W brzmieniu zaproponowanym przez Komisję Europejską Sejmu RP, w zakresie konsekwencji zakończenia działalności gospodarczej w SSE przez przedsiębiorcę strefowego, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalności na terenie SSE przed dniem 1 stycznia 2001 r., proponowany zapis zmiany do Ustawy stanowi w art. 5 ust. 3, iż:

Według propozycji Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych, w art. 5 ust. 3 zamieszczony zostałby dodatkowy zapis w następującym brzmieniu:

W związku z powyższym konieczna jest dodatkowa zmiana art. 13 pkt 1) ustawy, polegająca na dodaniu w tym punkcie słów "art. 5 ust. 3":

Uzasadnienie

Na podstawie tzw. "starych" zasad obowiązujących przedsiębiorców w SSE, którzy uzyskali zezwolenie do końca 2000 r., przedsiębiorcom tym zostało zagwarantowane prawo do całkowitego zwolnienia dochodów uzyskanych z działalności w SSE w okresie pierwszych 10 lat oraz w połowie w pozostałym okresie istnienia SSE.

Projektowane przepisy zmieniają w zasadniczy sposób zasady korzystania, zakres oraz wielkość zwolnień podatkowych, mając negatywny wpływ na opłacalność inwestycji w SSE. W skrajnym przypadku w świetle zmienionych zasad określona inwestycja w SSE może nie znajdować uzasadnienia biznesowego i w konsekwencji, koniecznym może stać się ograniczenie lub zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej na terenie SSE.

Realizacja inwestycji na terenie SSE oparta była na swoistej "umowie" pomiędzy przedsiębiorcami oraz Państwem. W zamian za przyznanie prawa do zwolnienia podatkowego, przedsiębiorcy zobowiązywali się do spełnienia szeregu restrykcyjnych warunków związanych z nową inwestycją. Zobowiązania te określone były w zezwoleniu (m.in. zatrudnienie określonej liczby osób, poniesienie w określonej wysokości wydatków inwestycyjnych) oraz w przepisach szczegółowych określających zasady przyznawania ulg przedsiębiorcom działającym w SSE (w szczególności, zasady określone w § 13 Rozporządzeń strefowych w brzmieniu sprzed 1.01.2001).

Przede wszystkim jednak w zamian za prawo do zwolnienia podatkowego inwestorzy podejmowali strategiczną decyzję o lokalizacji inwestycji na terenie SSE. Oferowane ulgi podatkowe w SSE miały wyrównać dodatkowe koszty ponoszone przez przedsiębiorców w związku z daną lokalizacją inwestycji. Dodatkowe koszty inwestora wynikały przede wszystkim z konieczności utworzenia nowej spółki dla celów inwestycji w SSE, kosztów administracyjnych nowego podmiotu oraz sprawozdawczości finansowej, kosztów opłat na rzecz Zarządzającego SSE, z wyższej ceny zakupu gruntu, a także niejednokrotnie wiązały się z kosztami szkoleń nowych pracowników z regionu zagrożonego strukturalnym bezrobociem.

Przed podjęciem decyzji o ulokowaniu nowej inwestycji przedsiębiorcy dokonali dokładnej analizy ekonomicznych i prawnych uwarunkowań planowanego przedsięwzięcia. Zwolnienia podatkowe były jednym z głównych czynników, a w wielu przypadkach jedynym, podjęcia przez przedsiębiorców decyzji o rozpoczęciu inwestycji w SSE. Potencjalne ograniczenie ulgi w każdym przypadku doprowadzi do spadku wewnętrznej stopy zwrotu poniżej zakładanego poziomu, a w skrajnych przypadkach inwestycja może przestać być opłacalna.

Zatem w sytuacji radykalnego ograniczenia wysokości przysługującego zwolnienia podatkowego, co wynika z nadzwyczajnego dostosowania reguł korzystania z ulg do uzgodnień poczynionych z UE, istnieje poważne ryzyko postawienia przedsiębiorcy w skrajnie niekorzystnej sytuacji, który w zaufaniu do obowiązującego prawa podjął decyzję o lokalizacji inwestycji na terenie SSE.

Przy wprowadzeniu zmiany przepisów o SSE oraz radykalnym ograniczeniu wysokości zwolnień, zasadne jest, aby przedsiębiorca miał prawo do podjęcia racjonalnych decyzji dotyczących dalszych losów przedsięwzięcia, w tym ewentualnego zaprzestania działalności gospodarczej na terenie SSE bez negatywnych konsekwencji podatkowych w zakresie już wykorzystanego zwolnienia podatkowego.

Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej prowadzonej przez "starego" przedsiębiorcę, jest przesłanką do cofnięcia Zezwolenia i w konsekwencji, zgodnie z art. 19 ust. 3 ustawy o SSE w brzmieniu z dnia 31 grudnia 2000 r., do zapłaty podatku objętego zwolnieniem za okres od momentu wystąpienia okoliczności uzasadniających cofnięcie zezwolenia (np. od momentu zaprzestania działalności).

Podobnie treść Traktatu Akcesyjnego nie nakłada obowiązku zwrotu ulgi podatkowej uzyskanej przez inwestora do dnia akcesji, w przypadku "starych" przedsiębiorców, którzy w związku z radykalną zmianą kształtu ulg podatkowych (a w wielu przypadkach z ich faktyczną utratą) zaprzestaną prowadzenia działalności gospodarczej w SSE.

W szczególności, zarówno prawodawstwo UE jak i dotychczasowa praktyka Komisji Europejskiej wobec pomocy udzielanej przedsiębiorcom w innych krajach kandydujących, a także treść uzgodnień z UE, których wyrazem jest podpisany w kwietniu 2003 r. Traktat Akcesyjny, wskazują na brak obowiązku zwrotu uzyskanej pomocy, jeżeli przekroczyła ona unijne limity. Z powyższego podejścia UE jasno wynika, że de facto Unia Europejska nie wymaga zwrotu pomocy, z której przedsiębiorca korzystał niezgodnie z zasadami unijnymi przed dniem akcesji.

Pragniemy jednak zwrócić uwagę, że w świetle obecnie obowiązujących przepisów, praktyczne zastosowanie przedstawionego stanowiska Ministerstwa Gospodarki oraz praktyki unijnej napotyka poważne trudności. W przypadku, bowiem zakończenia prowadzenia działalności racjonalny przedsiębiorca będzie zmierzać do optymalnego zagospodarowania niewykorzystanych składników majątku. W szczególności, w odniesieniu do środków trwałych, które utraciły przydatność gospodarczą naturalną konsekwencją zaprzestania działalności gospodarczej jest ich zbycie.

Tymczasem, "stary" przedsiębiorca strefowy, jest związany rygorami określonymi w przepisie § 13 rozporządzenia o ustanowieniu SSE (dalej: rozporządzenia strefowego). Jednym z nich jest zakaz przenoszenia w jakiejkolwiek formie prawa własności składników majątkowych. Przykładowo, zgodnie z § 13 ust. 1 rozporządzenia ustanawiającego Katowicką SSE w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2000 r.:

W konsekwencji "stary" przedsiębiorca strefowy, wbrew prezentowanemu powyżej stanowisku Ministerstwa Gospodarki odnośnie konsekwencji zaprzestania działalności, jest narażony na utratę prawa do ulgi podatkowej, z której już skorzystał i w konsekwencji obowiązek jej zwrotu do trzech lat wstecz.

Omawiane ograniczenie zbywania majątku wynikające z zaprzestania działalności radykalnie zaostrza skutki podatkowe w zakresie obowiązku zwrotu uzyskanej ulgi, w stosunku do konsekwencji podatkowych wynikających z zaprzestania działalności w SSE, określonych w art. 19 ust. 3 ustawy o SSE w brzmieniu z dnia 31.12.2000 r.

W związku z ich zastosowaniem pomimo zakończenia działalności i cofnięcia zezwolenia przedsiębiorca strefowy praktycznie nie jest w stanie zagospodarować majątku produkcyjnego. W konsekwencji, przepis wykonawczy, jakim jest rozporządzenie strefowe stoi w sprzeczności z przepisem ustawy o SSE, którą winien wykonywać.

Jeszcze raz należy podkreślić, że w przypadku zakończenia działalności gospodarczej na terenie SSE, jego naturalną konsekwencją jest zagospodarowanie składników majątku. Zakaz zbycia lub zagospodarowania w innej formie pozostałego majątku doprowadzi do jego dewastacji, uniemożliwia jego dalsze wykorzystywanie przez przykładowo inne podmioty gospodarcze.

Jednak obecnie zagospodarowanie majątku produkcyjnego wiąże się z odmiennymi konsekwencjami podatkowymi w ustawie o SSE oraz w rozporządzeniu wykonawczym do niej w zakresie obowiązku zwrotu otrzymanej ulgi podatkowej.

Ustawa o SSE określa konsekwencje podatkowe od momentu powstania okoliczności będących podstawą cofnięcia zezwolenia (np. poprzez zaprzestanie działalności w SSE), podczas gdy przepisy rozporządzenia de facto nakładają obowiązek zwrotu ulg podatkowych uzyskanych w ciągu ostatnich 3 lat w przypadku przeniesienia własności składników majątku w wyniku zaprzestania działalności.

Odmienne sformułowanie konsekwencji podatkowych w rozporządzeniu powoduje, że w przypadku spadku opłacalności inwestycji w SSE w wyniku ograniczenia ulg podatkowych i zakończenia działalności gospodarczej przez inwestora, jakiekolwiek zadysponowanie majątkiem (w tym np. działania windykacyjne) także skutkują utratą prawa własności i obowiązkiem zwrotu wykorzystanej ulgi podatkowej.

Zachowanie takiego ograniczenia w zakresie zbywania składników majątku w wyniku zaprzestania działalności w SSE spowoduje narastanie negatywnych skutków dla inwestora w SSE także na gruncie przepisów prawa podatkowego. Konieczność utrzymywania własności składników majątkowych, których podatnik nie wykorzystuje do prowadzenia działalności gospodarczej, skutkuje brakiem możliwości dokonywania odpisów amortyzacyjnych w ciężar kosztów na gruncie prawa podatkowego. Konsekwencją takiego ograniczenia jest dodatkowe obniżenie opłacalności inwestycji, co w praktyce wyklucza zwrot zainwestowanego kapitału.

Zgodnie z projektowanymi zmianami przepisów po dniu akcesji, w stosunku do "starych" przedsiębiorców, którzy wyrażą zgodę na zmianę zezwolenia, przestaną obowiązywać przepisy określające "stare" zasady korzystania z ulgi podatkowej na terenie SSE. Przedsiębiorcy ci równocześnie nabędą prawo do zwolnienia podatkowego na nowych, opartych na uzgodnieniach poczynionych w toku negocjacji akcesyjnych z UE, zasadach korzystania ze zwolnienia podatkowego.

Jak rozumiemy, również względem przedsiębiorców, którzy zaprzestaną prowadzenia działalności gospodarczej i nie będą składać wniosku o zmianę zezwolenia, przestaną obowiązywać stare przepisy, w tym cytowany powyżej przepis § 13 rozporządzenia strefowego. Istnieją jednak poważne wątpliwości, czy względem nich powinny obowiązywać nowe regulacje strefowe. W szczególności, czy znajdzie zastosowanie § 3 ust. 5 rozporządzenia strefowego, zgodnie z którego treścią.

Stoimy bowiem na stanowisku, że nowe zasady korzystania z ulg podatkowych nie powinny znaleźć zastosowania do przedsiębiorców, którzy nie skorzystali z możliwości wystąpienia o zmianę zezwolenia i zaprzestali prowadzenia działalności gospodarczej w SSE, a zatem zaprzestali korzystania z ulg w SSE.

W szczególności, przedsiębiorcy, którzy zaakceptują zmianę zezwolenia, będą mogli renegocjować z MG, każdy z warunków określonych w Zezwoleniu. W konsekwencji, zgadzając się na nowe zasady równocześnie będą mogli też uzyskać nowe, zmodyfikowane warunki prowadzenia działalności. Co jednak jest najważniejsze, przedsiębiorcy występujący o zmianę zezwolenia nabędą prawo do zwolnienia podatkowego na nowych zasadach.

Przedsiębiorcy, którzy zaprzestaną działalność w SSE i nie wystąpią o zmianę zezwolenia, takiego prawa nie nabędą. Zatem, nie uzyskując prawa do ulgi na nowych zasadach, przedsiębiorcy nie powinni być objęci nowymi warunkami korzystania z ulgi, w tym warunkami określonymi w rozporządzeniu strefowym, które ograniczają możliwość zbywania składników majątku. Omawiane warunki są, bowiem integralnie związane ze zwolnieniem podatkowym, którego przedsiębiorca nie uzyska.

Takie obciążenie przedsiębiorcy szczególnymi obowiązkami i ograniczeniami, które nie obowiązują innych przedsiębiorców znajdujących się w podobnej sytuacji, wydaje się w świetle braku prawa do ulgi podatkowej nie znajdować racjonalnego uzasadnienia. Wprowadzenie ograniczeń, które radykalnie zawężą swobodę działania przedsiębiorcy, który zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, może rodzić wątpliwości w zakresie ich zgodności z konstytucyjną zasadą równości.

W związku z powyższym stoimy na stanowisku, iż nie istnieją racjonalne przesłanki do zróżnicowania skutków podatkowych związanych z zaprzestaniem prowadzenia działalności gospodarczej na terenie SSE oraz zbycia składników majątku wynikających z zaprzestania działalności gospodarczej stanowiących podstawę do cofnięcia zwolnienia.

W szczególności, nie znajduje uzasadnienia ustalenie w przepisach ustawy, jako konsekwencji zaprzestania działalności gospodarczej, obowiązku zapłaty podatku objętego zwolnieniem od momentu zaprzestania działalności, i równocześnie w rozporządzeniu wykonawczym utrzymania obowiązku zwrotu podatku objętego zwolnieniem do trzech lat wstecz od momentu zbycia niewykorzystywanych już w związku z zaprzestaniem działalności składników majątku.

W związku z powyższym proponujemy ujednolicenie omawianych konsekwencji poprzez zmianę art. 5 ust. 3 projektu ustawy i nadanie mu następującej treści (zmiany wytłuszczonym drukiem):

Rozumiejąc konieczność dostosowania polskich przepisów do prawodawstwa Unii Europejskiej, nie znajdujemy jednak racjonalnych powodów, dla których - w sytuacji jednostronnej zmiany zobowiązań Państwa wobec przedsiębiorców strefowych - tak znacząco ograniczone będą ich prawa w zakresie zwolnień podatkowych.

W celu ochrony interesu przedsiębiorców uważamy, że zasadne jest wprowadzenie rozwiązań, które umożliwią - w sytuacji radykalnie niekorzystnej zmiany praw nabytych - zaprzestanie działalności w SSE bez ponoszenia negatywnych skutków podatkowych przez inwestorów. W szczególności postulowane jest niestosowanie ograniczeń w dysponowaniu składnikami majątku w przypadku zaprzestania działalności SSE, co nie stoi w sprzeczności z uzgodnieniami poczynionymi w toku negocjacji z UE.

Radykalne ograniczenie ulg podatkowych, z założenia negatywnie wpłynie na efektywność ekonomiczną inwestycji w SSE. Jednocześnie planowane zmiany zbiegają się z chwilą wejścia Polski do UE, co oznacza dla polskich przedsiębiorców działanie w całkowicie nowych uwarunkowaniach gospodarczych. W stosunkowo krótkim czasie polscy przedsiębiorcy będą musieli dostosować się do zaostrzonych warunków konkurencji na unijnym rynku. W tym okresie przejściowym, niekorzystny zbieg ograniczeń ulg podatkowych z zagrożeniami wynikającymi z działania na unijnym rynku zwiększa ryzyko obniżenia efektywności ekonomicznej inwestycji w SSE.

Z punktu widzenia ekonomiki przedsiębiorstwa, inwestor winien mieć prawo do podjęcia racjonalnych decyzji dotyczących dalszych losów przedsięwzięcia. Rząd RP nie powinien w drodze tak restrykcyjnych regulacji prawnych wymuszać kontynuacji działalności, która może nie być - w nowych warunkach - uzasadniona ekonomicznie.

Warto tu też wspomnieć, że zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 13 ustawy o SSE, zasady i wielkość pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom nie mogą ulec zmianie na niekorzyść przedsiębiorców. W nawiązaniu do powyższego przepisu, w sytuacji kiedy ustawodawca decyduje się jednak na radykalną zmianę zasad udzielania ulgi podatkowej, również przedsiębiorca strefowy winien mieć możliwość wycofania się z wcześniej zaaprobowanych ograniczeń w korzystaniu z ulgi (czyli przykładowo, sprzedaży składników majątku, które utraciły przydatność gospodarczą w związku z zaprzestaniem działalności) bez konieczności zwrotu podatku objętego zwolnieniem.