Ocena „Wytycznych w zakresie wyboru projektów na lata 2014-2020”
2015-01-12
MIR pracuje nad „Wytycznymi w zakresie wyboru projektów na lata 2014-2020". Projekt, który oceniliśmy w ramach konsultacji społecznych, to w gruncie rzeczy stare rozwiązania opisane w nowym dokumencie.
Stabilność zasad nie jest oczywiście problemem samym w sobie, jednak ani organizacja naborów oraz ani jakość oceny wniosków o dofinasowanie, nie były mocnymi stronami systemu wdrażania PO 2007-2013. Tymczasem dla skuteczności i efektywności inwestycji publicznych współfinasowanych z Funduszy UE, to właśnie te aspekty mają dziś zasadnicze znaczenie. Akurat w tym zakresie status quo to zdecydowanie za mało. Naszym zdaniem trzy największe grzechy projektu to przepisy dające administracji praktycznie nieograniczoną swobodę wprowadzania zmian w harmonogramach naborów, nieprzejrzyste zasady dokonywania oceny projektów pozakonkursowych oraz brak zmian w zasadach dokonywania oceny projektów konkursowych w połączeniu z brakiem pomysłu na weryfikację i budowę kwalifikacji osób oceniających projekty (pracowników właściwych instytucji i ekspertów zewnętrznych).
Jeśli chodzi o organizację naborów, MIR w Wytycznych próbuje zneutralizować przepisy ustawy wdrożeniowej, która wprowadziła obowiązek publikowania harmonogramów naborów planowanych na dany rok (do 30 listopada roku poprzedzającego), połączony z zakazem dokonywania zmian w haromonogramie w odniesieniu do tych naborów, które zostały zaplanowane w okresie do 3 miesięcy od dnia dokonania aktualizacji. Intencją ustawodawcy było zabezpieczenie interesów wnioskodawców i zagwarantowanie im minimalnej przewidywalności. Stąd m.in. właśnie wyłączenie pewnej kategorii naborów z możliwości aktualizacji. Tymczasem MIR z jednej strony dopuszcza harmonogramy kwartalne, które są być może korzystne dla administracji, ponieważ zwalniają właściwe instytucje z precyzyjnego planowania naborów i prac, które są niezbędne do ich uruchomienia. Na pewno jednak nie są korzystne dla projektodawców, ale też bardziej generalnie nie sprzyjają staranności i jakości projektów, ponieważ utrudniają zaplanowanie pracy nad wnioskiem. Z drugiej, Ministerstwo dokonuje kuriozalnej interpretacji ustawy stwierdzając, iż zakaz aktualizacji harmonogramu dotyczy tylko nowych naborów, wcześniej nie zapowiadanych. Oznaczałoby to, że właściwa instytucja może dokonać zmiany terminu zaplanowanego naboru w dowolnym momencie, a nie może jedynie wprowadzić do harmonogramu nowego naboru z terminem otwarcia przypadającym na 3 miesiące od dnia aktualizacji.
Nie ukrywamy, że liczyliśmy na zdecydowane bardziej przyjazne wnioskodawcom rozwiązania. Instytucje, które organizują konkursy, muszą zrozumieć, że informacja o tym, że termin naboru zaplanowany np. na 2 kwartał danego roku, modyfikowana w dowolnym momencie, w taki sposób iż nowy termin jest wyznaczany w 3 lub w 4 kwartale, a finalnie może w ogóle się nie odbyć, nie jest tą informacją, którą powinien dostać potencjalny wnioskodawca, aby dobrze przygotować się do udziału w konkursie. Nie jest też informacją, która buduje wiarygodność instytucji publicznych. Uważamy, że po 10 latach doświadczeń w organizacji naborów, właściwe instytucje mają wystarczającą wiedzę i kompetencje, aby odpowiedzialnie i precyzyjnie planować swoje działania na kolejny rok. Ryzyko związane z nieprzewidzianymi zdarzeniami, które uniemożliwią realizację planu, jest w wystarczającym stopniu niwelowane dzięki ustawowo zagwarantowanej możliwości zmiany harmonogramu, w terminie do 3 miesięcy przed pierwotnie planowanym terminem naboru.
W przypadku projektów pozakonkursowych, oceniliśmy iż zaproponowane zasady wyboru są nieprzejrzyste i dalece odbiegają od zasad przyjętych dla projektów konkursowych. Zgoda na sytuację, w której projekt jednego departamentu oceniany jest przez inny departament lub jednego urzędu przez inny urząd, w żaden sposób nie gwarantuje jakości tej oceny. Przeciwnie, zmniejsza szansę na obiektywną weryfikację przedsięwzięcia. Biorąc pod uwagę kwoty, które będą zaangażowane w realizację projektów pozakonkursowych, uważamy, podejście proponowane w wytycznych za niedopuszczalne i niezgodne z interesem publicznym. Dlatego też proponujemy, aby oceny projektów pozakonkursowych dokonywała powołana w tym celu komisja, składająca się z przedstawicieli kluczowych interesariuszy, zaś zatwierdzania projektu - właściwa instytucja zarządzająca oraz aby w ocenę projektu byli obligatoryjnie zaangażowani eksperci zewnętrzni. Ponadto uważamy, iż w przypadku projektów o znaczącej wartości, tj. przekraczającej 5 mln zł, obowiązkowym etapem oceny powinna być konsultacja projektu na forum właściwego komitetu monitorującego oraz aby przedstawiciel KM był zapraszany do Komisji Oceny Projektów, w roli obserwatora.
Jeśli chodzi o ocenę projektów konkursowych, jedną z bolączek w latach 2007-2013 były rozbieżne lub sprzeczne oceny tego samego projektu. Wzmacniało to przekonanie wnioskodawców, iż ocena jest subiektywna, a osoby oceniające - zarówno pracownicy administracji jak i eksperci zewnętrzni - nie znają się na przedmiocie ocenianego projektu. Naszym zdaniem zagrożenie subiektywnością i niską jakością oceny mogłoby być mniejsze, gdyby każda ocena musiała być uzgadniana na forum komisji oceniającej projekty, przy czym szczegółowe oceny, przedstawione przez 2 wybranych członków komisji, stanowiłyby punkt wyjścia do dyskusji. Oznaczałoby to, iż wnioskodawca musi dostać jedną, spójną ocenę, zaś KOP wziąć na siebie faktyczną odpowiedzialność za rozstrzyganie rozbieżności w ocenach cząstkowych. Dzięki takiemu rozwiązaniu więcej ocen nieprawidłowych byłoby identyfikowanych przed rozstrzygnięciem konkursu, a nie - tak jak to się działo w latach 2007-2013 - dopiero podczas procedury odwoławczej. W wytycznych brakuje również pomysłu na system weryfikacji kwalifikacji osób oceniających projekty oraz rozwiązań pozwalających na uczenie się i wyciąganie doświadczeń z już zrealizowanych ocen. Dlatego też zaproponowaliśmy - a jest to niewątpliwie tylko jeden z możliwych sposobów - aby po każdym konkursie właściwym zainteresowanym stronom udostępniany był raport podsumowujący błędy popełnione przez oceniających lub elementy zakwestionowane przez wnioskodawców, które zostały rozstrzygnięte na ich korzyść w ramach procedury odwoławczej.
Konfederacja Lewiatan
