Uwagi Rady Podatkowej Konfederacji Lewiatan do projektu z 22 lutego 2016 r. ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

2016-03-29

1.       Obniżenie stawki CIT do 15%

Ocena propozycji obniżenia stawki podatku dochodowego od osób prawnych nie jest jednoznaczna.
Z jednej strony każde obniżenie stawki w podatku dochodowym (jako podatku de facto antymotywacyjnym) należy przyjąć z zadowoleniem. Z drugiej jednak należy zwrócić uwagę na kilka istotnych elementów.

1)      Wprowadzenie preferencyjnej stawki w wysokości 15% tylko wobec podatników CIT z pominięciem przedsiębiorców będących osobami fizycznymi narusza zasadę równości wobec prawa oraz zaburza reguły uczciwej konkurencji. W uzasadnieniu projektu nie wskazano istotnych przyczyn, dla których tego rodzaju różnicowanie powinno mieć miejsce.

2)      Zmiana przyniesie znikomy efekt i z pewnością nie zostanie zrealizowany zakładany w uzasadnieniu cel, tj. wsparcia podatników, dla których utrudnienia w pozyskiwaniu kapitału na inwestycje czy zaburzone warunki konkurencji stanowią główną barierę w prowadzeniu lub rozwijaniu przedsiębiorstwa.

Na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych mały podatnik to podatnik, u którego wartość przychodu ze sprzedaży brutto nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym równowartości 1 200 000 euro. Tym samym, obniżenie podatku CIT do poziomu 15% dotyczyłoby wyłącznie podatników, u których sprzedaż netto kształtowałaby się na poziomie ok. 4 mln złotych (przy założeniu, że sprzedaż ta podlegała stawce 23% VAT). Biorąc pod uwagę, iż małe firmy, o przychodach, które mogą kwalifikować podatnika jako ‘małego podatnika', są w większości prowadzone w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, efekt proponowanej zmiany będzie znikomy. W rezultacie 15 proc. podatek CIT znajdzie zastosowanie w odniesieniu do bardzo wąskiej grupy przedsiębiorców - prowadzenie działalności o tak ograniczonej skali w formie spółki kapitałowej jest bowiem nieopłacalne (uwzględniając m.in. fakt podwójnego opodatkowania zysków - raz na poziomie spółki kapitałowej oraz ponownie, po ich wypłacie przez taką spółkę, na poziomie udziałowca będącego osobą fizyczną). W powyższym kontekście zarówno zakres podmiotowy zmiany, jak i skala obniżenia stawki są niewystarczające. Aby ze zmiany mogli skorzystać najdrobniejsi przedsiębiorcy, należy objąć zmianą także podatników podatku PIT.

3)      Zmiana nie przyniesienie również efektu w postaci stymulowania podatników do przekształcania działalności indywidualnej w spółkę. W Polsce skala prowadzenia działalności w formie indywidualnej jest zbyt duża. W ten sposób skłonność do ryzyka niezbędna dla rozwoju gospodarczego jest instytucjonalnie ograniczana. To podejście polskich obywateli/przedsiębiorców w dużej mierze wynika z kosztów stałych prowadzenia spółki kapitałowej, związanych z wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego oraz wymogami w zakresie księgowości. Wydaje się, że zaproponowana zmiana mogłaby przy okazji, doprowadzić do ukształtowania bardziej adekwatnego modelu prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce poprzez spółki kapitałowe. Koszty związane z prowadzenia działalności w formie spółki byłyby niwelowane przez obniżoną stawkę. Niestety, projektodawca w dodanym ust. 1a w art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wprowadza szereg ograniczeń związanych z korzystaniem ze stawki obniżonej - uniemożliwiających przekształcenie działalności jednoosobowej w spółkę.

 

2.       Zmiany w zakresie kategorii dochodów (przychodów) uznawanych za osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (CIT - Art. 3 ust. 3 pkt 2, PIT - Art. 3 ust. 2b pkt 6)

Projektowane przepisy mają, jak wynika z uzasadnienia, za zadanie doprecyzować zasady uznawania przychodów za pochodzące ze źródeł położonych na terytorium RP uzyskiwanych przez podmioty zagraniczne, posiadające siedzibę bądź miejsce zamieszkania na terytorium krajów, z którymi nie zawarto umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. W tym zakresie bowiem, gdzie porozumienia takie zawarto, pierwszeństwo ma oczywiście umowa międzynarodowa.

Projektodawca rozszerzył jednak zakres opodatkowania w porównaniu do stanu obecnego.
W szczególności takie rozszerzenie wynika z zaproponowanej w art. 3 ust. 2b pkt. 2 ustawy o CIT, art. 3 ust. 2b pkt 6 ustawy o PIT zasady, że sama płatność należności na rzecz nierezydenta (niezależnie od miejsca zawarcia umowy i wykonania świadczenia) oznacza, iż taka płatność stanowi przychód ze źródła położonego na terytorium Polski. Jest to również potęgowane proponowanym domniemaniem ustawowym, że dochody wymienione w art. 21 ust. 1 mogące podlegać opodatkowaniu podatkiem zryczałtowanym (podatkiem u źródła) stanowią w każdym przypadku przychody (dochody) ze źródeł położonych na terytorium Polski. Powoduje to, że przykładowo w  odniesieniu do przychodów określonych w art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wynikających z opłat za użytkowanie lub prawo do użytkowania urządzenia przemysłowego, w tym także środka transportu, urządzenia handlowego lub naukowego, dotąd przyjmowano, że podlegają one opodatkowaniu wyłącznie wówczas, gdy eksploatacja w/w dóbr ma miejsce w Polsce. Innymi słowy - opodatkowaniu na terytorium RP nie podlegał najem, dzierżawa lub inna umowa o podobnym charakterze jeśli dotyczyły przedmiotu znajdującego się za granicą.

Obecna redakcja projektowanego przepisu wprowadza regułę przeciwną do obecnie  obowiązującej i będzie prowadziła do wręcz absurdalnych sytuacji, gdzie przykładowo polski rezydent podatkowy wynajmując samochód za granicą (w kraju, z którym Polska nie ma zawartej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania), powinien pobrać polski 20% podatek u źródła od wypłacanej nierezydentowi należności z tytułu takiego wynajmu. Przykład ten pokazuje, że nie powinno ograniczać się łączników stanowiących o położeniu źródła przychodu na terytorium Polski jedynie do samego faktu płatności przez polskiego rezydenta podatkowego (tak jak ma to miejsce w proponowanych przepisach), a w szczególności nie powinno pomijać się miejsca wykonania świadczenia przy ustalaniu położenia źródła przychodu. Proponujemy, aby sformułowanie „niezależnie od miejsca zawarcia umowy i wykonania świadczenia" we wspomnianych powyżej przepisach zastąpić sformułowaniem „z tytułu świadczeń wykonanych lub wywierających skutki gospodarcze na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej".

 

3.       Zmiany w zakresie neutralności łączenia/podziału spółek oraz wymiany udziałów (CIT Art. 10 ust. 4 i 4a, PIT Art. 24 ust. 19 i 20)

Projektowana norma (art. 10 ust. 4a CIT/art. 24 ust. 20 PIT) rozszerza istniejącą klauzulę antyabuzywną dot. łączenia i podziałów spółek, również o sytuacje wymiany udziałów w celu zaimplementowania art. 15 ust. 1 lit. a Dyrektywy Rady 2009/133/WE z dnia 19 października 2009 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, podziałów przez wydzielenie, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów dotyczących spółek różnych państw członkowskich oraz przeniesienia statutowej siedziby spółki europejskiej lub spółdzielni europejskiej z jednego państwa członkowskiego do innego państwa członkowskiego. Biorąc pod uwagę cel proponowanej regulacji, w celu uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych wynikających z porównania wprowadzanych przepisów z art. 15 ust. 1 lit a Dyrektywy należy postulować pełne wdrożenie tej regulacji, w tym sformułowania „takich jak restrukturyzacja lub racjonalizacja działalności spółek uczestniczących w czynności" - w tym celu należy w art. 10 ust. 4a CIT i art. 24 ust. 20 PIT nadać następujące brzmienie: „jeżeli nie została przeprowadzona z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, w szczególności takich jak restrukturyzacja lub racjonalizacja działalności spółek uczestniczących w czynności."

Umiejscowienie tej klauzuli w zakresie dot. wymiany udziałów (której opodatkowanie zostało uregulowane w art. 12 ust. 4d CIT) w art. 10 CIT nie jest optymalne z perspektywy techniki poprawnej legislacji. Jako minimum, należy postulować wskazanie odniesienia w przepisach dot. wymiany udziałów do proponowanych przepisów w art. 10 CIT (np. poprzez dodanie w art. 12 ust. 4d po myślniku słów „z zastrzeżeniem art. 10 ust. 4 i 4a". Przy okazji proponowanej nowelizacji tej szczególnej klauzuli antyabuzywnej warto także uporządkować rozumienie stosowanych w nim pojęć  uchylania się od i unikania opodatkowania. W nauce prawa podatkowego oraz w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że zachowaniem nagannym jest wyłącznie to pierwsze zjawisko, obejmujące zachowania sprzeczne z prawem. W odniesieniu do unikania opodatkowania (nie stanowiącego tzw. agresywnego planowania podatkowego, tj. pozbawionego uzasadnienia ekonomicznego) uważa się, że jest to działanie dozwolone, stanowiące przejaw zasady wolności wyboru drogi najmniej opodatkowanej. Przepis ma za zadanie wyznaczyć granicę (czynnik ekonomiczny), poza którą połączenie/podział spółek bądź wymiana udziałów przestaną być neutralne podatkowo a zaczną być traktowane jako niedozwolone uchylanie się od opodatkowania, bądź niepożądane agresywne planowanie podatkowe.

 

4.       Zmiany w zakresie przychodu związanego z wniesieniem wkładu niepieniężnego (art. 12 ust. 1 pkt 7 CIT, Art. 17 ust. 1 pkt 9 PIT)

Opodatkowanie wkładów niepieniężnych od początku jego wprowadzenia budziło duże kontrowersje. Wniesienie aportu nie mieści się bowiem w koncepcji „czystego dochodu/majątku", jaka leży u podstaw konstrukcji podatków dochodowych w Polsce. Ta regulacja zawsze miała anty-rozwojowy charakter ograniczający istotnie swobodę inwestowania. Konieczność zapłaty  podatku w momencie gdy podatnik de facto nie posiada środków na jego zapłatę, stanowi to także naruszenie zasady nienaruszalności źródła.

Zaproponowana zmiana pogłębi tę sytuację i może w sztuczny sposób doprowadzić do zaniku pokrywania kapitałów spółek wkładami niepieniężnymi. Taka stymulacja ze strony przepisów podatkowych nie powinna mieć miejsca.

Zmiana skutecznie zniechęci do inwestowania podmioty, które chciałyby zadysponować majątkiem o niskiej wartości W takim przypadku, kiedy koszt uzyskania przychodu będzie niski bądź nie wystąpi wcale (np. wskutek całkowitego zamortyzowania środka trwałego), zaangażowanie się w przedsięwzięcie gospodarcze, oprócz naturalnego związanego z nim ryzyka, przyniesie dodatkowo konieczność opodatkowania na samym starcie.

Należy mieć świadomość, że tego typu zmiana, będzie silnie oddziaływać na całą gospodarkę i dotknie wszystkich podatników, nie tylko tych korzystających z optymalizacji podatkowej.

 

Konfederacja Lewiatan, 29 marca 2016 r.

KL/137/56/395/PP/2016