Stanowisko Konfederacji Lewiatan do projektu Wytycznych w zakresie komitetów monitorujących na lata 2014-2020
2014-12-24
Konfederacja Lewiatan zgłosiła uwagi w konsultacjach projektu Wytycznych w zakresie komitetów monitorujących na lata 2014-2020. Wśród najważniejszych poruszonych w stanowisku kwestii znalazły się następujące:
1) Zadania komitetu monitorującego
W ocenie Lewiatana przedmiotem prac KM powinien być Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych danego PO oraz jego zmiany. SzOP jest kluczowym dokumentem uszczegóławiającym program. Określa zakres działań lub poddziałań realizowanych w ramach programu. Stanowi zatem integralny element wdrażania programu, a jego zapisy mają bezpośredni wpływ na jego wykonanie. Co więcej, zgodnie z ustawą wdrożeniową SzOP będzie zawierał wykaz projektów zidentyfikowanych w ramach trybu pozakonkursowego, które - jak podkreślał Lewiatan podczas konsultacji ustawy wdrożeniowej - znajdują się obecnie poza jakąkolwiek formą kontroli społecznej.
Rozporządzenie 1303/2013 definiuje iż, KM rozpatruje wszelkie kwestie, które mają wpływ na wykonanie programu operacyjnego (art. 110 ust. 1 pkt a) oraz zatwierdza wszelkie propozycje IZ dotyczące wszelkich zmian programu operacyjnego (art. 110 ust 2 pkt c), zaś art. 49 ust. 3 tego samego Rozporządzenia mówi, iż KM może - jeśli uzna za stosowne - wydać opinię w sprawie wszelkich zmian programu zaproponowanych przez IZ. W kontekście tych przepisów Lewiatan sprzeciwia się systematycznemu zmniejszaniu uprawnień KM w odniesieniu do Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych. Według zapisów projektu ustawy wdrożeniowej, który był przedmiotem konsultacji społecznych, SzOP miał być zatwierdzany przez KM. Takie też zapisy - popierane w pełni przez Konfederację oraz zgodne z intencją wyrażoną w Rozporządzeniu 1303/2013 - znajdowały się:
a) w projekcie ustawy przekazanym do Sejmu RP. Ostatecznej zmiany projektu w tym zakresie dokonano podczas prac Komisji sejmowych, a więc kilka miesięcy po zamknięciu konsultacji społecznych.
b) w projekcie wytycznych w zakresie komitetów monitorujących na lata 2014-2020 z 10 czerwca 2014 r. (Rozdz. 5 Zadania komitetu monitorującego).
W związku z powyższym, w ocenie Lewiatana, projekt i zmiany w SzOP powinny być co najmniej traktowane jako „kwestia, która ma wpływ na wykonanie programu operacyjnego" i w konsekwencji powinny być co najmniej rozpatrywane przez komitet, zgodnie z art. 110 ust 1 pkt a) Rozporządzenia 1303/2013. Optymalnie byłoby jednak, gdyby SzOP był zarówno rozpatrywany, jak i zatwierdzany przez KM.
Analogiczna uwaga została także zgłoszona przez Konfederację Lewiatan do projektu Wytycznych w zakresie szczegółowego opisu osi priorytetowych krajowych i regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 z 4.11.2014 r.
W związku z powyższym proponujemy:
• uzupełnić katalog spraw, które komitet monitorujący rozpatruje i zatwierdza o Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych danego PO oraz jego zmiany.
2) Wysoka efektywność pracy KM
Popieramy dążenie administracji do poprawiania sprawności działania KM oraz zwiększania jakości efektów jego prac. Wiąże się to m.in. ze wspieraniem stabilności reprezentacji, pobudzaniem aktywności członków KM, a także lepszym wykorzystaniem ich potencjału.
Niestety uważamy, że przepisy dotyczące postępowania w przypadku niewypełniania obowiązków oraz rażącego uchybienia obowiązkom członka KM lub zastępcy (Rozdział 6 Tryb działania komitetu monitorującego, pkt. 7, lit. f, g) nie zrealizują tak określonych celów. Rolą Przewodniczącego KM powinno być aktywizowanie członków KM, nie zaś wykluczanie z jego składu instytucji, których perspektywa i stanowisko mogą mieć istotne znaczenie dla decyzji podejmowanych przez KM . Trzeba pamiętać, że z jednej strony instytucje wchodzące w skład Komitetu muszą brać odpowiedzialność za jakość pracy swoich przedstawicieli, z drugiej ich udział w Komitecie nie jest przypadkowy i wynika z faktu reprezentowania konkretnego środowiska lub konkretnej - istotnej w systemie wdrażania - instytucji publicznej. Wykluczenie danego podmiotu oznaczałoby więc wykluczenie określonego środowiska lub instytucji, co powinno mieć miejsce jedynie w absolutnie wyjątkowych przypadkach - precyzyjnie określonych i jasno komunikowanych w Wytycznych. Tymczasem żadna ze wskazanych w Wytycznych sytuacji nie stanowi takiego przypadku i nie uzasadnia wykluczenia organizacji ze składu KM.
W szczególności przyczyną usunięcia z KM nie może być kilkukrotna zmiana przedstawiciela organizacji. Naszym zdaniem nadanie Przewodniczącemu takiego uprawnienia ograniczyłoby niezależność organizacji uczestniczących w pracach KM. Sam fakt dokonania zmiany na stanowisku członka lub zastępcy nie świadczy o niskiej jakości reprezentacji. Co więcej w ciągu 9 lat pracy KM, zmiany na stanowiskach członka lub zastępcy mogą odzwierciedlać zmiany, które zachodzą w samej organizacji. Projekt wytycznych nie wskazuje co prawda, że sankcja w postaci usunięcia z KM będzie automatyczna, jednak z uwagi na ciężar tej sankcji oraz niejednoznaczność proponowanego mechanizmu (np. czy każda zmiana powyżej ustalonego limitu będzie musiała zostać przyjęta przez Przewodniczącego, czy też taka zmiana będzie automatycznie uruchamiała procedurę decyzyjną zakładającą możliwość wykluczenia) uznaliśmy, że nie jest ona możliwa do zaakceptowania nawet w takiej postaci.
Grupę partnerów z administracji i spoza administracji, którzy powinni brać udział w pracach KM, określa Rozporządzenie ogólne. Możliwość wykluczenia ze składu KM podmiotów z tej grupy stoi w sprzeczności z ideą KM, który jest podstawowym partnerskim forum współpracy we systemie wdrażania polityki spójności. Partnerzy społeczni mają ponadto ustawowo zagwarantowane członkostwo w KM (skład KM regulują przepisy ustawy wdrożeniowej). Ustawa nie przewiduje możliwości wykluczania podmiotów z grona KM. Nie oznacza to natomiast, że Przewodniczący nie może w określonych sytuacjach mobilizować członków do obecności i aktywnego udziału w pracach KM. W przypadku, gdy dany reprezentant/reprezentanci systematycznie nie biorą udziału w pracach KM , Przewodniczący powinien mieć możliwość wnioskować o zmianę członków delegowanych przez daną organizacje. Narzędziem mobilizującym członków mniej aktywnych - miękką formą oddziaływania, mogłyby być także coroczne raporty z frekwencji i aktywności, które byłyby podstawą do weryfikacji jakości uczestnictwa w KM.
W związku z powyższym proponujemy:
• doprecyzować w Wytycznych, jakie sytuacje są traktowane jako rażące uchybienie obowiązkom członka lub zastępcy KM, tak by ten katalog nie był rozszerzany w sposób dowolny i nieprzewidywalny dla członków/zastępców. Jeśli to nie jest możliwe, należy zrezygnować z tego przepisu,
• przyjąć zasadę, że żadne uchybienie nie może skutkować wykluczeniem organizacji ze składu KM. W przypadku uchylania się od obowiązków przez członków/zastępców Przewodniczący KM powinien zwrócić się do instytucji delegującej z zaleceniem zmiany reprezentanta. Powinno to dotyczyć zarówno członków KM z administracji, jak i spośród partnerów spoza administracji,
• stosowanie miękkich sankcji/ narzędzi w celu mobilizacji członków KM do aktywnego wykonywania przez nich zadań. Takim narzędziem mógłby być coroczny raport podsumowujący frekwencję i aktywności członków/zastępców prezentowany na forum KM, a także przesyłany do instytucji delegujących członków do KM.
3) Wysoka jakość reprezentacji partnerów spoza administracji
W kontekście obowiązków członka KM określonych w Wytycznych w rozdziale 8, pkt.3, w szczególności lit. c, h, i, konieczna jest stała komunikacja z reprezentowanym w KM środowisku, prowadzenie konsultacji w odniesieniu do dokumentów będących przedmiotem prac KM, a także przekazywanie bieżącej informacji zwrotnej do interesariuszy.
Przygotowywanie stanowisk prezentujących postulaty reprezentowanego środowiska wymaga dużego nakładu pracy, niejednokrotnie także posiłkowania się zewnętrznymi analizami czy ekspertyzami. Kluczowy jest jednak bieżący kontakt ze środowiskiem, którego interesy reprezentuje się w KM i pozyskiwanie od jego przedstawicieli informacji nt. propozycji będących przedmiotem prac komitetu. Partnerzy społeczni powinni być także proaktywni - nie tylko komentować propozycje administracji, ale także zgłaszać własne. Ponadto, do wyzwań w ramach nowej perspektywy 2014-2020 należy także poszerzenie bazy konsultowanych podmiotów w ramach tzw. procesu komunikacji z interesariuszami (np. lokalnych pracodawców z sektora MŚP). Przedsiębiorcy nie zawsze widzą przełożenie działań prowadzonych przez organizację w KM na ich sytuację i korzyści z tego płynące, a ich bierność i brak informacji zwrotnej pozbawia członków KM praktycznych argumentów, które mogą być istotne dla podejmowanych decyzji, zwłaszcza dotyczących kwestii branżowych, specjalistycznych. Komunikacja mailowa, nawet przy najlepiej zbudowanej bazie kontaktów, nie zawsze jest wystarczająca. Skutecznym sposobem konsultacji w reprezentowanym środowisku są spotkania z przedsiębiorcami czy pracownikami, stąd też postulat o wsparcie takich działań ze środków pomocy technicznej danego programu.
Wyższej jakości reprezentacji nie sprzyjają natomiast przepisy ograniczające jawność dokumentów będących przedmiotem prac KM (w Wytycznych zaproponowane w deklaracji przedstawiciela) i prawo Przewodniczącego do utajnienia dowolnych dokumentów. Prace KM co do zasady powinny być jawne. Niemniej jednak, jeśli zachodzi taka potrzeba każdorazowo członek/zastępca powinien informować, że dokumenty będące przedmiotem prac KM są wersjami roboczymi, a nie oficjalnymi.
Jakość reprezentacji zależy także od właściwego przygotowania się do pełnienia funkcji w KM. Oczywiste jest, że o przygotowanie swoich przedstawicieli powinny zadbać instytucje delegujące, niemniej jednak nie wszystkie z nich mają już doświadczenie w pracach KM. Stąd też proponujemy, by IZ przygotowały dla wszystkich członków/zastępców KM „informacyjny pakiet startowy". Pakiet powinien zawierać dokumenty istotne dla danego PO, przewodnik merytoryczny po ww. dokumentach objaśniający ich miejsce i funkcję w systemie wdrażania PO, najważniejsze definicje stosowane w danym PO/ systemie realizacji polityki spójności, informację o instytucjach zaangażowanych we wdrażanie PO 2014-2020 i zakres ich kompetencji oraz szczegółowy zakres zadań i zasad funkcjonowania KM w systemie, procedury obiegu informacji i komunikacji w ramach KM, wykaz praw i obowiązków wynikających z pełnienia funkcji członka/zastępcy w KM. Taki zbiór informacji ułatwiłoby zaadaptowanie się do nowych zadań, pozwoliłoby uspójnić wiedzę członków/zastępców dotyczącą zasad funkcjonowania tego gremium, praw i obowiązków z tym związanych, a także w zakresie merytorycznym - przedmiotu prac KM. Pakiet mógłby zostać przygotowany przy współpracy wszystkich lub wybranych IZ i tylko odpowiednio dostosowany do specyfiki konkretnych KM.
W związku z powyższym proponujemy:
• uzupełnić katalog kosztów służących wsparciu partnerów spoza administracji w pracach KM o koszty organizacji spotkań i konsultacji z reprezentowanym w KM środowiskiem,
• przygotowanie przez IZ informacyjnego pakietu startowego dla członków/zastępców KM,
• usunąć zapisy dotyczące poufności dokumentów z załącznika 1 i 2 do Wytycznych.
W nawiązaniu do wszystkich powyższych postulatów istotne jest także zaangażowanie członków KM w prace nad regulaminem funkcjonowania KM, po to, by dokument ten wspierał realizację praw i obowiązków członków KM wskazanych w Wytycznych, a także stwarzał warunki do efektywnego działania KM jako gremium partnerskiej współpracy.
Konfederacja Lewiatan
