Założenia makroekonomiczne do budżetu na 2014 r. - stanowisko Lewiatana

2013-08-21

Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, na podstawie przedstawionych przez stronę rządową prognoz wybranych wskaźników makroekonomicznych, zawartych w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa 2013-2016, stanowiących podstawę prac nad projektem ustawy budżetowej na rok 2014, Konfederacja Lewiatan przedstawia stanowisko w sprawach określonych w art. 3 ust. 5 i ust. 8 w/w ustawy.

Założenia makroekonomiczne do budżetu na 2014 r., przedstawione przez rząd, w niewielkim stopniu odbiegają od średniej z prognoz instytucji międzynarodowych oraz instytucji finansowych. Prognozy tych instytucji są przez nie co kilka miesięcy korygowane, a rozpiętość między prognozami najsłabszymi a najbardziej optymistycznymi są duże, co świadczy o ciągle niestabilnej, o wysokim poziomie ryzyka, sytuacji tak w polskiej gospodarce, jak i w gospodarkach europejskich, które mają duży wpływ na kondycję naszej gospodarki.

Uwagi i stanowiska Konfederacji Lewiatan

1)    Rząd nie przedstawił do konsultacji Partnerom Społecznym w ramach KT danych dotyczących prognozowanych dochodów i wydatków budżetu oraz poziomu deficytu budżetowego w 2014 r.

Rząd przedstawił Partnerom Społecznym założenia do budżetu na 2014 r. „wyjmując" trzy strony z Wieloletniego Planu Finansowego Państwa 2013-2016 (s.5-7, r. I, Sytuacja makroekonomiczna), gdzie zawarta została krótka ocen sytuacji w UE i w Polsce w 2013 r. oraz przedstawiona została „prognoza podstawowych wskaźników makroekonomicznych w latach 2013-2016". WPFP zawiera również symulacje przychodów i rozchodów budżetu państwa, strukturę dochodów budżetu, prognozowany deficyt oraz prognozowane potrzeby pożyczkowe, jednak ta część WPFP nie została wskazana członkom Komisji Trójstronnej jako element do oceny makroekonomicznych założeń do budżetu państwa na 2014 r.

W latach poprzednich z reguły założenia do budżetu państwa przekazywane były Partnerom Społecznym z danymi dotyczącymi dochodów i wydatków budżetu oraz poziomem deficytu budżetowego. Teraz tak się nie stało. Rozumiemy problem związany z przedstawieniem tych symulacji już w chwili obecnej, gdy rząd pracuje nad nowelizacja budżetu państwa na 2013 r., a który to budżet po zmianach będzie punktem odniesienia dla projektu budżetu na 2014 r. Konfederacja Lewiatan uznaje za uzasadnione  odstąpienie w 2013 r. od przekazania założeń dotyczących dochodów i wydatków oraz deficytu budżetowego w 2014 r. do konsultacji w ramach KT.  Dyskutowanie nad założeniami do budżetu na rok kolejny, o których wiemy z dużym prawdopodobieństwem, że będą jeszcze zmieniane do września 2013 r., gdy rząd jest zobowiązany przedstawić projekt całego budżetu, wpływa negatywnie na rynki finansowe, a tym samym destabilizuje bieżące warunki funkcjonowania gospodarki.

2)    Prognozowane tempo wzrostu PKB - 2,5%

Prognozy Konfederacji Lewiatan dotyczące wzrostu PKB w 2014 r. (wg stanu na lipiec 2013 r.) to 2,0-2,2%.

Dane dotyczące sytuacji w polskiej gospodarce w ciągu 6. miesięcy 2013 r. nie pozwalają na korektę prognozowanego wzrostu PKB w 2014 r. Jednak dane zaprezentowane w lipcu przez GUS dotyczące czerwca 2013 r. pozwalają zakładać, że gospodarka będzie w 2. połowie 2013 r. powoli wychodzić z osłabienia gospodarczego. Wyraźnie wzrosła produkcja sprzedana przemysłu ( i to w 25 na 34 sekcje gospodarki), wzrosła sprzedaż detaliczna (także w większości obszarów), rosną płace w sektorze przedsiębiorstw (nominalny wzrost w ciągu 6 miesięcy 2013 r. - 2,5%, co przy inflacji w tym okresie na poziomie 0,6% daje istotny wzrost realnych wynagrodzeń). Jedynym parametrem, który nie pokazuje pozytywnych zmian trendu jest zatrudnienie, które w sektorze przedsiębiorstw 10+ spadło w ciągu 6 miesięcy o 1%. Mimo osłabienia gospodarczego u naszych głównych partnerów handlowych bardzo dobrze radzą sobie eksporterzy - po 5. miesiącach eksport był większy o 6,2% r/r (euro). Przy spadającym imporcie, eksport netto stał się zatem w 1. połowie 2013 r. jedynym czynnikiem wzrostu gospodarczego.

Poprawa sytuacji w gospodarce polskiej w czerwcu 2013 r. nie może być jednak jeszcze  podstawą do przygotowania nowych prognoz wzrostu gospodarczego w 2. połowie 2013 r., a tym samym w 2014 r. Zmiana trendu, a przede wszystkim jej siła, musi bowiem zostać potwierdzona w kolejnych miesiącach.

Konfederacja Lewiatan uznaje założone przez MF tempo wzrostu PKB w 2014 r. za optymistyczne, ale - patrząc na wyniki czerwca 2013 r. i potencjalną zmianę trendu - nie niemożliwe.

Mamy jednak zastrzeżenia dotyczące prognozowanych zmian w składowych wzrostu PKB.

a)    prognozowany wzrost spożycia indywidualnego - 2,1%

Założenie dotyczące spożycia indywidualnego jest dla prognoz wzrostu PKB oraz prognoz dochodów budżetowych w 2014 r. kluczowe. Tymczasem rząd założył wzrost spożycia indywidualnego na poziomie 2,1%, przy jednoczesnym założeniu spadku zatrudnienia w gospodarce narodowej o 0,1%, utrzymaniu bezrobocia rejestrowanego na koniec 2014 r. na poziomie z końca 2013 r. (13,8%) oraz realnym wzroście przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej o 1%. Oznacza to, że fundusz płac w gospodarce narodowej wzrośnie realnie o niespełna 1%. W 2014 r. także emerytury wzrosną w niewielkim stopniu (2,14%; ze względu niski poziom inflacji oraz wzrostu wynagrodzeń w 2013 r.). Nie ma także podstaw do zakładania, że inne elementy dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych (m.in. dochody z tytułu umów cywilno-prawnych, dochody kapitałowe, dochody z działalności gospodarczej) wzrosną w stopniu pozwalającym na założenie wzrostu spożycia indywidualnego na poziomie 2,1%. Oznacza to także konieczność ostrożnego szacowania wzrostu wpływów do budżetu z tytułu podatków pośrednich i bezpośrednich.

Rozumiemy, że rząd „planując" wzrost spożycia indywidualnego na poziomie 2,1% i jednocześnie realny wzrost funduszu płac o niespełna 1% oraz de facto brak realnego wzrostu emerytur (prognoza inflacji na 2014 r. - 2,4%) musiał założyć wzrost skłonności do konsumpcji, która od 2. połowy 2012 r. jest cały czas niższa od długookresowej średniej. Takie założenie uprawdopodobniają wyniki sprzedaży detalicznej w czerwcu 2013 r. Ale muszą one zostać „wsparte" powrotem sprzedaży detalicznej na ścieżkę wzrostu w kolejnych miesiącach 2013 r.

b)    prognozowany wzrost inwestycji (nakłady brutto na środki trwałe) - 4,4%

W 1. kwartale 2013 r. nakłady brutto na środki trwałe spadły o 2%. Wg prognoz Konfederacji Lewiatan inwestycje w całym 2013 r. będą niższe o 2% r/r. Deklaracje przedsiębiorców dotyczące inwestycji w 2014 r. wskazują, że trudno będzie szybko powrócić do wzrostu nakładów. Będziemy mogli to zobaczyć dopiero w III-IV kwartale 2014 r. i to na poziomie nie wyższym niż 3-4%. Przedsiębiorstwa ciągle sygnalizują bowiem relatywnie niski poziom wykorzystania posiadanych mocy wytwórczych, a także zbyt słaby popyt, aby mogły zwiększyć aktywność inwestycyjną. W 1. kwartale 2013 r. spożycie indywidualne nie zmieniło się r/r. W 2. kwartale wzrost był niewielki. Konsumenci zatem nie dawali firmom powodów do zwiększania nakładów na inwestycje. Co prawda rysująca się zmiana zachowań konsumentów pozwala prognozować wyższy wzrost spożycia indywidualnego w 2. połowie 2013 r., a także w 2014 r., ale firmy najpierw będą zwiększały poziom wykorzystania posiadanego majątku, a dopiero później uruchamiały inwestycje. Zatem w 2014 r. inwestycje nie powinny natrafić jeszcze na barierę finansowania, bowiem to nie brak dostępu do zewnętrznego finansowania jest i będzie w przyszłym roku problemem. Konfederacja co prawda bardzo wysoko ocenia stworzony przez rząd system gwarantowania kredytów dla firm z sektora MŚP (poprzez Bank Gospodarstwa Krajowego), ale kluczem do wzrostu inwestycji nie jest dzisiaj i nie będzie jeszcze w przyszłym roku brak kapitału. Tym bardziej, że płynność gotówkowa firm jest ciągle wysoka (ponad 30% bieżących zobowiązań przedsiębiorstwa są w stanie spłacić natychmiast).

Dodając do tego niską zdolność do finansowania inwestycji ze środków publicznych w 2014 r. (fundusze europejskie z rozpoczynającej się w 2014 r. nowej perspektywy finansowej nie zostaną jeszcze w przyszłym roku uruchomione w skali mającej pozytywny wpływ na wartość inwestycji, a środki krajowe będą ograniczone ze względu na proces konsolidacji fiskalnej), prognoza wzrostu inwestycji w 2014 r. o 4,4% r/r jest w opinii Konfederacji Lewiatan zbyt optymistyczna. Tym bardziej, że skala inwestycji finansowanych poprzez spółkę uruchomioną na początku 2013 r. Polskie Inwestycje Rozwojowe SA, które miały wesprzeć inwestycyjną część wzrostu PKB, na razie nie napawa optymizmem (a także kierunek tych inwestycji - wsparcie inwestycji firm z dominującym udziałem skarbu państwa).

 

c)      prognozowany wzrost zapasów (rzeczowych środków obrotowych) - 2%

Od 2. kwartału 2012 r. przedsiębiorstwa ograniczały zapasy przygotowując się na osłabienie gospodarcze. W 1. kwartale 2013 r. zapasy spadły trzeci kwartał z rzędu, prawie o 4%. Wzrost popytu krajowego, a także wzrost popytu zewnętrznego (eksport), a tym samym wzrost sprzedaży przedsiębiorstw, na pewno będzie widoczny w pierwszej kolejności we wzroście zapasów (już od 3. kwartału 2013 r.). W opinii Konfederacji Lewiatan prognozowany przez rząd wzrost zapasów w 2014 r. ma merytoryczne uzasadnienie.

d)    prognozowana ujemna kontrybucja eksportu netto do PKB - (-0,1)%

Rząd prognozuje wzrost eksportu w 2014 r. o 4,3% oraz wzrost importu o 4,9%. W efekcie eksport netto obniży w 2014 r. wzrost PKB o 0,1%.

Trudno jest prognozować dynamikę eksportu i importu, bowiem ciągle u naszych biznesowych partnerów sytuacja nie jest klarowna, choć ostatnie dane z gospodarki niemieckiej, a globalnie - z gospodarki amerykańskiej, czy chińskiej - pozwalają na większy optymizm dotyczący możliwości wzrostu sprzedaży na eksport. Po pięciu miesiącach 2013 r. eksport wzrósł o 6,2% w euro, a 3,2% w zł, a więc jak na okres osłabienia gospodarczego w krajach UE, gdzie trafia prawie 75% polskiego eksportu, relatywnie dużo. Ważniejsze jednak z perspektywy średniego i długiego okresu jest to, że zmienia się struktura geograficzna eksportu - maleje udział rynków europejskich, a rośnie udział rynków rozwijających się oraz rynków krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Daje to szanse na wzrost eksportu w 2014 r. nie tylko w wyniku poprawy sytuacji na rynkach UE, ale także wzrost eksportu na nowe rynki, „odkryte" w 2013 r. W opinii Konfederacji Lewiatan eksport w 2014 r. (w zł) wzrośnie o 5%.

Import po 5 miesiącach 2013 r. jest mniejszy o 1,8% w euro, a o 4,8% w zł. W 2014 r. import wyraźnie wzrośnie - tak w wyniku wzrostu spożycia, jak i inwestycji. Należy także pamiętać, że baza tego wzrostu (2013 r.) będzie niska, więc należy oczekiwać statystycznie większego wzrostu niż wnikałoby to z potencjału odradzającej się gospodarki. W opinii Konfederacji Lewiatan import wzrośnie o ok. 7-8%, co da większą ujemną kontrybucję eksportu netto do PKB.

Uwzględniając wszystkie powyższe uwagi Konfederacja Lewiatan uważa, że zasada ostrożności (szczególnie przy pierwszych pozytywnych sygnałach z rynku) wymaga ponownego zweryfikowania przyjętych wstępnych makroekonomicznych założeń do budżetu na 2014 r. W sierpniu i na początku września 2013 r., przed upublicznieniem projektu budżetu na 2014 r. otrzymamy bowiem jeszcze wiele informacji tak z rynku polskiego, jak i z rynków ważnych dla naszej gospodarki, które pozwolą potwierdzić lub zweryfikować wstępne założenia makroekonomiczne przyjęte przez rząd.

3)    Prognozowane tempo wzrostu cen - 2,4%

W opinii Konfederacji Lewiatan rząd przyjął zbyt wysoki poziom wzrostu wskaźnika cen w 2014 r. Ostatnia prognoza inflacji przygotowana przez NBP (lipiec 2013) skorygowała „wiosenną" prognozę CPI na 2014 r. z 0,8-2,4% na 0,4-2,0%.

Uważamy, że inflacja będzie w 2014 r. wyniesie 2,0-2,1%, czyli na poziomie niższym niż planowane przez rząd 2,4% ze względu m.in. na:

a)    spadek cen gazu,

b)    brak, lub niewielki wzrost cen energii elektrycznej,

c)     brak presji płacowej,

d)    stabilność cen surowców.

Na wzrost inflacji do poziomu 2,0-2,1% wpływ może mieć zmiana struktury konsumpcji - ze względu poprawę skłonności do konsumpcji, konsumenci będą zmieniać strukturę konsumpcji zwiększając w niej udział dóbr objętych podstawową stawką VAT, a także akcyzą. Zwiększony popyt na dobra ponadpodstawowe wpłynie na wzrost ich cen, a tym samym na wzrost inflacji. A tym samym także wpływów do budżetu z podatków pośrednich.

Niezależnie od przedstawionych uwag Konfederacja Lewiatan uważa, że przy ciągle dużej niepewności dotyczącej rozwoju sytuacji w gospodarkach na świecie, a przede wszystkim w gospodarkach europejskich, które są naszymi głównymi partnerami handlowymi, a także ze względu na stopień niepewności dotyczący rozwoju sytuacji gospodarczej w Polsce, przygotowanie makroekonomicznych założeń budżetowych, które będą realne (czyli sprawdzą się w 2014 r.) jest trudne. Dlatego przyjmujemy informację rządu dotyczącą założeń do budżetu państwa na 2014 r.