Opinia w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (projekt z dnia 26 maja 2000 r.).

2001-08-16

Opinia w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (projekt z dnia 26 maja 2000 r.).

Proponowane zmiany do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych m.in.
nakładają dodatkowe obowiązki na płatnika - pracodawcę. Wydaje się, że
niektóre z tych obowiązków nadal powinien wykonywać ZUS. Jeżeli ZUS nie
może obowiązkom tym podołać - rozwiązania problemu należy szukać w
organizacji pracy tej jednostki, a nie przez przerzucanie ciężaru jej
obowiązków na pracodawców i zwiększanie ich kosztów.
Wątpliwości budzi zasadność nałożenia na pracodawcę obowiązku obliczania
składek na ubezpieczenie osób pobierających zasiłki macierzyńskie i
przebywających na urlopach wychowawczych. Składki te przekazywane są do
ZUS bezpośrednio przez budżet państwa. Wydaje się, że w sytuacji, gdy
składka nie obciąża wypłaty dokonywanej przez pracodawcę (a tak jest w
przypadku omawianych zasiłków) - nieuzasadnionym jest nakładanie na
pracodawcę obowiązku obliczania składek.
Nieuzasadnionym jest tworzenie nowego identyfikatora dla potrzeb ZUS- NUSP
(Numer Ubezpieczeń Społecznych Płatnika). Rolę identyfikatora powinien -
we wszelkich sprawach związanych z obciążeniami publicznoprawnymi -
spełniać NIP. Przy założeniu, iż jedynie wprowadzenie nowego
identyfikatora pozwoli ZUS z w sposób zgodny z ustawą o systemie
ubezpieczeń społecznych prowadzić dokumentację płatników, niezrozumiałym
jest obowiązek podawania przez płatników oprócz NUSP, również NIP (art. 35
ust. 1 pkt 2 projektu ustawy), zwłaszcza, że tylko poprawny NUSP skutkuje
prawidłowość dokumentacji w części dotyczącej numerów ( art. 35 ust. 2
projektu ustawy).
Dodatkowe obciążenie dla pracodawcy wynika z treści deklaracji
rozliczeniowej za listopad, która ma obejmować dane za okres od grudnia
poprzedniego do listopada danego roku (art.46 ust.5 -10 projektu ustawy).
Okoliczność, że taka zbiorcza deklaracja "poprawi bazę danych" nie jest
przekonywująca. Skoro dane przekazywane są przez pracodawcę za każdy
miesiąc (wg projektu ustawy niezależnie od tego, czy dane te w stosunku do
poprzedniego miesiąca uległy zmianie) - zbiorczego zestawienia w każdej
potrzebnej ZUS-owi konfiguracji, powinien dokonywać on sam.
Projekt ustawy przewiduje obligatoryjny obowiązek dla płatników składek
rozliczających składki za więcej niż 5 osób, do przekazywania dokumentów
ubezpieczeniowych w formie elektronicznej. Przekazywanie ZUS-owi
dokumentów droga elektroniczną jest dobrym rozwiązaniem. Jest to zapewne
najszybsza forma rozliczeń. Trzeba jednak pamiętać, że wielu pracodawców
nie ma komputera i dostępu do Internetu. Dla podmiotów prowadzących
działalność gospodarczą w niewielkich rozmiarach, zatrudniających do kilku
pracowników, przygotowanie się do elektronicznego systemu przekazu wiąże
się z poważnymi wydatkami (komputer o odpowiednich parametrach, modem,
koszty obsługi transmisji), których nie będą w stanie pokryć.
Poza tym obowiązki muszą dotyczyć obu stron: i urzędów, i przedsiębiorców.
ZUS powinien szybko i sprawnie dostarczać drogą elektroniczną dokumenty
potrzebne firmom. Dziś na przykład czeka się długo na potwierdzenie, że
pracodawca nie zalega z opłacaniem składek, a przecież takie zaświadczenie
jest konieczne choćby do wystąpienia o kredyt bankowy.
Wobec zatem powyższych uwag Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych
stoi na stanowisku, iż obligatoryjnie przekazywać dokumenty
ubezpieczeniowe powinny firmy zatrudniające powyżej 10 pracowników.
Uściślenia wymaga obowiązek pracodawcy - płatnika polegający na zwróceniu
się do instytucji obsługującej wpłaty składek o sprawdzenie zgodności
danych identyfikacyjnych (art. 47 ust. 6a projektu ustawy). Brak jest
wskazania sposobu kontroli dopełnienia tego obowiązku. Ustawa dopuszcza
możliwość nie dokonania takiego potwierdzenia (art.47 ust. 6d projektu
ustawy). W przypadku braku potwierdzenia nie będzie wiadome, czy jest on
skutkiem niedopełnienia obowiązku zwrócenia się o potwierdzenie przez
płatnika, czy też stwierdzenia niezgodności danych identyfikacyjnych przez
instytucję obsługującą wpłaty składek. Nadto, uściślenia wymaga, czy
sprawdzanie danych identyfikacyjnych miałoby polegać na sprawdzaniu
zgodności danych, zamieszczonych w deklaracji rozliczeniowej z danymi
zamieszczonymi w dokumencie płatniczym, czy też obowiązkiem instytucji
obsługującej wpłaty składek byłoby stwierdzenie zgodności tych danych z
rzeczywiście nadanym płatnikowi identyfikatorem. W tym ostatnim przypadku,
dokonanie takiego sprawdzenia byłoby możliwe, gdyby instytucja ta ( w
szczególności bank) dysponowała informacją o nadanym numerze, a zatem,
gdyby pozostawała z płatnikiem w stałych stosunkach, np. prowadziła jego
rachunek. W związku z powyższym, wydaje się celowe albo nałożenie przez
ustawę obowiązku przeprowadzania rozliczeń z ZUS poprzez rachunek bankowy,
albo dopuszczenie wpłat gotówkowych przyjmowanych jedynie przez kasy ZUS.
Do protokołu oględzin składników majątkowych (art. 91a projektu ustawy)
powinien mieć zastosowanie tryb określony w art. 91 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, z wyłączeniem
jedynie ust. 5. Nie można bowiem pozbawiać płatnika prawa do złożenia
pisemnych zastrzeżeń do protokołu oraz uzyskania informacji o sposobie
rozpatrzenia jego zastrzeżeń.
Przekazanie przez ZUS płatnikowi informacji o wysokości składek
zgromadzonych na koncie ubezpieczonego może naruszać prawo ubezpieczonego
- otrzymującego także z innych źródeł przychody, od których naliczana jest
składka - do zachowania w tajemnicy informacji o wysokości jego przychodów
(art. 4 proj. ustawy).
Proponowane terminy rozliczeń płatnika z ZUS-em są zbyt krótkie w
porównaniu z terminami jakie są proponowane dla ZUS, np. dla płatnika
składek deklaracja roczna ma być sporządzona w terminie deklaracji
miesięcznej.
Wprowadzenie projektowanej noweli ustawy, nie powodując obciążeń dla
budżetu państwa, spowoduje powstanie dodatkowych kosztów po stronie
płatników składek. Dotyczy to zarówno konieczności nabycia urządzeń i
programów umożliwiających teletransmisję danych do ZUS, jak i - w
przypadku małych firm, rozliczających składki za mniej niż 5
ubezpieczonych - ponoszenia opłat z tytułu potwierdzania zgodności danych
identyfikacyjnych przez instytucję obsługującą wpłatę składek. Należy
przypuszczać, że opłaty te będą kalkulowane przy uwzględnieniu ryzyka tych
instytucji z tytułu ponoszenia odpowiedzialności za ewentualne błędy w
danych identyfikacyjnych płatnika składek, stwierdzone przez ZUS w
potwierdzonej deklaracji rozliczeniowej i dokumencie płatniczym oraz
zleceniu płatniczym.