  wprowadza nowe brzmienie art. 7 ust. 7 ustawy umożliwiające każdej osobie fizycznej i  prawnej, za zgodą organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła, członkostwo w samorządzie gospodarczym rzemiosła.

Wprowadzenie regulacji pozwalającej na członkostwo w samorządzie gospodarczym rzemiosła wszelkim podmiotom, niezależnie od formy ich działalności, przedmiotu działalności, profilu, rozmiaru itd. przy uzależnieniu członkostwa  jedynie od woli samorządu gospodarczego rzemiosła, który w sposób naturalny zainteresowany jest pozyskiwaniem jak największej liczby członków, stawia pod znakiem zapytania sens istnienia nowelizowanej ustawy i wyodrębniania w oddzielnym akcie prawnym  rzemiosła, jako specyficznej i wymagającej oddzielnej ustawy formy działania i zrzeszania się rzemieślników.  Ustawa o rzemiośle dotyczy bowiem i winno tak pozostać, regulacji związanych z funkcjonowaniem rzemiosła i reprezentacją tego środowiska. Niczym nieograniczone rozszerzanie katalogu podmiotów mogących być członkami tego samorządu nie znajduje absolutnie żadnego uzasadnienia merytorycznego, dodatkowo czyni fikcyjnym  fakt, iż przedstawiciele samorządu rzemiosła będą reprezentować to środowisko. W sytuacji bowiem,  w której wśród członków samorządu gospodarczego rzemiosła znajdować się będą również  duże podmioty niemające  nic wspólnego z działalnością rzemieślniczą,   reprezentacja środowiska rzemieślniczego stanie się fikcją.

Zwracamy w tym miejscu uwagę, że właśnie specyfikę rzemiosła miał na względzie projektodawca, a następnie Sejm i Senat uchwalając chociażby Ustawę o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego, która wejdzie w życie 11 września 2015 r.

Związek Rzemiosła Polskiego zyskał w tej ustawie specjalny status w Radzie. Ustawodawca założył, że ze względu na specyfikę swojego działania, ale także ze względu na specyfikę podmiotów gospodarczych wchodzących w jego skład, środowisko rzemieślnicze winno być reprezentowane  w Radzie nie jako jedna z organizacji pracodawców, ale właśnie jako organizacja funkcjonująca na podstawie ustawy o rzemiośle. Intencją ustawodawcy było zarówno zapewnienie możliwości reprezentowania środowiska rzemieślniczego w ramach trójstronnego dialogu społecznego realizowanego na poziomie kraju i województw, ale także umożliwienie zachowania jego specyfiki.

Skutkiem natomiast zmian proponowanych w omawianym projekcie nowelizacji  będzie znaczące ograniczenie różnic między organizacjami skupiającymi rzemieślników, a pozostałymi organizacjami pracodawców. W konsekwencji środowisko rzemieślnicze może utracić lub doświadczyć znacznego ograniczenia możliwości reprezentacji jego interesów w dialogu społecznym realizowanym w Radzie Dialogu Społecznego, wojewódzkich radach dialogu społecznego oraz innych instytucjach dialogu społecznego.

Konfederacja Lewiatan tym samym zdecydowanie sprzeciwia się wprowadzaniu proponowanej w art. 7 ust. 7 regulacji.

Poza powyższym dopuszczeniem do członkostwa w samorządzie gospodarczym rzemieślników wszelkich podmiotów niebędących rzemieślnikami, nowelizacja dokonuje również nieuzasadnionego rozszerzenia grona podmiotów wchodzących w zakres definicji rzemiosła.

Zgodnie  z obecnie obowiązującymi przepisami, rzemiosłem jest zawodowe wykonywanie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, z udziałem kwalifikowanej pracy własnej, w imieniu własnym tej osoby i na jej rachunek, przy zatrudnieniu do 50 pracowników - zwaną dalej rzemieślnikiem.

Rzemiosłem jest również zawodowe wykonywanie działalności gospodarczej przez wspólników spółki cywilnej osób fizycznych, z udziałem kwalifikowanej pracy własnej, w imieniu własnym tych wspólników i na ich rachunek, zatrudniających do 50 pracowników.

Tym samym w obu definicjach jako immanentne cechy rzemiosła  na pierwszy plan wysuwają się:

•          kwalifikowana praca własna;

•          fakt, iż działalność rzemieślnicza jest działalnością o cechach mikro i małych przedsiębiorców.

Projektodawcy proponują odejście od takiej definicji poprzez wprowadzenie regulacji obejmujących definicją rzemiosła działalności gospodarczej prowadzonej również przez średnich przedsiębiorców w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (a więc zatrudniających do 250 osób) oraz poprzez de facto rezygnację z kwalifikowalności pracy własnej jako cechy rzemiosła. Proponują bowiem,  aby definicją rzemiosła objęte zostały również podmioty działające w formie spółek prawa handlowego, jeśli działalność ta stanowi bezpośrednią kontynuację działalności prowadzonej przez osoby wskazane w projektowanym art. 2 ust. 1. Dodatkowo, projektodawca posługuje  się przy tym mechanizmami niemożliwymi do zastosowania w praktyce, gdyż cechą kwalifikująca daną spółkę jako podmiot trudniący się rzemiosłem miałby być fakt, iż rzemieślnicy, ich małżonkowie lub zstępni „dysponują bezpośrednio uprawnieniami, które umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na daną spółkę". Kryteria te są nie do zastosowania, gdyż spółki prawa handlowego działają przez swe organy i to te organy mają, w ramach swoich kompetencji, wpływ na daną spółkę. Utożsamianie  osoby fizycznej, w tym wypadku  rzemieślnika lub wskazanych członków  jego rodziny, z organami spółek prawa handlowego  świadczy o nieznajomości prawa handlowego i zasad dotyczących działania jego spółek. Przyjęcie proponowanej zaś regulacji spowoduje wprowadzenie do obrotu prawnego  konstrukcji wadliwej, której cech w żaden sposób nie będzie można zweryfikować i zastosować. Tym samym nie będzie możliwe ustalenie czy spółka prawa handlowego, o której mowa w propozycji nowelizacji, będzie spełniała kryteria do uznania jej za rzemieślniczą, czy nie. Również nieścisłym i niemożliwym do weryfikacji będzie zastosowane w tym samym przepisie kryterium stanowiące o „bezpośredniej kontynuacji przez spółkę" działalności rzemieślniczej wskazanych osób.

Nie bardzo wiadomo, jak w praktyce miałoby to wyglądać. Czy miałoby to oznaczać, iż działalność uprzednio prowadzona np. w formie spółki cywilnej czy  też jako działalności osoby fizycznej musiałaby zostać zamknięta i wtedy dopiero spółka prawa handlowego miałaby powstać, czy też nie byłoby konieczności likwidacji uprzednich bytów prawnych, czy  też kryterium to  miałoby  być rozumiane jeszcze inaczej.

Jak słusznie zauważa w swoim stanowisko do omawianego projektu ustawy Prokurator Generalny, opiniowana inicjatywa stoi w sprzeczności z istotą wyodrębniania w obrocie gospodarczym podmiotów zaliczanych do rzemiosła. Pozbawianie bowiem rzemiosła cech wskazanych powyżej, w zestawieniu z objęciem definicją  działalności rzemieślniczej spółek prawa handlowego oraz otwarciem samorządu gospodarczego rzemiosła dla wszelkich innych, niezwiązanych z rzemiosłem podmiotów, spowoduje funkcjonowanie w obrocie prawnym kolejnej ustawy, obok ustawy o organizacjach pracodawców czy  izbach gospodarczych,  określającej sposoby reprezentacji tożsamej grupy przedsiębiorców czy pracodawców. Ciężko znaleźć merytoryczne uzasadnienie dla mnożenia zbliżonych do siebie bytów prawnych w tym obszarze.

Poza powyższym, zwracamy również uwagę, iż projekt w wielu miejscach posługuje się niedookreślonymi i niezrozumiałymi pojęciami powodującymi, iż stosowanie zaproponowanych przepisów w praktyce będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione. Projekt nowelizacji w wielu punktach to bardziej opis kierunku, w którym projektodawcy chcieliby podążyć, niż właściwie skonstruowane przepisy prawne.

Zarówno z tych względów, jaki i z uwagi na fakt, iż objęcie definicją rzemiosła średnich przedsiębiorców, w tym działających w formie spółek handlowego oraz wspomniane otwarcie samorządu na wszelkie inne podmioty,  budzą zastrzeżenia,  w szczególności w zestawieniu z całą ideą rzemiosła, Konfederacja Lewiatan  stanowi na stanowisku, iż przedłożony projekt nie powinien być dalej procedowany w zaproponowanym kształcie.

W szczególności wykreślone z projektu winny zostać zmiany zawarte w art. 2 ust. 1a i 1b pkt 2), 3) oraz wspomniana na wstępie propozycja zmiany brzmienia art. 7 ust. 7.

Wątpliwe również pozostaje w ocenie Lewiatana zaliczenie przez projektodawców do działalności rzemieślniczej usług gastronomicznych, co uczynione zostało poprzez zmianę brzmienia art. 2 ust. 4 oraz określenie w tym samym przepisie, iż do rzemiosła nie zalicza się usług świadczonych w wykonywaniu wolnych zawodów w rozumieniu Kodeksu Spółek Handlowych. Kodeks Spółek Handlowych nie zawiera bowiem w sobie definicji wolnych zawodów a to właśnie sugeruje zaproponowane brzmienie przepisu.

 

Warszawa, 8 września 2015 r.