Uwagi dodatkowe do projektu ułatwiania dochodzenia wierzytelności

2016-08-24

Uwagi do propozycji zmian w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (art. 1 projektu) w odniesieniu do zmian art. 647¹ KC

Diagnozując aktualny stan prawny i faktyczny, projektodawcy wskazali w uzasadnieniu, że konieczne jest wyjaśnienie licznych problemów interpretacyjnych, które powstały w orzecznictwie i doktrynie, dotyczących m.in. zakresu odpowiedzialności inwestora oraz formy wyrażenia zgody przez inwestora na zawarcie umów podwykonawczych.

Szczególnym celem nowelizacji jest wsparcie rozwoju gospodarczego oraz poprawa sytuacji stron umów dotyczących wykonywania robót budowlanych, ze szczególnym uwzględnieniem interesów podwykonawców, uznawanych za strony słabsze, wymagające dodatkowej ochrony.

Nie negując tak postawionych celów, pragniemy podkreślić, iż szczegółowa analiza proponowanego brzmienia art. 647¹ wskazuje, że istotnemu pogorszeniu może ulec sytuacja inwestorów, szczególnie tych realizujących inwestycje o znacznym zakresie finansowym i obszarowym.

·         Uprawnienie inwestora do określenia w umowie zakresu robót wykonywanych przez podwykonawców.

Zgodnie z obowiązującym §1, w umowie o roboty budowlane możliwe jest określenie między inwestorem, a wykonawcą, które roboty zostaną wykonane przez wykonawcę, a które przy pomocy podwykonawców. W projekcie przewiduje się natomiast usunięcie takiej możliwości, pozostawiając inwestorowi jedynie możliwość zgłoszenia sprzeciwu wobec wykonywania prac przez podwykonawcę lub poprzez zawarcie umowy z wykonawcą, wskazującej zakres wykonywania prac przez konkretnego podwykonawcę. Inwestor traci więc możliwość generalnego uregulowania zakresu dopuszczanego przez siebie podwykonawstwa. Będzie natomiast dodatkowo obciążony obsługą procesu inwestycyjnego związaną z angażowaniem przez wykonawcę podwykonawców oraz ich oceną, o czym wskazujemy również w dalszej części.

W opinii Konfederacji Lewiatan brak jest uzasadnienia dla takiego ograniczenia swobody kontraktowania przez inwestorów, którzy poza kwestiami solidarnej odpowiedzialności, angażując własne środki finansowe, obciążeni są również zwykłym ryzykiem inwestycyjnym i biznesowym.

Mając powyższe na względzie postulujemy wprowadzenie do projektu, przepisów utrzymujących aktualny stan prawny, w zakresie umożliwienia ograniczenia przez inwestora zakresu podwykonawstwa, już na etapie umowy zawieranej z wykonawcą.

·         Doprecyzowanie formy, w jakiej następuje zgoda inwestora.

Aby aktualizowała się odpowiedzialność solidarna inwestora wobec podwykonawcy, niezbędne jest doprecyzowanie formy wyrażenia zgody, o której mowa w aktualnym §2. W tym zakresie, zwracamy uwagę na senacki projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks Cywilny, który wpłynął już do Sejmu (druk 768) i został skierowany do pierwszego czytania. Senat uznał, iż dotychczasowe rozwiązanie implikuje nadmiernie szeroką odpowiedzialność inwestora. Ponosi on bowiem, wspólnie z wykonawcą, solidarną odpowiedzialność za zobowiązanie należne podwykonawcy na podstawie dalszej umowy o roboty budowlane, bez względu na to czy wiedział o istotnych postanowieniach takiej umowy czy też jego wiedza ograniczała się tylko do informacji o obecności podwykonawcy na budowie. Procedowany projekt zakłada nowelizację aktualnego §5, w sposób precyzujący odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawców, poprzez nadanie mu następującego brzmienia:

„§ 5. Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Inwestor ponosi solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę, jeżeli wyraził zgodę, o której mowa w § 2, w formie pisemnej, pod rygorem braku odpowiedzialności solidarnej inwestora.".

Tym samym projekt, będący już przedmiotem prac sejmowych, zmierza w kierunku zwiększenia ochrony kluczowego dla całego procesu inwestycyjnego podmiotu, tj. inwestora, przy zachowaniu istotnych uprawnień podwykonawców, którzy dzięki doprecyzowaniu formy wyrażenia zgody, będą posiadali pełną wiedzę w zakresie grona podmiotów, od których mogą dochodzić swojego wynagrodzenia.

·         Dodatkowe obciążenia inwestora wynikające z projektu nowelizacji.

Jak wskazujemy powyżej, inwestor tracąc uprawnienie do generalnego określenia zakresu podwykonawstwa, dla prawidłowej ochrony swoich interesów będzie musiał angażować się w szerokim stopniu w prowadzone prace. W tym zakresie warto wskazać na następujące zagadnienia:

o   inwestor będzie musiał dostosować swoje struktury inwestycyjne (oraz ponieść związane z tym koszty) do bieżącej obsługi zgłoszeń podwykonawców dokonywanych przez wykonawcę, w szczególności z uwagi na wprowadzane domniemanie zgody na podwykonawstwo we wszystkich zakresach inwestycji;

o   inwestor będzie musiał prowadzić szczegółową analizę (oraz ponieść związane z tym koszty) każdego ze wskazanych podwykonawców pod kątem ich potencjału do wykonywania konkretnych prac, tak aby móc w pełni świadomie przedstawić ewentualny „uzasadniony" sprzeciw, który będzie możliwy do obrony w  przypadku postępowań sądowych;

o   wprowadzenie instytucji „uzasadnionego" sprzeciwu, z uwagi na wieloznaczność tego określenia, może powodować spory sądowe dotyczące ustalenia, czy odrzucenie danego podwykonawcy było uzasadnione czy nie, podczas gdy inwestor angażując w inwestycję własne środki finansowe i organizacyjne, powinien mieć pełne prawo do regulowania tych zagadnień według swojego uznania i zabezpieczania swoich interesów;

o   zwiększenie faktycznych obciążeń inwestora w zakresie kontroli placu budowy, w zakresie ustalenia czy prace prowadzone są przez odpowiednie podmioty, czy zostały dokonane zgłoszenia i jaki jest status odbioru prac.

W ocenie Konfederacji Lewiatan projektowane przepisy spowodują zwiększenie obciążeń finansowych oraz organizacyjnych dużych inwestorów, realizujących inwestycje o znacznym zakresie lub wiele inwestycji jednocześnie.

·         Ograniczenie odpowiedzialności inwestora

W §3 wskazano, że odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy jest ograniczona do „wysokości zwykłego wynagrodzenia za roboty tego rodzaju". Ustalenie pewnego limitu odpowiedzialności może faktycznie chronić inwestora przed nieuczciwymi działaniami wykonawcy i podwykonawców, niemniej jednak wprowadzenie tak ogólnej przesłanki będzie niewątpliwie powodowało spory sądowe, w zakresie ustalenia właściwej wysokości wynagrodzenia.  W tym zakresie, odpowiedniejszym zabezpieczeniem inwestora wydaje się być możliwość decydowania o wykonywaniu prac przez podwykonawców, np. w sposób przedstawiony w wyżej przywołanym projekcie senackim.

Rozumiejąc potrzeby zapewnienia ochrony podwykonawców, Konfederacja Lewiatan postuluje odstąpienie od wprowadzenia tych zmian, które w znacznym zakresie pogorszą sytuację inwestorów, czyli podmiotów, które dzięki realizacji swoich celów strategicznych przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, w tym możliwości funkcjonowania całego rynku wykonawców i podwykonawców.

W opinii Konfederacji nieuzasadnione jest w szczególności wyłączenie możliwości decydowania przez inwestora o generalnej dopuszczalności realizacji prac przez podwykonawców, co byłoby pogorszeniem sytuacji wobec stanu aktualnego. Ponadto, nie możemy uznać zaproponowanych zmian za realny element planu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców, którego jednym z celów jest m.in. uwolnienie potencjału inwestycyjnego.

 

Konfederacja Lewiatan,
Warszawa, 24 sierpnia 2016 r.
KL/356/175/1521/ADP/2016