Opinia do projektu ustawy o zmianie Ustawy o Społecznej Inspekcji Pracy. Luty 2001r.

2001-02-01

Opinia do projektu ustawy o zmianie Ustawy o Społecznej Inspekcji Pracy. Luty 2001r.

Opinia do projektu ustawy o zmianie Ustawy o Społecznej Inspekcji Pracy.
Luty 2001r.

I. Uwagi wstępne
1. Należy nadmienić, że powyższy projekt został opracowany przez Komisję
Krajową "Solidarności" i wprowadzony do Sejmu jako projekt poselski przez
posłów związkowych Solidarności.

2. Do prac nad tym projektem została powołana we wrześniu 1998 r.
Podkomisja składająca się z posłów Komisji Polityki Społecznej oraz
Komisji Małych i Średnich Przedsiębiorstw.

3. Związek "Solidarność" traktuje sprawę tej inicjatywy legislacyjnej jako
prestiżową i zobowiązał swych posłów do jej wspierania i obrony przed
niepożądanymi zmianami.

4. Prace Podkomisji prowadzone w ciągu 8 miesięcy (odbyło się dotąd 10
posiedzeń) uważane są przez jej członków za dalece zaawansowane zaś sam
projekt jest postrzegany jako odpowiadający fazie finalnej.

5. Należy liczyć się z faktem, że zgłoszone na obecnym etapie uwagi
wymagające istotnych zmian projektu lub nawet kwestionujące całą koncepcję
nowelizacji spotkają się z niechęcią znacznej części komisji bez względu
na ich merytoryczną zasadność.

II. Uwagi ogólne

1. Ustawa o Społecznej Inspekcji Pracy z 1983 r. jest w swej istocie aktem
regulującym funkcjonowanie związkowo-społecznego nadzoru w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przestrzegania prawa pracy w warunkach
minionego systemu społeczno-gospodarczego. Stąd przyznawała ona społecznym
inspektorom pracy uprawnienia władcze wobec kierowników zakładów zaś na
zakłady pracy nakładała obowiązek finansowania ich działalności.

2. Opiniowany projekt jest próbą adoptowania wyżej wymienionej Ustawy do
warunków gospodarki rynkowej bez dokonania uprzedniej analizy rozwiązań
stosowanych w omawianej kwestii w krajach Unii Europejskiej oraz w tych
krajach Europy Środkowej, które przechodzą zaawansowany proces
transformacji. W rezultacie projekt nowelizacji przenosi z dotychczasowej
Ustawy rozwiązania niekorzystne dla pracodawców tak pod względem
organizacyjno - prawnym jak tez z uwagi na skutki finansowe.

III. Uwagi szczegółowe

1. Poniższe uwagi zostały opracowane w oparciu o analizę dostępnych
przykładów rozwiązań funkcjonujących w omawianym zakresie w krajach Unii
Europejskiej. Szczególnie uwzględniono rozwiązania Brytyjskie zawarte w
ustawie "Health and Safety Act" z 1974 r. z późniejszymi zmianami oraz
duńskie - Kodeks Pracy Danii z 1985 r. wraz z późniejszymi zmianami a
także Rozporządzenie Ministra Pracy Danii w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy w przedsiębiorstwach z 1992 r. Uznawane są one bowiem przez
Międzynarodową Organizację Pracy jako wzorowe w ramach krajów
"Piętnastki".

2. Funkcja o której mowa w projekcie pod nazwą społecznego inspektora
pracy winna dotyczyć przede wszystkim reprezentowania pracowników wobec
pracodawcy nie zaś, zadań inspektorskich. Stąd też dla nadania jej
właściwej płaszczyzny działania należy ją nazwać "reprezentantem" lub
"przedstawicielem", pozostawiając miano inspektora organowi urzędu
państwowego.
Propozycja taka jest zgodna z określeniami stosowanymi przez
Międzynarodową Organizację Pracy - "safety representative" lub "safety and
health representative". Analogiczne określenia wprowadzone zostały do
ustawodawstwa pracy Czech, Węgier, Słowenii i Estonii w latach 1993-1998.

3. Zakres przedmiotowy działania tegoż "reprezentanta" lub
"przedstawiciela" powinien zostać ograniczony wyłącznie do spraw
bezpieczeństwa i higieny pracy. Tylko te problemy, ze względu na możliwość
występowania zagrożeń w procesie pracy dla zdrowia lub życia
zatrudnionych, uzasadniają nałożenie na pracodawcę szczególnych obowiązków
konsultowania swych przedsięwzięć z przedstawicielami pracowników.
Sprawy kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy należy pozostawić
kompetencji organów administracji państwowej. Proponowane wyżej
ograniczenie zgodne jest z rozwiązaniami występującymi lub ostatnio
wprowadzonymi we wspomnianych krajach europejskich.

4. W projekcie nie określono wielkości zakładu (wg. stałego zatrudnienia),
od której powinności zawarte w ustawie byłyby wiążące dla pracodawcy.
Proponuje się by dotyczyło to pracodawców zatrudniających powyżej 10 (20)
pracowników.

5. Istotnej korekty wymagają zawarte w art. 4 projektu uprawnienia
"przedstawicieli - reprezentantów do spraw bezpieczeństwa i higieny
pracy".
5a. Nie do przyjęcia wydaje się zapis art. 4 pkt.1 projektu - mówiący o
"kontrolowaniu przestrzegania przepisów prawa pracy w tym postanowień
układów zbiorowych, regulaminów pracy i wynagradzania w szczególności w
zakresie......... urlopów i czasu pracy, świadczeń z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych."
Wzorem rozwiązań zaczerpniętych z krajów UE proponuje się nadać mu
brzmienie:
- rozpatrywać skargi pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych.
5b. Proponuje się wyłączyć z art. 4 pkt.3 dotyczący kontrolowania stanu
budynków, maszyn, urządzeń itd. i ująć go w odrębnym art. o następującej
treści:
Art. 4'
1) Przedstawiciele do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy powinni być
upoważnieni do przeprowadzania kontroli stanu budynków, maszyn, urządzeń
technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych z punktu
widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy - jeśli przekazali oni pracodawcy
lub jego pełnomocnikowi uzasadnione pisemnie wyjaśnienia co do celu
przeprowadzenia takiej kontroli.
2) Kontrole mogą być przeprowadzane nie częściej niż co trzy miesiące,
chyba że w porozumieniu z pracodawca zostaną przyjęte inne ustalenia.
3) Nie wolno uniemożliwić pracodawcy lub jego pełnomocnikowi aby był
obecny podczas przeprowadzania kontroli.

6. Nie do przyjęcia wydaje się zapis art. 5 ust.4 gdyż obciąża pracodawcę
kosztami szkolenia "przedstawicieli do spraw bhp".
Do zaakceptowania w świetle rozwiązań występujących w krajach UE jest
zgoda na zwalnianie pracownika od pracy z prawem do wynagrodzenia, na czas
niezbędny dla odbycia takiego szkolenia.
Proponuje się więc następująca treść art. 5 ust.4:
- Pracodawca powinien zwolnić "przedstawiciela do spraw bhp" od obowiązku
wykonywania pracy w celu odbycia szkolenia z zakresu zagadnień będących
przedmiotem jego działalności.
Dalsza część art. 5 ust.4 od słów .... w terminie 3 miesięcy od daty.....
może pozostać bez zmian.

7. Art. 6 ust. 4 projektu określa 4 letnią kadencję "Społecznego
Inspektora Pracy"/ "Przedstawiciela ds. bhp". W niektórych krajach UE, np.
w Danii kadencja taka wynosi 2 lata
Do rozważenia pozostaje zasadność wnioskowania o skrócenie kadencji do 2
letniej.

8. Art. 8 ust.1 w niekorzystny dla pracodawców sposób ujmuje uprawnienia
"Społecznego Inspektora Pracy"/"Przedstawiciela ds. bhp" w związku z
zakresem jego działania.
Proponuje się nadać art. 8 następująca treść:
ust. 1 - "Przedstawiciele ds. bhp", jeśli przekazali pracodawcy
odpowiednie zawiadomienie powinni być upoważnieni do wglądu do dokumentów
oraz uzyskania informacji w sprawach wchodzących w zakres ich działania.
ust. 2 - Pracodawca powinien udostępnić "Przedstawicielom ds. bhp"
informacje zgodne z jego wiedzą.
ust. 3 - Wykonywanie czynności o których mowa w ust. 1 i 2 następuje z
zachowaniem odrębnych przepisów o ochronie tajemnicy i danych osobowych.

9. Art. 11 zawiera zapisy nie do przyjęcia ze względu na swą
kategoryczność wobec pracodawców.
Proponuje się uchylenie całego art. 11 zaś całość problemów informowania
pracodawcy o stwierdzonych przez "Przedstawiciela ds. bhp" zagrożeniach
zawrzeć w art. 9 w następującym brzmieniu:
Art. 9 ust. 1 - W razie stwierdzenia podczas kontroli albo codziennej
obserwacji niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia warunków pracy
"Przedstawiciel ds. bhp" informuje o tym pracodawcę, czyniąc jednocześnie
stosowny zapis w księgach o których mowa w art. 12 (11)
ust. 2 - Jeśli pracodawca podejmie decyzję w sprawie przeciwdziałania
sygnalizowanym zagrożeniom poinformuje o tym "Przedstawiciela ds. bhp".

10. Art. 12 proponuje się skrócić tak, aby przyjął następujące brzmienie:
ust. 1 - Pracodawca powinien założyć księgę informacji i uwag
"Przedstawicieli ds. bhp" zawierającą w szczególności: treść informacji
lub uwagi z podaniem rodzaju zagrożenia, miejsca występowania oraz
proponowanego sposobu usunięcia, imię i nazwisko "Przedstawiciela ds.
bhp", datę i podpis; podpis odpowiednio pracodawcy lub jego pełnomocnika a
także adnotację "Przedstawiciela ds. bhp" o usunięciu zagrożenia.
Art. 12 ust. 2 pozostaje bez zmian.

11. Art. 13 odnoszący się do szczególnej ochrony stosunku pracy
"Społecznego Inspektora Pracy"/"Przedstawiciela ds. bhp" jest niełatwy do
zaakceptowania przez pracodawców jednak nie wydaje się obecnie możliwe
uzyskanie w Sejmie akceptacji dla uchylenia go.

12. Zapisy art. 14 są wybitnie niekorzystne dla pracodawców gdyż obciążają
ich kosztami działalności "Społecznego Inspektora Pracy"/ "Przedstawiciela
ds. bhp".
Stąd należy wnioskować uchylenie art. 14 w całości.

13. Art. 15 proponuje się nadać brzmienie:
ust. 1 - Pracodawca powinien zwolnić "Przedstawiciela ds. bhp" od
obowiązku wykonywania pracy w wymiarze niezbędnym dla pełnienia tej
funkcji.
ust. 2 - Za czas zwolnień, o których mowa w ust. 1 "Przedstawiciel ds.
bhp" zachowuje prawo do wynagrodzenia obliczane wg. zasad przy ustalaniu
wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.
ust. 7 (z projektu) pozostaje bez zmian i staje się ust. 3.
Proponuje się uchylenie ust. 2, 3, 5 i 6 z art. 15.

W praktyce krajów UE nie znajduje się uzasadnienia do obciążania
pracodawcy kosztami dodatków pieniężnych wypłacanych "Przedstawicielom ds.
bhp" obligatoryjnie. Kwestię tą pracodawcy mogą regulować uznaniowo.

14. Art. 22 ust. 2 należy uchylić jako nieaktualny wobec wcześniej
zaproponowanych zmian polegających na uchyleniu w całości art. 11.



IV. Uwagi końcowe
1. Z powodów przedstawionych w ramach uwag ogólnych wskazane jest
dokonanie zmiany przedmiotu ustawy ze względu na cel i zakres merytoryczny
a w konsekwencji dokonanie zmiany nazwy ustawy.
Zrealizowanie wszystkich propozycji zawartych w niniejszych Uwagach
szczegółowych wymagałoby istotnych zmian merytorycznych przekraczających
50% projektu.
W tym stanie rzeczy uzasadnione jest wnioskowanie o podjęcie prac nad nową
ustawą i rezygnację z nowelizowania dotychczasowej ustawy o Społecznej
Inspekcji Pracy, która w nieunikniony sposób przenosi rozwiązania i
stereotypy z minionego systemu.

2. W środowiskach pracodawców może się pojawić pytanie czy w ogóle
potrzebny jest akt prawny dotyczący "Przedstawicieli ds. bhp". Otóż
potrzebny a raczej nieunikniony choćby z tej przyczyny, że występuje we
wszystkich krajach UE i instytucja ta jest uznawana za ważny element
stosunków pracy przez MOP.

3. Z tych względów PKPP ze nie może sprawy zanegować. Skoro zaś musi w
niej uczestniczyć, wskazane jest by pozostać (w uzgodnieniu z innymi
organizacjami pracodawców) stroną inicjatywną.



V. Wnioski
1. Taktykę postępowania wobec przedstawionego do zaopiniowania projektu
nowelizacji Ustawy o Społecznej Inspekcji Pracy należy określić na
podstawie całościowej strategii działania na forum Parlamentu
(uwzględniając silne lobby związkowe) oraz układania stosunków z
"Solidarnością".

2. Jeżeli względy strategiczne, a szczególnie układ sił w Parlamencie
przemawiałby za tymczasową rezygnacją z wniosku o nową ustawę o
"Przedstawicielach ds. bhp", należy się ograniczyć do tych propozycji
zawartych w niniejszej opinii, które mają największe znaczenie dla
pracodawców - ich autonomii oraz obciążeń finansowych.