Gospodarka w obiegu zamkniętym. Czekamy na projekt Komisji Europejskiej
2015-11-23
Celem gospodarki w obiegu zamkniętym (tzw. circular economy) jest minimalizacja wytwarzania odpadów poprzez utrzymanie wartości produktów, materiałów i zasobów w gospodarce tak długo, jak to możliwe. Zdaniem Komisji Europejskiej transformacja w tę stronę jest odpowiedzią na niektóre z głównych wyzwań naszych czasów, przede wszystkim na problem zanieczyszczeń. Ma także pomóc w racjonalnym korzystaniu z zasobów naturalnych, które są coraz bardziej ograniczone.
Po tym, jak pod koniec ubiegłego roku nowa KE pod przewodnictwem J.C. Junckera wycofała pierwotną propozycję, na 2 grudnia br. zapowiedziano publikację nowego Planu Działania, którego częścią ma być m.in. propozycja legislacyjna dotycząca odpadów. Prace nad nową inicjatywą prowadził zespół kierowany przez wiceprzewodniczącego Jyrki Katainena. W jego skład wchodzili także pierwszy wiceprzewodniczący KE Frans Timmermans, oraz komisarze Elżbieta Bieńkowska i Karmenu Vella. Pakiet ten ma być bardziej ambitną strategią, przyczyniającą się do wzrostu gospodarczego i stworzenia nowych miejsc pracy, a także do zwiększenia synergii biznesu i ochrony środowiska.
Nowy Plan działania pt. Zamknięcie pętli - Plan działania Unii Europejskiej na rzecz gospodarki cyrkulacyjnej (ang. Closing the loop - An EU action plan for the circular economy), będzie najprawdopodobniej bardziej ambitny, spójny i zgodny z ogólnymi zasadami gospodarki cyrkulacyjnej niż projekt z 2014 r. Wygląda na to, że w odróżnieniu od wcześniejszej propozycji, będzie dążył do osiągnięcia długofalowych celów.
Z naszych informacji wynika, że nowa inicjatywa obejmie cały łańcuch wartości z uwzględnieniem interakcji i synergii pomiędzy różnymi fazami cyklu. Efektem końcowym poszczególnych etapów powinno być zamknięcie pętli gospodarki cyrkulacyjnej. Głównymi jej elementami są: produkcja, konsumpcja, gospodarka odpadami i surowcami wtórnymi. Zdaniem KE gospodarka w obiegu zamkniętym zaczyna się już na samym początku fazy produkcji. Zarówno faza projektowania, jak i procesy produkcyjne mają wpływ na zakres pozyskiwania i wykorzystania zasobów oraz wytwarzania odpadów. Następnym etapem jest konsumpcja, która kształtowana jest w głównej mierze przez media, dostęp do informacji na temat istniejących produktów i ram regulacyjnych. Wybory konsumentów mogą wspierać lub utrudniać funkcjonowanie gospodarki cyrkulacyjnej. Faza ta ma kluczowe znaczenie, jeśli chodzi o zapobieganie wytwarzaniu dużej ilości odpadów w gospodarstwach domowych. To jednakże gospodarka odpadami jest centralną częścią gospodarki cyrkulacyjnej. Sposób, w jaki segregujemy i zarządzamy odpadami może bowiem prowadzić albo do wysokich wskaźników recyklingu i powrotu cennych materiałów z powrotem do obiegu lub do nieefektywnego systemu, gdzie większość odpadów składowana jest na wysypiskach albo jest spalana ze szkodliwym skutkiem dla środowiska i stratami ekonomicznymi. Zdaniem KE należy pamiętać, że w zarządzaniu odpadami powinno się uwzględnić wszystkie produkowane odpady: te generowane przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, ale także cały przemysł górniczy, czy budowniczy. Nawet odpady, które składowane są na wysypiskach mogą w przyszłości stać się użytecznym źródłem surowców wtórnych.
Środowiska biznesowe zwracają uwagę, że aby osiągnąć pełną transformację gospodarczą niezbędna jest ścisła współpraca na przestrzeni całego łańcucha dostaw pomiędzy rządami, biznesem i środowiskami akademickimi, ale także konsumentami. Propozycja legislacyjna powinna odzwierciedlać złożoność i zróżnicowanie interesów w czasie całego cyklu, gdyż interesy producentów, użytkowników czy podmiotów odpowiedzialnych za ponowne wprowadzenie surowców do obiegu nie zawsze są ze sobą zbieżne. Zdecydowany nacisk kładziony jest w pierwszej kolejności na właściwą implementację i egzekucję istniejących regulacji środowiskowych. W procesie produkcji należy uważać na zbyt sztywne definicje. Z kolei w fazie konsumpcji uwagę zwraca się na rozszerzoną odpowiedzialność producenta, również względem wyborów dokonywanych przez samych konsumentów. Zaleca się poprzedzenie konkluzji przeprowadzeniem dogłębnej analizy wzorców zachowań na rynku. Obecny proces zarządzania odpadami z pewnością skorzystałby na wprowadzeniu zharmonizowanego systemu sprawozdawczości i bardziej rozbudowanym normom europejskim. Z kolei zaleca się ostrożność przy ustanawianiu celów, które powinny być racjonalne i osiągalne z punktu widzenia ekonomicznego, środowiskowego i społecznego. Firmy często zwracają uwagę, że zdecydowany wpływ na poprawę obecnego systemu zarządzania i wykorzystania odpadów miałoby ułatwienie transgranicznego transportu zasobów przeznaczonych do ponownego wykorzystania.
Przedsiębiorcy z niecierpliwością czekają na publikację Planu Działania Komisji. Konfederacja Lewiatan liczy na duże zainteresowanie firm członkowskich tym tematem i aktywny udział w dyskusji.