Uwagi Konfederacji Lewiatan do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo bankowe

2014-07-28

W związku z posiedzeniem Podkomisji, które odbędzie się w dniu 24 lipca 2014 r., podczas którego rozpatrywane będą poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1441) oraz poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (druk nr 2251), w załączeniu przekazujemy uwagi Konfederacji Lewiatan do przedmiotowych projektów.

I.      Uwagi do druku nr 1441:

Projekt zakłada uchylenie art. 96-98 ustawy - prawo bankowe, czyli likwidację istytucji bankowego tytułu egzekucyjnego. Podobna propozycja była już przedmiotem prac Sejmu, w związku ze zgłoszną poprawką do projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo bankowe, ustawy o Banku Gospodarstwa Krajowego oraz ustawy o funduszach inwestycyjnych (druk nr 605), zgłoszonej w dniu 3 stycznia 2013 r. na posiedzeniu Podkomisji do spraw instytucji finansowych, zakładającej uchylenie art. 96 - 98 ustawy - prawo bankowe. W związku z tym aktualne pozostają uwagi krytyczne przekazane Wysokiej Komisji w opinii Konfederacji Lewiatan z dnia 5 lutego 2013 r., sygn.: PKPP/104/22/BW/2013.

Przypominamy, że proponowana zmiana zlikwiduje obecnie istniejący tryb dochodzenia roszczeń, w związku z czym konieczne będzie występowanie na zasadach ogólnych z powództwem opartym na wyciągu z ksiąg banku, bądź powództwami opartymi na zabezpieczeniach osobowych (np. weksle), bądź rzeczowych, bądź też, co wydaje się najbardziej prawdopodobne z przyjmowaniem przez banki oświadczeń o poddaniu się egzekucji składanych w formie aktu notarialnego w trybie art. 777 § 1 pkt. 4-6 k.p.c. Koszt i czasochłonność takich działań (np. w przypadku aktów notarialnych) i postępowań sądowych będzie oczywiście większa. Nie zawsze  to też instytucje korzystne dla klienta banku (w szczególności konsumenta), a ich zastosowanie wiązać się też będzie z dodatkowymi kosztami ponoszonymi przez klientów. Tym samym, likwidacja BTE w sposób nieuzasadniony może obciążyć klientów banków (konsumentów i przedsiębiorców) wysokimi kosztami składania oświadczeń o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt. 4-6 k.p.c. w formie aktu notarialnego. Nie ulega wątpliwości, że obecnie zdecydowana większość banków podejmuje czynności windykacyjne (sądowe) głównie w oparciu o BTE, z uwagi na uproszczoną formułę, krótkotrwałość, ale przede wszystkim niski koszt takiego postępowania (50 zł za klauzulę). Z kolei opłata związana z wniesieniem pozwu jest stosunkowa i co do zasady wynosi 5% wartości przedmiotu sporu. w pierwszej kolejności koszty te obciążą banki, jednak finalnie kosztami obciążony zostanie dłużnik, co znacząco powiększy kwotę jego zadłużenia. Przykładowo dla długu o wartości 100.000zł, opłata wzrośnie z 50 do 5.000 zł, a więc 100-krotnie. Wzrosną również zasądzane na rzecz banków koszty zastępstwa procesowego (w podanym przykładzie - z 60 zł do 3.600 zł). W tym kontekście należy podkreślić, że nie zostały przeprowadzone badania, które pozwoliłyby ocenić, czy i jak przewidywane zmiany wpłyną na zwiększenie liczy spraw sądowych i czy sądy są przygotowane na taką zmianę. Powstaje także pytanie, czy zmiana nie będzie wymagać  zwiększenia liczby etatów w sądach. Brakuje zatem jakiejkolwiek analizy skutków finansowych proponowanej zmiany z punktu widzenia budżetu państwa, co jednocześnie budzi wątpliwości proceduralne, o czym będzie mowa niżej.

Należy zwrócić uwagę, że wskazany wyżej wzrost kosztów notarialnych lub sądowych związanych z korzystaniem z przepisów art. 777 k.p.c., zakładając, że roszczenia banku okażą się uzasadnione - w ostatecznym rozrachunku obciąży windykowanego klienta. Zamiast 50 zł kosztów postępowania z klauzuli, klient obowiązany będzie pokryć koszt sporządzenia aktu notarialnego, w którym podda się egzekucji, lub zwrócić bankowi koszty wpisu sądowego. Instytucja BTE wpływa więc na ograniczenie kosztów postępowania sądowego ponoszonych przez bank, a ostatecznie obciążających klienta (przyjmując, że jego wystawienie było słuszne). Koszty procesowe związane z uzyskiwaniem nakazu zapłaty/wyroku (tj. tytułów wykonawczych korzystających z powagi rzeczy osądzonej) na podstawie wniesionego powództwa, przewyższają koszty postępowania o nadanie klauzuli wykonalności BTE. Powyższe zmiany mogą także - po ewentualnym ustaleniu przez banki zwiększenia kosztów ich działalności w zakresie czynności windykacyjnych - wpłynąć na wzrost opłat i prowizji bankowych.

Należy podkreślić, że BTE ma m.in. na celu ochronę interesów klientów banków i zagwarantowanie bezpieczeństwa powierzonych bankom depozytów, poprzez zapewnienie możliwości przeprowadzenia szybkiej, taniej i sprawnej egzekucji należności. Z kolei nie pozbawia się klienta banku prawa do sądu, który na mocy art. 840 k.p.c. ma możliwość zgłoszenia powództwa przeciwegzekucyjnego (opozycyjnego), w którym może podnieść wszelkie zarzuty materialne;

Jeżeli mimo powyższych zastrzeżeń dojdzie do uchylenia BTE, zwracamy, że koniecznym jest wprowadzenie precyzyjnych przepisów regulujących zagadnienia intertemporalne. Banki muszą bowiem wiedzieć, czy w sytuacji w której BTE zostanie uchylone, nadal będą uprawnione do wystawiania BTE na podstawie oświadczeń o poddaniu się egzekucji, złożonych jeszcze przed wejściem w życie procedowanej nowelizacji. Podobna sytuacja powstała 15 lat temu, kiedy banki pozbawiono przywileju wystawiania bankowych tytułów wykonawczych - problem rozstrzygnął wówczas dopiero SN - vide uchwała z dnia 16 grudnia 1998 r., III CZP 46/98. Kwestia ta ma kolosalne znaczenie; przyjmując bowiem, że likwidacja BTE odnosiła by skutki również „wstecz", spowodowałoby, że duża ilość wierzytelności banków pozbawiona będzie dotychczasowego zabezpieczenia.

II.     Uwagi do druku nr 2251:

Celem projektowanej nowelizacji jest zwiększenie ochrony praw klientów banków przed skutkami składania pisemnych oświadczeń o poddaniu się egzekucji poprzez zwiększenie obowiązków informacyjnych banków. W tym celu proponuje się, aby oświadczenie o poddaniu się egzekucji zawierało pouczenie o skutkach wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Propozycję tę co do zasady należy ocenić pozytywnie, jednak z następującymi zastrzeżeniami. Jak bowiem rozumiemy, intencją autorów było, ażeby to banki informowały o skutkach wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. W związku z tym, niezrozumiałym jest, dlaczego pouczenie to miałoby być zawarte w oświadczeniu klienta banku, który co najwyżej może potwierdzić, że się z takim pouczeniem zapoznał.

Po drugie, przepis przejściowy nakładający na banki obowiązek uzupełniania oświadczeń złożonych przed wejściem w życie nowelizacji, należy ocenić krytycznie. Pomijając bowiem jego wadliwe sformułowanie - tak nałożony obowiązek byłby niemożliwy do realizacji. Brak potwierdzenia uzyskania pouczenia oznaczałby de facto brak możliwości BTE, a co za tym idzie duża ilość wierzytelności banków pozbawiona będzie dotychczasowego zabezpieczenia.

W pozostałym zakresie, również przychylamy się do krytycznych uwag zgłoszonych w opinii Narodowego Banku Polskiego z dnia 24 marca 2014 r. (sygn.. DP-IV-MJ-024-91/14).

***

Konfederacja Lewiatan, 24 lipca 2014 r.