Uwagi do projektu ustawy o kredycie hipotecznym
2016-10-25
Nasze wątpliwości budzą propozycje przepisów dotyczących reklamy kredytu konsumenckiego. Niektóre propozycje sformułowań mogą mieć skutek odwrotny do założeń i doprowadzić do wprowadzenia klienta w błąd bądź skomplikować przekaz reklamowy, który powinien być w pierwszej kolejności jasny i zrozumiały dla konsumenta. Być może zasadne byłoby rozważenie uściślenia przepisów dotyczących reklamy w oddzielnym projekcie ustawy.
Stanowisko Konfederacji Lewiatan do projektu ustawy o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (dalej: projekt)
Uwagi ogólne:
Projekt ustawy w zakresie swojej regulacji wdraża postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych
z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniającej dyrektywy 2008/48/WE i 2013/36/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 (Dz. U. UE L 60 z 28.2.2014, s. 34), zwanej dalej „dyrektywą”. Jednocześnie projekt proponuje zmiany w ustawie o kredycie konsumenckim.
Konfederacja Lewiatan pozytywnie ocenia intencję wprowadzenia nowych i doprecyzowania już istniejących przepisów ustawy o kredycie konsumenckim w celu lepszej ochrony konsumentów. Takim rozwiązaniem jest propozycja rejestru instytucji pożyczkowych, którego wprowadzenie pozwoli konsumentom łatwiej odróżnić legalnych uczestników rynku od podmiotów niespełniających wymogów ustawy. Przedłożona w projekcie propozycja wyłączenia instytucji pożyczkowych z możliwości udzielania kredytów hipotecznych będzie – w naszej opinii – kolejnym narzędziem do zwalczania patologii rynku pożyczkowego.
Przychylamy się również do wprowadzenia rejestru pośredników kredytów konsumenckich. Uważamy jednak, że te zapisy są nieprecyzyjnie i mogą prowadzić do niejednorodnej interpretacji dotyczącej pośredników kredytów konsumenckich. Instytucje pożyczkowe zatrudniają pracowników nie tylko na umowę o pracę, lecz również na umowę zlecenie. Współpracują także z osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą, które są przedstawicielami danej instytucji pożyczkowej, a więc nie świadczą działalności pośrednictwa w zakresie kredytów konsumenckich.
Nasze wątpliwości budzą też propozycje przepisów dotyczących reklamy kredytu konsumenckiego. Niektóre propozycje sformułowań mogą mieć skutek odwrotny do założeń i doprowadzić do wprowadzenia klienta w błąd bądź skomplikować przekaz reklamowy, który powinien być w pierwszej kolejności jasny i zrozumiały dla konsumenta. Być może zasadne byłoby rozważenie uściślenia przepisów dotyczących reklamy w oddzielnym projekcie ustawy.
Ponadto zwracamy uwagę, iż niedawno zostały wypracowane przez sektor finansowy we współpracy z UOKiK dobre praktyki w zakresie standardów reklamowania kredytu konsumenckiego. Dokument ten formułuje szczegółowe rekomendacje dotyczące konstruowania przekazów reklamowych od wymaganej przepisami treści pouczenia prawnego, jak i sedna materiału reklamowego, poprzez układ graficzny, wielkość czcionki, aż po objętość i tempo tekstu odczytywanego przez lektora. Każdemu rodzajowi reklamy – telewizyjnej, radiowej, outdoroowej i internetowej poświęcono odrębne wytyczne. Mając na uwadze fakt, że zestawienie dobrych praktyk było na bieżąco konsultowane z UOKiKiem, uważamy, że należy pozwolić sektorowi dostosować swoje przekazy marketingowe do tych wytycznych bez wprowadzania dodatkowych zapisów.
Uwagi szczegółowe:
1) Art. 4 pkt 6 projektu – definicja powiązanego pośrednika kredytowego
Z satysfakcją przyjmujemy częściowe uwzględnienie postulowanych przez Konfederację Lewiatan zmian w ww. przepisie projektu ustawy. Niemniej jednak, w opinii Konfederacji przywołane
w omawianym przepisie rozporządzenie nie definiuje pojęcia wprost, tylko odsyła do kolejnych regulacji. Ponadto, obecne brzmienie lit. c wydaje się być nieczytelne i budzące wątpliwości interpretacyjne. Wskazać należy bowiem, iż większość sieciowych pośredników współpracuje z większością banków komercyjnych posiadających w ofercie kredyt hipoteczny. Kredyty hipoteczne posiadają w swojej ofercie również banki spółdzielcze, które jednak nie wykazują zainteresowania współpracą z pośrednikami.
W związku z tym, w opinii Konfederacji Lewiatan niezwykle trudne będzie określenie „co najmniej połowy liczby kredytodawców funkcjonujących na rynku usług świadczonych w zakresie udzielania kredytów hipotecznych”. Mając powyższe na względzie, Konfederacja postuluje doprecyzowanie przepisu.
Proponowane brzmienie:
Art. 4. 6) powiązany pośrednik kredytu hipotecznego - każdy pośrednik kredytu hipotecznego, który jest jednostką zależną lub dominującą dla instytucji kredytowej, ubezpieczeniowej lub firmy inwestycyjnej lub działa w imieniu i na rzecz:
a) jednego kredytodawcy,
b) jednej grupy kredytodawców, którzy podlegają konsolidacji do celów sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r.
o rachunkowości (Dz.U. z 2016 r. poz. 1047),
c) nie więcej niż pięciu kredytodawców lub grup kredytodawców, w rozumieniu lit b; jeżeli na rynku usług świadczonych w zakresie udzielania kredytów hipotecznych będzie mniej niż pięciu kredytodawców, wówczas określonej liczby kredytodawców lub kredytodawców z rozumieniu lit. b, która nie stanowi co najmniej połowy liczby kredytodawców.
2) Art. 4 pkt 8 projektu – definicja personelu kredytodawcy
Konfederacja Lewiatan wskazuje, iż obecnie rynek funkcjonuje w ten sposób, że większość doradców jest zatrudnionych na cząstkowym etacie u pośrednika/agenta i wykonuje obowiązki pracownika. Oznacza, że większość doradców na rynku to personel. W związku z tym brakuje w ustawie doprecyzowania, że personel działa w imieniu i na rzecz wyłącznie jednego pośrednika kredytu hipotecznego, kredytodawcy, agenta. Mając na względzie powyższe, proponujemy zmianę brzmienia tego przepisu.
Proponowane brzmienie:
Art. 4. 8) personel kredytodawcy, pośrednika kredytu hipotecznego lub agenta:
a) każdą osobę fizyczną będącą pracownikiem kredytodawcy lub pośrednika kredytu hipotecznego, w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks Pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1666), bezpośrednio zaangażowaną w czynności objęte ustawą lub uczestniczącą w obsłudze konsumenta w zakresie czynności objętych ustawą w imieniu i na rzecz wyłącznie jednego kredytodawcy, pośrednika kredytu hipotecznego,
b) każdą osobę fizyczną będącą pracownikiem agenta, w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, która uczestniczy w obsłudze konsumenta w zakresie czynności objętych ustawą, w imieniu i na rzecz wyłącznie jednego agenta,
c) każdą osobę fizyczną, która bezpośrednio zarządza lub sprawuje nadzór nad osobami, o których mowa w lit. a lub b.,
d) każdą osobę fizyczną, która świadczy pracę na rzecz wyłącznie jednego kredytodawcy, pośrednika kredytu hipotecznego lub agenta.
3) Art. 49 ust. 3 oraz art. 53 ust. 4 projektu
Proponujemy uzupełnienie ww. przepisów w następujący sposób:
Art. 49. 3. Wymogu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 lit. d, nie stosuje się do osób, które ukończyły wyższe studia ekonomiczne lub prawnicze i uzyskały tytuł magistra lub studia podyplomowe uzupełniające z zakresu ekonomii lub prawa.
Art. 53. 4. Wymogu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 lit. d, nie stosuje się do osób, które ukończyły wyższe studia ekonomoczne lub prawnicze i uzyskały tytuł magistra lub studia podyplomowe uzupełniające z zakresu ekonomii lub prawa.
4) Art. 76 pkt 4 projektu – dodanie rozdziału 1a w ustawie o kredycie konsumenckim
W opinii Konfederacji Lewiatan, aby uniknąć rozbieżności w rozumieniu osób prowadzących działalność pośrednictwa kredytów konsumenckich, a osób współpracujących z daną instytucją pożyczkową
w formie innej niż umowa o pracę, wnioskujemy o doprecyzowanie tych przepisów zgodnie z uzasadnieniem przedstawionym do projektu.
5) Art. Art. 76 pkt 6 projektu – dodanie art. 7a w ustawie o kredycie konsumenckim
Dodany w projekcie przepis stanowi: „Informacje, o których mowa w art. 7 podaje się konsumentowi w sposób co najmniej tak samo widoczny, czytelny i słyszalny jak dane liczbowe dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego”.
Art. 7a odnosi się do następujących informacji podanych w art. 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim: dane liczbowe dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego, a więc stopa oprocentowania kredytu łącznie z informacją o tym, czy jest to stopa stała lub zmienna lub czy też zastosowanie mają obydwie te stopy wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu. Proponowane sformułowanie mówi o tym, że powyższe informacje powinny być podane konsumentowi „w sposób co najmniej tak samo widoczny, czytelny i słyszalny jak dane liczbowe dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego”.
Wskazujemy, iż taki zapis odbiega od wypracowanych przez sektor finansowy we współpracy z UOKiK dobrych praktyk w zakresie standardów reklamowania kredytu konsumenckiego. Ponadto zapis ten zmienia brzmienie art. 11 ust. 2. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniającej dyrektywy 2008/48/WE i 2013/36/UE, który mówi o tym, że dane liczbowe powinny być prezentowane w „jasny, zwięzły i widoczny sposób”.
W opinii Konfederacji Lewiatan, wprowadzenie proponowanego art. 7a spowoduje, że co najmniej 50% czasu reklamy, niezależnie do nośnika (telewizja, radio, Internet) będzie dotyczyć danych liczbowych. Taka mnogość informacji może być niezrozumiała przez konsumenta, utrudnić odbiór komunikatu o kosztach całkowitych kredytu konsumenckiego. Może też prowadzić do nadużyć i niekonkurencyjnych zachowań na rynku, których celem jest uniknięcie konieczności zachowania proporcji komunikatu o danych finansowych ze względu na nieprecyzyjność zapisu i uciążliwość stosowania w literalnym brzmieniu. Ponadto literalne przestrzeganie proponowanego przepisu spowoduje, że wymogi dotyczące umieszczania wskazanych informacji w reklamach kredytu konsumenckiego będą bardziej restrykcyjne niż ostrzeżenie w reklamach produktów leczniczych.
Dodatkowo, wprowadzenie przepisu w życie może spowodować, że funkcjonujące obecnie nośniki reklamy nie będą spełniać tego wymogu – np. baner na stronie www – przez co nie będą mogły być wykorzystywane przez firmy oferujące kredyt konsumencki.
Mając powyższe na uwadze, proponujemy zmianę brzmienia art. 7a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w zgodzie z art. 11 ust. 2. dyrektywy.
Propozycja brzmienia:
„Art. 7a. Informacje, o których mowa w art. 7 podaje się konsumentowi w sposób jasny, zwięzły i widoczny tak jak dane liczbowe dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego.”
Proponujemy również, aby w praktyce powyższy zapis realizowany był w zgodzie wypracowanymi we współpracy z UOKiK dobrymi praktykami w zakresie standardów reklamowania kredytu konsumenckiego.
6) Art. 76 pkt 6 projektu – dodanie art. 7b w ustawie o kredycie konsumenckim
Zgodnie z projektowanym brzmieniem art. 7b wszelkie reklamy kredytu konsumenckiego, nie zawierające danych liczbowych, będą musiały zawierać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (dalej: RRSO) dla reprezentatywnego przykładu w sposób co najmniej tak samo widoczny, czytelny i słyszalny jak pozostałe informacje przekazywane w reklamie. W przypadku reklam wizerunkowych, nie odnoszących się do konkretnego produktu taki wymóg może skutkować tym, że przekaz reklamowy będzie wprowadzać konsumenta w błąd, ponieważ może przedstawiać RRSO dla produktu, którym klient nie jest zainteresowany. Firmy oferujące kredyt konsumencki mają w swoim portfelu różne produkty, które z kolei mogą mieć różne RRSO.
Kampanie reklamowe nie zawierające danych liczbowych służą przedstawieniu firmy konsumentowi. Odsyłają zazwyczaj do różnych kanałów informacyjnych (np. infolinia, strona internetowa, ulotka), które udzielają szczegółowej informacji na temat konkretnego produktu, podając wszystkie wymagane informacje liczbowe. Jeśli reklama nie zawiera odniesienia do konkretnego produktu, podanie RRSO może być mylące.
Z odesłaniem konsumenta do dostępnych kanałów komunikacyjnych mamy przecież do czynienia w przypadku wspomnianych już reklam produktów leczniczych i ich wskazań, przeciwwskazań oraz działań niepożądanych – ostrzeżenie wskazuje konsumentowi źródło dodatkowych informacji w postaci ulotki, lekarza lub farmaceuty. Te wszystkie informacje nie zmieściłyby się bowiem w przekazie reklamowym i znacząco utrudniłyby jego rozumienie.
Mając powyższe na uwadze, sugerujemy wykreślenie tego zapisu.
Konfederacja Lewiatan, 24 października 2016 r.
KL/437/218/2249/ADP/2016
