Odwrócony VAT w branży budowlanej
2017-03-22
Prezentujemy wątpliwości przedsiębiorców związane z wprowadzeniem tzw. odwrotnego obciążenia w rozliczeniu podatku VAT w branży budowlanej.
Od 1 stycznia 2017 r. branża budowlana została objęta mechanizmem, zgodnie z którym firmy budowlane realizujące usługi jako podwykonawcy są zobowiązane do wystawiania faktury bez VAT - podatek rozlicza wówczas generalny wykonawca, na rzecz którego wykonywana jest usługa.
1. Zagrożenia dla branży budowlanej
1.1 Ryzyko utraty płynności
· Dotąd podwykonawcy wystawiali faktury z wykazaną kwotą VAT, dzięki czemu mogli tę kwotę kompensować z podatkiem wynikającym z faktur zakupowych (m.in zakup materiałów na potrzeby wykonywanych usług). Od początku 2017 r. podwykonawcy nadal dokonują zapłaty za nabywane towary i usługi (inne niż budowlane) wraz z podatkiem VAT, przy czym mogą go odzyskać dopiero poprzez zwrot z urzędu skarbowego. Powoduje to istotne wydłużenie okresu w jakim przedsiębiorca ponosi ciężar VAT (co może budzić wątpliwości zgodnie z zasadą neutralności podatku VAT dla podatnika), a okres ten może wynieść nawet kilka miesięcy.
· Ze wstępnych szacunków wynika, że każdego roku firmy budowlane będą „oddawać na przechowanie" do Skarbu Państwa kilka miliardów złotych rocznie. Dodatkowym zagrożeniem dla branży jest to, że organy podatkowe są obowiązane kontrolować prawidłowość dokonywanych zwrotów, przy czym często zgłaszają zastrzeżenia do wniosków o zwrot i w konsekwencji podatnik otrzymuje zwrot podatku nie w ciągu ustawowych 60 dni, a znacznie później.
1.2 Ryzyko związane z błędną interpretacją i stosowaniem niejasnych przepisów podatkowych
· Zmiany wprowadzone zostały w pośpiechu, a w ustawie jest wiele niejasności interpretacyjnych, np. nie wiadomo do końca, kto ma obowiązek rozliczania VAT po nowemu, czyli kto jest z podatkowego punktu widzenia uznawany za podwykonawcę (co wskazywaliśmy na etapie konsultacji społecznych).
· W Objaśnieniach podatkowych z dnia 17 marca 2017 r. (dalej: Objaśnienia) odpowiedziano na część wątpliwości podatników. Warto zauważyć, że zastosowanie się do Objaśnień daje ochronę prawną taką, jak zastosowanie się np. do interpretacji ogólnej Ministra Finansów, przy czym część zagadnień wyjaśniono tylko pośrednio, poprzez wskazanie przykładów zastosowania nowych przepisów, co rodzi obawy o to, czy zastosowanie się do przykładów daje podatnikom ochronę.
1.3 Jakie wątpliwości pozostają niewyjaśnione?
· Dostawa z montażem - nie odniesiono się do problemu tzw. dostawy z montażem, czyli świadczenia w ramach którego następuje jednocześnie dostawa towaru i wyświadczenie usług związanych z tą dostawą przez jeden podmiot. Problem rodzi wiele wątpliwości interpretacyjnych, w szczególności dotyczących
o uznania świadczenia za jednolite (opodatkowane VAT w całości w jednakowy sposób) albo za odrębną dostawę (opodatkowaną VAT na zasadach ogólnych) i usługę (opodatkowaną odwrotnym obciążeniem), oraz
o ustalenia świadczenia nadającego charakter całości, co w przypadku uznania świadczenia za jednolite jest kluczowe dla ustalenia sposobu opodatkowania.
· Obciążanie kosztami najemców - choć wyjaśniono, że podmiot obciążający częścią kosztów prac najemców stanowi generalnego wykonawcę, nie wskazano jakie konsekwencje ma obciążenie najemców wyłącznie częścią kosztów prac. W praktyce oznacza to, że obciążenie nawet niewielką częścią kosztów (np. 0,1%) najemców może powodować obowiązek rozliczenia całości wynagrodzenia podwykonawców z zastosowaniem odwrotnego obciążenia.
· Refakturowanie - nie wyjaśniono, czy refakturowanie kosztów należy traktować jako ich wykonawstwo i w związku z tym rozliczać wynagrodzenie podmiotu de facto wykonującego prace z zastosowaniem odwrotnego obciążenia. Można przypuszczać, że tak, zgodnie z fikcją wykonania samodzielnie usług nabywanych na rzecz osoby trzeciej (art. 8 ust. 2a Ustawy VAT).
· Oświadczenie o posiadaniu statusu podwykonawcy/wykonawcy - Czy fakt zgłoszenia inwestorowi swojego statusu (główny Inwestor, podwykonawca) ma wpływ na bycie lub nie „podwykonawcą" VAT? Czy podwykonawca poniesie negatywne skutki przedstawienia przez jego kontrahenta błędnego oświadczenia (przykładowo kontrahent wskaże, że odsprzedaje usługę budowlaną ale faktycznie tego nie zrobi)?
1.4 Zamieszanie w branży budowlanej
Poniżej zamieszczamy fragment emocjonalnego e-maila głównej księgowej jednej z wiodących spółek deweloperskich:
„Nasza Spółka zawsze przygotowywała protokoły zdawczo- odbiorcze wykonanych usług na podstawie, których podwykonawcy wystawiali faktury. W związku ze zmianami podatkowymi musieliśmy przerobić instrukcje, które dodatkowo zawierały informacje, że jesteśmy Generalnym wykonawcą, oraz usługi są wymienione w załączniku nr 14 lub nie wymienione, czy też trzeci wariant - wykonywane na rzecz Inwestora.
Nie byliśmy w stanie przygotować naraz wszystkich nowych umów lub aneksów dla podwykonawców.
Musieliśmy także zwiększyć ilość protokołów, które musiały objąć także wynajem sprzętu budowlanego z operatorem itp.
Na barki inżynierów spadła klasyfikacja usług wg PKWiU oraz wg stawek 8% lub 23% (co do tej pory należało do podwykonawców).
Musiałam wyszukać jak największą ilość interpretacji podatkowych dotyczących stosowania stawek VAT 8%, czy 23%.
Pomimo poinformowania podwykonawców o zmianach (chociaż nie do wszystkich dotarła informacja) a także dostarczania protokołów z odpowiednimi informacjami, za miesiąc styczeń 99 % faktur było źle wystawionych (z należnym VAT, zamiast z odwrotnym obciążeniem).
Moje stanowisko pracy w styczniu i lutym 2017 zamieniło się w „Krajową Informację Podatkową".
Dzwonili do mnie podwykonawcy, księgowe - większość była w szoku „skąd my to wszystko wiemy", niektórzy nie wiedzieli co to jest ten załącznik nr 14, ani co to jest to odwrotne obciążenie. Czasami na mnie krzyczano ale całe szczęście potem mnie wszyscy przepraszali.
Największy problem jest z podwykonawcami, gdyż nie chcą wystawiać faktur z odwrotnym obciążeniem.
W każdym miesiącu mam po 1000 faktur. Każda faktura musi przejść przeze mnie, bo muszę ją skontrolować pod względem załącznika nr 14 oraz zastosowanych stawek.
Przykład rusztowań - mamy pięć firm u których zamawiamy rusztowania z wynajmem- dwie z nich najem rozlicza jako odwrotne obciążenie, dwie kolejne doliczają VAT a piątemu wszystko jedno- jak mu powiemy tak zrobi. Itd. Itd. Itd.
Oczywiście nie dało się tego zrobić w ciągu 8 godzin pracy. Pracowałam czasem do pierwszej w nocy. I za to wszystko czekają nas jeszcze odsetki karne i sankcje.
Tylko dlatego, że podwykonawcy nie mieli czasu aby się do zmian przygotować, czy choćby wystąpić z wnioskiem o klasyfikację do Urzędu Statystycznego.
Na dzień dzisiejszy nie mam ani jednej opinii z Urzędu Statystycznego obiecanej od podwykonawców w sprawach spornych."
Konfederacja Lewiatan, 22 marca 2017 r.
KL/160/PP/2017
