1. PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH

Poniższy rozdział zawiera zasadnicze postulaty PKPP dotyczące zmiany ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz zasadnicze uwagi krytyczne do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (projekt z 23.06.2003).

W przedstawionym projekcie ustawy bardzo trudno doszukać się jakiejś jednolitej myśli przewodniej, która przyświecałaby jego twórcom. Nie wiadomo, czy celem projektu jest zwiększenie, czy też zmniejszenie obciążeń fiskalnych obywateli. Z jednej strony zwiększa się kwotę wolną od opodatkowania do 3.168 zł (propozycja PKPP to zwiększenie kwoty wolnej do 4000 zł), z drugiej strony znacząco zmniejszony został katalog zwolnień przedmiotowych, oraz - co będzie miało szczególny wpływ na sytuację podatników - usunięte zostały prawie wszystkie ulgi i odliczenia, tak od dochodu jak i od podatku.

1.1 Źródła przychodów

Dużą uwagę zwraca postępujące pogarszanie sytuacji osób zajmujących się zarządzaniem przedsiębiorstwem lub jego częścią. Zgodnie z art. 13 projektu ustawy, (po szeregu zmian dokonanych w latach poprzednich) wyłączono możliwość świadczenia usług menedżerskich w ramach działalności gospodarczej, co wydaje się zupełnie nieuzasadnionym ograniczeniem wolności wyboru sposobu prowadzenia działalności gospodarczej poprzez próbę narzucenia jednolitej formy prawnej świadczenia usług menedżerskich. Tendencja ta jest o tyle nieuzasadniona, że samo pojęcie "kontraktu menedżerskiego" nie jest pojęciem zdefiniowanym w przepisach prawa cywilnego, a więc organy podatkowe będą miały zupełną dowolność w decydowaniu, czy dana umowa jest umową menedżerską. 

1.2  Zwolnienia przedmiotowe

PKPP proponuje uzupełnienie w art. 21 ust 1 pkt 21 o zwolnienie z podatku zwrotu kosztów dojazdów pracownika do zakładu pracy, jeżeli obowiązek ponoszenia tych kosztów przez zakład wynika z przepisów innych ustaw lub zbiorowych układów pracy.

Planowane zmiany zakładają znaczne ograniczenie zwolnień przedmiotowych. W art. 21 ust. 1 ustawy został skreślony przepis stanowiący, że diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich - do wysokości nie przekraczającej miesięcznie kwoty 2.280 zł.

Biorąc pod uwagę fakt, że diety oraz inne koszty  uzyskiwane przez podatników nie są związane z wykonywaną pracą o charakterze zarobkowym, proponowana zmiana pogorszy sytuację osób pełniących obowiązki na rzecz interesu publicznego, które są traktowane raczej jako wolontariat.

PKPP postuluje zachowanie zwolnienia zgodnie ze stanem obecnie obowiązującej ustawy.

1.3    Koszty uzyskania przychodów

Amortyzacja samochodów

Projekt nie przewiduje jakichkolwiek zmian w art. 23 ust 1 pkt. 4 projektu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ustawa w art. 23 ust. 1pkt 4 stanowi, iż: "nie uważa się za koszty uzyskania przychodów: odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego, dokonywanych według zasad określonych w art. 22a-22o, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość 20.000 euro przeliczonej na złote według kursu średniego euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia przekazania samochodu do używania".

Ustawodawca ograniczył w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych możliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych do wartości pojazdów nie przekraczającej równowartości 20.000 euro.

Leasing samochodów osobowych był alternatywą dla znacznie korzystniejszego podatkowo leasingu uniwersalnych samochodów ciężarowych, które montowane były w oparciu o nadwozia samochodów osobowych (typu: hatchback, kombi i van), który dawał leasingobiorcy możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu całej opłaty leasingowej netto i odliczenia zapłaconego od niej podatku VAT, a leasingodawcy zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu odpisów amortyzacyjnych w pełnej wysokości. Obecnie trwają prace nad dostosowaniem polskich przepisów o homologacji pojazdów do norm unijnych. Zgodnie z ich treścią samochodem ciężarowym nie może być pojazd o nadwoziu typu hatchback i kombi. W praktyce więc przedsiębiorca, który chce skorzystać z finansowania leasingiem, będzie miał do wyboru leasing samochodu osobowego na warunkach mniej korzystnych oraz leasing samochodu typowo ciężarowego, dający większe korzyści podatkowe. Pogorszy to znacznie sytuację wielu przedsiębiorców z grupy MŚP, dla których z wielu względów optymalnym rozwiązaniem jest użytkowanie pojazdów ciężarowych w karoserii samochodu osobowego.

Konfederacja postuluje zmianę w zakresie podatku dochodowego w zakresie ograniczeń prawa zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych albo też podniesienia obowiązującego progu.
Konieczna w tym zakresie jest zmiana treści art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, polegająca bądź na jego skreśleniu, bądź na określeniu wyższej wysokości progu uprawniającego do zaliczania odpisów z tytułu zużycia do kosztów uzyskania przychodu (z obecnych 20.000 euro do np. 40.000 euro.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 29 ustawy z dnia 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych nie ma możliwości zaliczenia składki na PFRON do kosztów uzyskania przychodów przez przedsiębiorców, którzy nie zatrudnią określonego w art. 21 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, procentu osób niepełnosprawnych.

Konfederacja proponuje przyjęcie zapisu umożliwiającego zaliczenie składki na PFRON do kosztów uzyskania przychodów przez przedsiębiorców, którzy nie zatrudnią określonego w art. 21 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, procentu osób niepełnosprawnych.

1.4  Podstawa obliczenia i wysokość podatku

1.4.1  Ulga mieszkaniowa

Utrzymaniu mieszkaniowej ulgi podatkowej musi towarzyszyć korekta zapisów regulujących zasady uzyskiwania prawa do ulgi przez osoby fizyczne.

Dotychczasowe brzmienie art. 26b ust. 2 pkt 4 nakładało na osoby kupujące mieszkania lub domy od deweloperów lub spółdzielni mieszkaniowych konieczność wykazania, że pomiędzy uzyskaniem pozwolenia na budowę a ukończeniem budowy nie upłynęło więcej niż 3 lata. Tymczasem ten limit czasowy dotyczyć miał według zamiaru ustawodawcy jedynie osób realizujących indywidualnie budowę domów jednorodzinnych.

Poniżej przedstawiona propozycja zmiany ustawy w zakresie ulgi odsetkowej zakłada utrzymanie limitu czasowego w stosunku do budownictwa indywidualnego i zniesienie tego limitu dla obiektów realizowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe i deweloperów. Często jednym pozwoleniem na budowę objęte są wieloetapowe inwestycje, grupy domów i osiedla mieszkaniowe realizowane przez kilka lat, tak, że nie ma możliwości aby inwestycja zmieniła się w trzyletnim terminie co bezzasadnie uniemożliwiało skorzystanie z ulgi podatkowej. Ponadto każde przedłużenie terminu realizacji nawet bez winy podatnika czy dewelopera lub spółdzielni ( np. w wyniku bezzasadnego protestu sąsiedzkiego) pozbawiło podatnika prawa do ulgi. Zdarzają się również sytuacje, że nowo wybudowane ale nie sprzedane w terminie mieszkania w budynkach wielorodzinnych tracą status mieszkań uprawniających do ulgi podatkowej.

Konfederacja zwraca uwagę na to, iż podnoszono również kwestię niekonstytucyjności zapisu art. 26 b ust. 2 pkt 4 gdyż może on stworzyć sytuację, gdy poza wiedzą i możliwością reakcji podatnika powstaje sytuacja na której podstawie traci on prawo do ulgi podatkowej. Przepis ten został zaskarżony do Trybunału Konstytucyjnego przez Polski Związek Firm Deweloperskich (członek PKPP).

w art. 26b:

a) w ust. 1:

    - w pkt 1 po wyrazie "budową" dodaje się wyraz "własnego",

    - w pkt 4 po wyrazach "prawa budowlanego" dodaje się przecinek i wyrazy "stanowiące  własność lub współwłasność podatnika",

b) w ust. 2:

-  pkt 4 otrzymuje brzmienie:

"4) inwestycja wymieniona w ust. 1 pkt 1 albo 4 została zakończona przed upływem trzech lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym, zgodnie z prawem budowlanym, uzyskano pozwolenie na budowę, nadbudowę lub rozbudowę budynku mieszkalnego albo jego części, a zakończenie inwestycji  nastąpiło nie wcześniej niż w 2002 r. i zostało potwierdzone określonymi w przepisach prawa budowlanego: pozwoleniem na użytkowanie budynku mieszkalnego albo, w razie braku obowiązku uzyskania takiego pozwolenia, zawiadomieniem o zakończeniu budowy takiego budynku,",

- po pkt 4 dodaje się pkt 4a w brzmieniu:

"4a) inwestycje wymienione w ust. 1 pkt 2 i 3 zostały udokumentowane odpowiednio: umową o spółdzielcze własnościowe lub lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego albo umową o ustanowieniu odrębnej własności lokalu mieszkalnego, których jedną ze stron jest podatnik albo umową, w formie aktu notarialnego, o przeniesieniu na podatnika własności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego"

1.4.2   Mieszkania na wynajem

Wprowadzenie poniżej zaprezentowanego przepisu ma na celu pobudzenie popytu na rynku nowo wybudowanych mieszkań.

Podatnicy, którzy dokonali w poprzednich latach odliczeń z tytułu budowy mieszkań z przeznaczeniem na wynajem w przypadku zbycia takich mieszkań przed upływem 10 lat od ukończenia budowy mają obowiązek doliczenia odliczonych uprzednio kwot do dochodu uzyskanego w roku w którym nastąpiło zbycie. Kwoty doliczone muszą być powiększone o 10% za każdy rok kalendarzowy brakujący do upływu dziesięcioletniego okresu.

Restrykcyjność tego przepisu powoduje, że zbycie takich mieszkań przed upływem 10 lat jest całkowicie nieopłacalne, obrót  nimi praktycznie nie istnieje a więc i skarb państwa nie osiąga praktycznie żadnych dochodów z tytułu "zwrotów" ulg ani dodatkowych 10% kar na każdy rok. W skali kraju ilość takich lokali mieszkalnych szacuje się na ok. 30 000.

Proponowane zniesienie swoistych sankcji finansowych za zbycie tego typu mieszkań spowoduje, że znaczna ich część trafi do obrotu na wtórnym rynku zaś istniejący w ustawie system podatkowych zachęt do przeznaczenia uzyskanych środków na zakup nowych nieruchomości spowoduje zauważalny wzrost popytu n nowowybudowane mieszkania i domy.

Według przeprowadzonych sondaży duża część właścicieli tzw. "mieszkań na wynajem" jest zainteresowana ich sprzedażą (często aktualnym najemcom) a następnie kupnem na rynku pierwotnym nowych, przeważnie większych mieszkań. Uwolnienie środków zamrożonych obecnie w tzw. mieszkaniach na wynajem powinno spowodować skierowanie na rynek mieszkaniowy dodatkowych 1 - 1,5 mld złotych rocznie - w ciągu najbliższych 2- 3 lat. Oznaczać to będzie bardzo istotny dodatkowy impuls mogący pobudzić pogrążony w kryzysie rynek mieszkaniowy. Jak podkreślano powyżej skarb państwa nie osiąga przychodów z tytułu zwrotu ulg podatkowych zatem powyższy impuls zostanie wygenerowany bez szkody dla dochodów budżetowych.

Konfederacja proponuje dodanie nowego przepisu do ustawy o treści następującej:

"Art. XX. Podatnicy, którzy korzystali z odliczeń od dochodu wydatków na budowę własnego lub stanowiącego współwłasność budynku mieszkalnego wielorodzinnego z przeznaczeniem znajdujących się w nim lokali mieszkalnych na wynajem i przed upływem dziesięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym otrzymano decyzję właściwego organu o pozwoleniu na użytkowanie tego budynku lub lokalu zbyli budynek, lokal mieszkalny lub udział we współwłasności nie mają obowiązku doliczyć do dochodów roku podatkowego, w którym zaistniały te okoliczności, uprzednio odliczonych kwot ani ich zwiększenia o 10% za każdy rok kalendarzowy brakujący do upływu okresu dziesięcioletniego".

1.5  Pobór podatku lub zaliczek na podatek przez płatników

Terminy przekazania informacji rocznych

W art. 39, art. 42 i 42a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzone zostały regulacje w zakresie obowiązków ustalanych dla przedsiębiorców jako płatników podatków z tytułu zatrudnienia pracowników. Od 2004r. - informacje roczne dla podatników, którym nie dokonano rocznego obliczenia podatku - płatnicy będą zobowiązani sporządzić i przekazać urzędowi skarbowemu i podatnikowi do 31 stycznia roku następującego po roku podatkowym. Dotychczas informację należało sporządzić do dnia 15 marca. Na doręczenie jej podatnikowi płatnik miał czas do 31 marca, do urzędu skarbowego do 15 kwietnia.

PKPP wnioskuje o wydłużenie do 15 marca wprowadzonych dla płatników, nowych, wyjątkowo krótkich terminów na sporządzenie informacji rocznych o dochodach i pobranych zaliczkach

1.6  Podsumowanie

Podsumowując, przedstawiony projekt sprawia wrażenie przygotowanego w wielkim pośpiechu, co przekłada się na istotne niekonsekwencje dotyczące spraw najważniejszych a więc podstawowych założeń jakimi powinni kierować się twórcy zmian w prawie podatkowym. Jak co roku proponowana jest bardzo duża liczba zmian i jak co roku, mamy do czynienia ze zmianami, które tak naprawdę niewiele upraszczają i objaśniają, a wprowadzają jedynie co raz większy chaos interpretacyjny, co bardzo niekorzystnie wpływa na sytuację podatników. Biorąc pod uwagę rysującą się od kilku lat tendencję ustawodawcy do corocznego reformowania podatków, podatnicy (dotyczy to w szczególnym stopniu przedsiębiorców) w rzeczywistości nie mogą planować żadnej długofalowej strategii swojej działalności. Nikt nie zagwarantuje im bowiem, że rozwiązanie przyjęte na podstawie przepisów obowiązujących w danym roku będzie miało rację bytu w roku następnym. Takie postępowanie ustawodawcy z pewnością nie sprzyja umacnianiu zaufania obywateli do państwa, a co za tym idzie, wpływa na nie służy pobudzaniu rozwijania własnej działalności gospodarczej.