Nowe Horyzonty o perspektywach inwestycji w innowacje

2021-11-26

Na konferencji Horyzonty Innowacji zorganizowanej przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju dyskutowano o przyszłości inwestycji w transformację technologiczną firm i przyszłości rynku pracy. W panelu rozpoczynającym konferencję wziął udział obok prof. Jerzego Hausnera i dyrektora NCBiR Wojciecha Kamienieckiego, prof. Jacek Męcina, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan.

Prof. J. Męcina, który zadeklarował współpracę Konfederacji Lewiatan nad wypracowaniem optymalnych rozwiązań wsparcia rozwoju innowacji w Polsce wskazał, że niestety wyzwania rozwojowe mnożą się, a brak już dziś konkretnych inicjatyw i nie zawsze odpowiedzialne podejście do wielu wyzwań może budzić jeszcze większą troskę.

- Jeśli dziś mielibyśmy postawić diagnozę jak się ma Polska innowacja i czy jest to dobry punkt odniesienia do przyszłości, powiedziałbym, że w świetle badań w zasadzie inwestycje w transformację technologiczną (cyfryzację, robotyzację i automatyzację) dotyczą niewielkiego odsetka firm, a ich realizacja była finansowana w większości oddolnie lub jako inicjatywa centrali firmy zagranicznej. Zatem jeśli chcemy obserwować przyspieszenie inwestycji to musimy tworzyć warunki dla takich decyzji - powiedział prof. Jacek Męcina.

Tymczasem Polski Ład bezpośrednio uderzy w firmy zatrudniające wysokich specjalistów, zatem warunki do inwestycji w Polsce pewnie się pogorszą, a zagrożenia płynące z gospodarki (inflacja, fatalny stan finansów publicznych, trudne perspektywy KPO) mogą jeszcze pogorszyć warunki i klimat do inwestycji. A to pierwszy warunek korzystnej zmiany - stabilne i korzystane warunki otoczenia biznesowego (podatki, edukacja, dostęp do kapitału ludzkiego).

Problemem jest dostęp do kapitału ludzkiego, który okazać się może największą barierą wprowadzania innowacji, a zaraz potem dostęp do szkoleń i systemu edukacji wszystkich szczebli otwartego na modyfikacje treści kształcenia i kształtowanie kompetencji cyfrowych .
Ważne jest również osiąganie synergii we współpracy biznes - nauka, a ten cel będzie trudny do osiągniecia, jeśli nie uda się znacząco zmienić rzeczywistości na polskich uczelniach i instytutach. Biurokracja, punktokracja i bezlitosna ustawa o finansach publicznych z trudem zwiększają skłonność do działalności naukowo - badawczej, ale też utrudniają współpracę z otoczeniem wewnętrznym.

Dodatkowo, jak podkreślił w swoim wystąpieniu prof. Męcina, skala wyzwań rozwojowych jak tak wielka (wyzwania demograficzne, wyzwania klimatyczne i energetyczne), że ważna jest mądra i przemyślana polityka wsparcia inwestycji w transformację technologiczną:
• Edukacja oraz publiczne wsparcie dla finansowania szkoleń
• Wsparcie publiczne dla inwestycji w transformację technologiczną powiązaną z celami rozwojowymi
• Wsparcie publiczne dla projektów B+R oraz dodatkowo środki na szkolenia i restrukturyzację zatrudnienia

Prof. Jacek Męcina przywołując wyniki badań prowadzone przez jego zespół na Uniwersytecie Warszawskim, wspólnie z Konfederacją Lewiatan i ABSL wskazał, że firmy mają świadomość konieczności inwestycji w transformacje technologiczne i planują w najbliższym czasie takie inwestycje (blisko ¾ badanych firm z kluczowych branż przemysł, motoryzacja, finanse i ubezpieczenia, zdrowie, handel, usługi dla biznes mówi o planach w tym zakresie. Pandemia pewnie przyspieszy pewne procesy, ale trzeba podkreślić, że nawet niezależnie od pandemii wiele firm myśląc o rozwoju i inwestycjach wskazuje na automatyzację procesów i robotyzację.

Mimo, że stereotyp zastępowania pracy ludzkiej pracą robotów wciąż działa na wyobraźnię, to z badań wynika, że firmy raczej planują wzrost zatrudnienia lub utrzymanie go na dotychczasowym poziomie, niż zwolnienia. Oczywiście część pracowników może stracić zatrudnienie, ale większość ma szanse na udział w procesach rekonwersji wewnętrznej i poprzez zmianę lub podniesienie kwalifikacji utrzyma zatrudnienie. Z badań wynika, że dobre kompetencje cyfrowe to gwarancja zatrudnienia, a dodatkowo wskazują, że właśnie brak specjalistów, którzy mogą przeprowadzić proces transformacji technologicznej w firmach.

W krótkim okresie polscy pracownicy nie stracą pracy, wynika z przeprowadzonego badania wśród firm - liderów transformacji technologicznej, które wdrażają programy automatyzacji, cyfryzacji lub robotyzacji w kluczowych branżach produkcji i zaawansowanych usług.

Zmiany technologiczne prawdopodobnie będą miały raczej pozytywny niż negatywny wpływ na polski rynek pracy w perspektywie krótkoterminowej, bo ponad dwukrotnie więcej badanych firm chce zwiększyć zatrudnienie niż je zmniejszyć. Dopiero brak systemu wsparcia kompetencji cyfrowych może prowadzić do bezrobocia technologicznego.

Głównymi barierami w adaptacji do zmian technologicznych mogą być wysoki poziom wykluczenia cyfrowego polskiego społeczeństwa - Polska zajmuje w UE szóste miejsce od końca w rankingu Digital Economy and Society Index - oraz brak systemowej wizji rozwoju sektora publicznego jako partnera sektora prywatnego.

Okazuje się, że oprócz wsparcia dla twardych projektów projektowania i wdrażania nowych technologii i automatyzacji lub robotyzacji procesów, największym wyzwaniem jest luka kwalifikacyjna i brak najwyżej klasy specjalistów, którzy umieją zaprojektować, wdrożyć i rozwijać nowe technologie. Firmy mówią o nowych zawodach jak analityk danych / Analityk ds. sztucznej inteligencji, Automatyk, Developerzy systemów, Ekspert ds. cyfryzacji, Inżynier robotyki, Operatorzy stanowisk zrobotyzowanych/zautomatyzowanych, Programiści stanowisk zrobotyzowanych/zautomatyzowanych, Programiści / Programiści cobotów, Projektant CAD/CAM, Robotyk, Specjalista d/s Sztucznej Inteligencji, Specjalista d/s Sztucznej Rzeczywistości, specjalista ds. kontroli procesów, Specjalista ds. SEO (pozycjonowanie treści), specjaliści ds. utrzymania systemów - to lista, której próżno szukać w Polskiej Klasyfikacji Zawodów, trudno też poza firmami znaleźć miejsce ich wykształcenia. To pokazuje prawdziwą skalę wyzwań dla rynku pracy i gospodarki - podkreśla prof. Jacek Męcina.

Konfederacja Lewiatan