Ordynacja podatkowa - uwagi

2016-05-19

W nawiązaniu do prac nad ustawą o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (druk senacki nr 173), Konfederacji Lewiatan zwróciła uwagę na wadliwość niektórych przepisów ustawy i zaapelowała o wprowadzenie koniecznych zmian.

1.       Dodatkowe obowiązki sprawozdawcze w podatku VAT

Przepis art. 1 pkt 5 ustawy wprowadza w art. 82 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.) § 1b, zgodnie z którym osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, prowadzące księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych, są obowiązane, bez wezwania organu podatkowego, do przekazywania, za pomocą środków komunikacji elektronicznej, ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych informacji o prowadzonej ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, w postaci elektronicznej odpowiadającej strukturze logicznej, o której mowa w art. 193a § 2, na zasadach dotyczących przesyłania ksiąg podatkowych lub ich części określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 193a § 3, za okresy miesięczne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu, wskazując miesiąc, którego ta informacja dotyczy.

W ocenie Konfederacji Lewiatan obowiązek, o którym mowa w art. 82 § 1b Ordynacji podatkowej powinien dotyczyć okresów, w jakich podatnicy rozliczają podatek VAT. Jeżeli podatnik wybrał kwartalne rozliczanie tego podatku, to za takie okresy powinien być zobowiązany do przekazania ewidencji VAT w formacie pliku „Ewidencje zakupu i sprzedaży VAT - JPK_VAT" opublikowanego
na http://www.mf.gov.pl/administracja-podatkowa/dzialalnosc/jednolity-plik-kontrolny. Należy wziąć po uwagę, że jeżeli podatnik rozlicza się kwartalnie, to przesłany np. w lutym za styczeń JPK-VAT nie będzie stanowić wartości dla administracji podatkowej. Podatnik ten wpłaca podatek VAT w formie zaliczek w wysokości 1/3 należnego podatku za czwarty kwartał poprzedniego roli. Ponadto dane z JPK-VAT za styczeń mogą ulec korektom w następnych miesiącach jeszcze w ramach danego kwartału. Uwzględniając powyższe, nie ma uzasadnienia dla wprowadzenia zbędnego obciążenia podatników kolejnymi obowiązkami. Wśród dużych podatników jacy objęci zostaną tym obowiązkiem od 1 lipca br. występuje wiele podmiotów prowadzących różne rodzaje sprzedaży przy wykorzystaniu więcej niż jednego systemu księgowo-finansowego, czyli gdzie istnieje wiele źródeł danych składających się na ewidencję VAT i nie w każdym przypadku tworzenie JPK-VAT będzie następowało w sposób całkowicie zautomatyzowany bez jakiegokolwiek nakładu pracy i środków.  

W związku z powyższym proponujemy następujące brzmienie art. 1 pkt 5:

„§ 1b. Osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, prowadzące księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych, są obowiązane, bez wezwania organu podatkowego, do przekazywania, za pomocą środków komunikacji elektronicznej, ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych informacji o prowadzonej ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, w postaci elektronicznej odpowiadającej strukturze logicznej, o której mowa w art. 193a § 2, na zasadach dotyczących przesyłania ksiąg podatkowych lub ich części określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 193a § 3, za okresy i w terminach, w których składają deklaracje podatkowe w podatku od towarów i usług."

2.       Wsteczne działanie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania                                                                          

Podczas prac w Sejmie wprowadzono do ustawy zmianę, zgodnie z którą, przepisy wprowadzające klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania, będą mieć zastosowanie do korzyści podatkowych uzyskanych po dniu wejścia w życie ustawy, a nie do czynności dokonanych po tym dniu. Zaproponowany przepis budzi wątpliwości i nie daje gwarancji nienaruszenia zasady niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit). Zasada ta jest elementem zasad poprawnej legislacji, przejawiających się tym, że nie można stanowić norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowe prawo do zdarzeń, które miały miejsce przed ich wejściem w życie. Zaproponowany przepis oznacza, że klauzula znajdzie zastosowanie do skutków podatkowych wynikających z transakcji dokonanych przed jej uchwaleniem. W ocenie Sądu Najwyższego stosowanie przepisów nowej ustawy do skutków stosunku prawnego, który powstał pod rządami dawnej ustawy nie jest sprzeczne (co często jest podnoszone) z zasadą lex retro non agit. Jest to, tzw. retrospektywność (a nie retroaktywność ustawy), która jest powszechnie przyjmowana, gdy chodzi o zasadę bezpośredniego działania nowej ustawy w odniesieniu do stosunków prawnych o charakterze ciągłym.

Niemniej, należy zwrócić uwagę, że w wielu przypadkach mamy do czynienia z czynnościami jednorazowymi dokonanymi w przeszłości (które nie mają charakteru ciągłego i nie trwają pod rządami nowych przepisów), a których skutki podatkowe rozciągają się w przyszłości. Przykładem może być aktualizacja wartości rynkowej nieruchomości w ramach transakcji legalnych, co potwierdziły sądy administracyjne, które były dokonane przed 2010 r., a będą wywoływać skutki podatkowe także w przyszłości w ramach amortyzacji (nawet przez 40 lat do 2050 r.). Sam odpis amortyzacyjny nie jest stosunkiem prawnym, który nadal trwa pod rządami zmienionych przepisów (retrospektywne działanie prawa), bowiem samo nabycie nieruchomości nastąpiło przed wejściem w życie tej ustawy i kwestionowanie skutków podatkowych występujących dziś i wynikających z tego nabycia byłoby działaniem retroaktywnym. To tylko jeden z przykładów, w której procedowane przepisy będą działać wstecz, tj. z naruszeniem zasad prawa i przepisów konstytucji. Stąd zasadny jest powrót do przepisu przejściowego wprowadzonego w wyniku przeprowadzonych konsultacji społecznych i ocenionego pozytywnie przez wiele środowisk zaangażowanych w konsultowanie projektu. Zmiana projektu rządowego, bazującego na objęciu klauzulą tylko transakcji, które miały miejsce po wejściu w życie procedowanej ustawy, wprost pogarsza sytuację podatników wobec tego co proponował Minister Finansów.

Uwzględniając powyższe apelujemy do Wysokiej Izby o przywrócenie zapisu, zgodnie z którym klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, będzie mieć zastosowanie do czynności prawnych dokonanych wyłącznie po dniu jej wejścia w życie.

Proponowane brzmienie przepisu przejściowego:

„Art. 7. Przepisy art. 119a-119f ustawy zmienianej w art. 1 mają zastosowanie do czynności dokonanych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy."

3.       Zbyt krótkie vacatio legis

Ponadto w ocenie Konfederacji Lewiatan niewystarczające jest zaproponowane vacatio legis. Przepisy dotyczące klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania zmieniają rzeczywistość prawnopodatkową w ten sposób, że obecne działania podatników (zawarte umowy, transakcje) w pełni legalne i wynikające z przyjętej strategii biznesowej, mogą zostać zakwestionowane i skutkować znaczącym wzrostem obciążeń podatkowych. Głównym celem vacatio legis jest nie tylko umożliwienie adresatom normy zapoznania się z nowymi regulacjami, ale przede wszystkim zapewnienie czasu niezbędnego do przygotowania się do przepisów mających zacząć obowiązywać. W praktyce oznacza to konieczność zmian w formule prowadzonego biznesu (np. zmiany formy prawnej). Postulujemy do Senatorów o uchwalenie co najmniej 6 miesięcznego vacatio legis, tak aby umożliwić firmom nie tylko zapoznanie, ale także przygotowanie się do obowiązywania nowych przepisów.

Proponowane brzmienie art. 9 ustawy:

„Art. 9. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2017 r."