Opinia prawna dotycząca umów o przeniesienie praw autorskich

2014-12-16

Opinia prawna dotycząca umów o przeniesienie praw autorskich w projekcie:
UDA-POKL.02.01.02-00-036/10

 

W związku z otrzymanymi z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (dalej: PARP) wzorami umów dotyczącymi przeniesienia praw autorskich do utworów powstałych w ramach projektu „Diversity Index" (nr umowy UDA-POKL.02.01.02-00-036/10) Konfederacja Lewiatan informuje, iż nie jest możliwe podpisanie przez nią umów w przekazanym kształcie.

Jednocześnie jednak Konfederacja potwierdza chęć i gotowość przeniesienia praw autorskich
do utworów wytworzonych w ramach ww. projektu, czyniąc tym samym zadość zobowiązaniu określonemu w § 24 ust. 1 umowy o jego dofinansowanie (z dnia 29 czerwca 2011 r.). Konfederacja gotowa jest w związku z powyższym na uzgodnienie brzmienia zapisów tak, aby czyniło ono zadość powziętym zobowiązaniom, ale jednocześnie nie naruszało jej interesów i nie generowało potencjalnych ryzyk.

Zwracamy w tym miejscu uwagę, iż zobowiązania Beneficjenta w zakresie przekazania praw autorskich określone są w umowie o dofinansowanie danego projektu. Pozostałe dokumenty wiążące Beneficjenta w związku z realizacją Projektu nie zawierają regulacji w tym zakresie. Umowa o dofinansowanie zaś poprzez nieokreślenie chociażby pół eksploatacji, na jakich Beneficjent zobowiązany będzie prawa pozyskać, jak również przez ograniczenie się do autorskich praw majątkowych, bez wskazania zobowiązania w zakresie praw pokrewnych czy zależnych, daje Beneficjentowi swobodę w kształtowaniu umów z Wykonawcami, czyniąc z pół eksploatacji (czy wspomnianych praw pokrewnych oraz zależnych) chociażby narzędzie negocjacji ceny.

Dodatkowo, umowa o dofinansowanie stanowi jedynie o przeniesieniu praw autorskich, nie zaś o dodatkowych ograniczeniach czy zobowiązaniach Beneficjenta, a takie właśnie w drodze przekazanego wzoru PARP stara się Beneficjentowi narzucić. Wskazujemy, iż dla skutecznego związania Beneficjenta wymogami co do przyszłej, przenoszącej prawa autorskie umowy, wymagane pola eksploatacji czy zobowiązania w zakresie praw pokrewnych oraz zależnych, winny stanowić integralną część umowy
o dofinansowanie lub pozostałych dokumentów wiążących Beneficjenta. Powinny też być Beneficjentowi znane w chwili zawierania umowy o dofinansowanie. Tworzenie natomiast z założenia nienegocjowalnego wzoru umowy, jako nieznajdujące umocowania w przepisach prawa, dodatkowo jeszcze w czasie trwania projektu, jest wyjściem poza uprawnienia, jakimi w naszej ocenie PARP dysponuje w stosunku do Beneficjenta.

Regulacjami budzącymi szczególne zastrzeżenia Konfederacji Lewiatan w umowach, które mają
jej dotyczyć (tj. umowie w zakresie opracowania oraz programu komputerowego), są następujące ustępy wzorów:

Ust. 1 wzoru umowy dotyczącej opracowania i programu komputerowego przewidujący, iż Beneficjent oświadcza, iż przysługuje mu całość autorskich praw majątkowych (w przypadku programu komputerowego dodatkowo jeszcze praw pokrewnych) odpowiednio do opracowania i programu komputerowego. Zwracamy uwagę, iż złożenie takiego oświadczenia nie jest możliwe, gdyż prawa autorskie przysługiwać mogą jedynie na polach eksploatacji ściśle w umowie określonych (art. 41 ust. 2 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych) a prawo autorskie nie przewiduje pojęcia „całość autorskich praw majątkowych". Tym samym w przypadku każdej umowy z Wykonawcą zawartej
w ramach projektu jedynie wymienione w niej pola eksploatacji określają zakres, w jakim poruszać się może Beneficjent, a co za tym idzie, w jakim może nimi rozporządzać. Dodatkowo zwracamy uwagę,
iż umowa o dofinansowanie nie stanowi o prawach pokrewnych (pojęcia autorskie prawa majątkowe
i prawa pokrewne nie są tożsame i dotyczą dwóch różnych rodzajów uprawnień). Tym samym więc żądanie w zakresie praw pokrewnych wychodzi poza zobowiązania Beneficjenta względem Instytucji Wdrażającej (Instytucji Pośredniczącej II stopnia).

Ust. 4 wzoru umowy dotyczącej opracowania (analogicznie ust. 5 wzoru umowy dotyczącej programu komputerowego) stanowiący o przekazaniu przez Beneficjenta praw zależnych do utworu. Umowa
o dofinansowanie projektu nie zawiera zobowiązania Beneficjenta w zakresie praw zależnych. Zgodnie z ustawą o prawach autorskich i prawach pokrewnych, prawa zależne, nawet przy przeniesieniu praw autorskich majątkowych na inny podmiot, pozostają przy twórcy, chyba, że umowa stanowi inaczej (art. 46 ustawy). W doktrynie zaś nie ma zgodności co do faktu, czy prawa zależne maja charakter stricte majątkowy czy też stanowią kompilację uprawnień majątkowo-osobistych twórcy. Tym samym więc, jeśli przedmiotem umowy o przeniesienie praw autorskich majątkowych na Instytucję Wdrażającą (Instytucję Pośredniczącą II stopnia), miałoby być również zezwolenie na wykonywanie praw zależnych, zapis umowy o dofinansowanie winien taki zakres wskazywać. W innym przypadku żądanie takich praw wykracza poza uprawnienia tej Instytucji w stosunku do Beneficjenta. Zwracamy również uwagę, iż w wielu przypadkach zgoda twórcy na realizację praw zależnych wiążę się z koniecznością dokonania stosownej zapłaty/podwyższenia wynagrodzenia, co powoduje, iż utwór realizowany w ramach projektu staje się odpowiednio droższy. Wydaje się, ze w przypadkach, w których istota utworu, cel projektu
i jego zmierzone efekty nie są związane z realizacją praw zależnych, każdorazowe opłacanie takich praw stanowi nieracjonalny wydatek dla projektu.

Ust. 5 pkt 8 wzoru umowy dotyczącej opracowania (analogicznie ust. 7 pkt 12 wzoru umowy dotyczącej programu komputerowego) przewidujący przekazanie przez Beneficjenta na rzecz Instytucji Wdrażającej (Instytucji Pośredniczącej II stopnia) prawa do zarejestrowania na rzecz tej instytucji znaków towarowych wykorzystanych w utworze. Z uwagi na fakt, iż w utworach wykorzystywane są znaki towarowe w postaci chociażby logotypu Beneficjenta zawarcie takiego zapisu w umowie nie jest możliwe. Zwracamy uwagę w tym miejscu, iż przeniesienie praw autorskich zgodnie z umową
o dofinansowanie dotyczyć powinno utworów w ramach projektu wytworzonych, nie zaś znaków towarowych w utworze wykorzystanych.

Ust. 6 i 12 wzoru umowy dotyczącej opracowania (odpowiednio ust. 9 i 16 wzoru umowy dotyczącej programu komputerowego) nakładający na Beneficjenta obowiązek dokonywania modyfikacji utworu bądź wykonania jego nowej wersji, jeśli utwór posiada wady fizyczne lub prawne, w szczególności nie odpowiada wymogom ustalonym przez Strony. W pierwszej kolejności nasuwa się pytanie, o jakie ustalenia między Stronami chodzi. Abstrahując jednak od powyższego, po raz kolejny zwracamy uwagę, iż zobowiązanie Beneficjenta zawarte w umowie o dofinansowanie w zakresie praw autorskich dotyczy przeniesienia tych praw. Natomiast fakt ewentualnej wadliwości utworu lub jego niezgodności z umową to domena oceny realizacji projektu przez Beneficjenta. Nie jest uzasadnione tym samym nakładanie
na Beneficjenta w drodze umowy dotyczącej przeniesienia praw autorskich zobowiązań, w skrajnej sytuacji sprowadzających się do obowiązku wytworzenia po raz kolejny utworu przewidzianego
w projekcie.

Ust. 7 wzoru umowy dotyczącej opracowania (odpowiednio ust. 10 wzoru umowy dotyczącej programu komputerowego). Zapis przewiduje zobowiązanie do przekazania na rzecz Instytucji Wdrażającej (Instytucji Pośredniczącej II stopnia) autorskich praw majątkowych do utworu
na nieokreślonych polach eksploatacji (zarówno istniejących a niezawartych w umowie właściwej jak
i nieistniejących w momencie podpisywania umowy właściwej). Sprowadza się więc do nieograniczonego w czasie zobowiązania Beneficjenta, aby na żądanie Instytucji takie prawa od podmiotu je posiadającego zdobył. Zwracamy uwagę, iż zakres żądanego zobowiązania wykracza poza ramy wiążących Beneficjenta zobowiązań związanych z realizacją projektu, które ograniczają się
do przeniesienia praw autorskich do utworu (czynność jednorazowa), nie zaś do zaciągania zobowiązań
w zakresie umów przyszłych. Dodatkowo, abstrahując od powyższego, przyjęcie przez Beneficjenta zobowiązania zawartego we wzorze nie jest możliwe, chociażby z powodu potencjalnych kosztów zdobycia nowego pola eksploatacji, ale również i faktu, iż ustalenie podmiotu dysponującego prawami na polu co do którego Instytucja wyrazi zainteresowanie, może być po prostu niemożliwe
(w szczególności w przewidzianych we wzorze terminie 14 dni). Dodatkowo, zwracamy też uwagę na nie do końca zrozumiałe brzmienie omawianego zapisu zgodnie z którym przeniesienie praw ma odbywać się na warunkach określonych w niniejszej umowie. Trudno wyobrazić sobie, co w praktyce powyższe zdanie ma oznaczać w przypadku chęci jego realizacji.

Ust. 9 umowy dotyczącej opracowania (odpowiednio ust. 13 wzoru umowy dotyczącej programu komputerowego) z uwagi na fakt, iż Beneficjent będący osobą prawną nigdy nie dysponuje prawami osobistymi (te są domeną jedynie osób fizycznych) nie znajduje uzasadnienia.

Ust. 11 wzoru umowy dotyczącej programu komputerowego stanowiący, iż w zakresie, w jakim Beneficjent nie dysponuje prawami autorskim do utworu, udzieli on Instytucji sublicencji w zakresie,
w jakim pozwala mu na to umowa z Wykonawcą. Zwracamy przede wszystkim uwagę, iż zapis ten
(ani inne zapisy wzoru umowy) nie przewidują sytuacji, w której utwór został wykonany
z wykorzystaniem bardzo powszechnej licencji typu open-source. Dodatkowo, omawiany ustęp stanowi, iż Beneficjent udzieli sublicencji, co generuje jego zobowiązanie przyszłe. Tymczasem racjonalne byłoby, aby już w drodze omawianej umowy owo udzielenie nastąpiło.

Ust. 13 wzoru umowy dotyczącej opracowania (odpowiednio ust. 17 wzoru umowy dotyczącej programu komputerowego) zobowiązujący Beneficjenta do złożenia oświadczenia, iż nigdy nie udzielił jakiejkolwiek licencji na korzystanie z utworu ani nie udostępnił jakiejkolwiek części utworu
w jakiejkolwiek postaci. W pierwszej kolejności zwracamy uwagę, iż Beneficjent w czasie trwania projektu nie jest ograniczony w prawie do dysponowanie utworem w tym do udzielania związanych z nim licencji. Ani umowa o dofinansowanie ani inne dokumenty wiążące Beneficjenta takiego prawa mu nie odbierają. Tym samym żądanie takiego oświadczenia od Beneficjenta nie znajduje uzasadnienia prawnego. W zakresie zaś oświadczenia o nieudostępnianiu utworu, abstrahując od wyżej zawartych uwag, sygnalizujemy, iż właśnie udostępnianie utworu jest często warunkiem koniecznym dla właściwej realizacji projektu stanowiąc jego sedno.

Ust. 14 wzoru umowy dotyczącej opracowania (odpowiednio ust. 18 wzoru umowy dotyczącej programu komputerowego) zakazujący Beneficjentowi dokonania rejestracji na swoją rzecz jako znaków towarowych utworów graficznych i słownych stanowiących elementy utworu. Regulacja
ta budzi sprzeciw z uwagi na fakt, iż częścią utworu mogą być elementy graficzne niewytworzone
w ramach projektu. Tym samym sprzeciw budzi zobowiązanie zawarte w omawianym ustępie
w zakresie w jakim dotyczy elementów, które nie zostały wytworzone w ramach projektu a jedynie wykorzystane w nim.

Ust. 15 wzoru umowy dotyczącej opracowania stanowiący o nieudzieleniu Beneficjentowi prawa
do udzielania sublicencji do utworu. Realizacja powyższego w wielu sytuacjach doprowadzi
do ograniczenia możliwości promowania i rozpowszechniania produktów projektów, co stoi
w sprzeczności z jedną z podstawowych idei ich realizacji.

Magdalena Garbacz-Kajda
Radca Prawny