Czy Horyzont Europa pomoże zbudować innowacyjną gospodarkę?

2019-09-23

W następnym budżecie UE na lata 2021-2027 Komisja Europejska zaproponowała 100 mld euro na badania naukowe i innowacje w ramach programu Horyzont Europa, a Parlament Europejski sugeruje, aby było to nawet 120 mld euro. Ma on zastąpić dotychczasowy program Horyzont 2020. Jednak to jaka ilość środków zostanie przeznaczona ostatecznie na Horyzont Europa zależy teraz od przebiegu negocjacji nad nowymi Wieloletnimi Ramami Finansowymi (WRF) na lata 2021-2027 pomiędzy państwami członkowskimi.

Program ramowy Horyzont Europa po wcześniejszym zatwierdzeniu przez Radę UE został 17 kwietnia przyjęty przez Parlament Europejski na sesji plenarnej w Strasbourgu. Jednak tak długo jak nie zostanie osiągnięte porozumienie ws. Wieloletnich Ram Finansowych (WRF) na lata 2021-2027, nie będzie wiadomo ile pieniędzy naprawdę zostanie przeznaczonych na ten program. Komisja w celu załatania tzw. „dziury po Brexicie" (Wielka Brytania była jednym z największych płatników netto) zaproponowała, aby podnieść nakłady z dotychczasowego 1,03% PNB dla UE-28 do 1,11% dla UE-27. Parlament jest natomiast bardziej ambitny i sugeruje 1,3% PNB dla UE-27, co oznaczałoby trochę większy budżet niż dotychczas. Państwa członkowskie mają różne zdanie ws. WRF i spór przebiega na linii płatnicy netto - beneficjenci. Niemcy już zapowiedziały, że będą prowadzić negocjacje budżetowe nad nowymi WRF na bazie 1% PNB dla UE-27, co oznaczałoby mniejszy budżet od tego obecnego. Nie jest to dobra wiadomość dla firm, które chciałyby korzystać z programu Horyzont Europa, czy też funduszy spójności, w których również są środki na badania i innowacje. Jednak trzeba też zrozumieć perspektywę takich państw jak Niemcy, które gdyby przykładowo chciały utrzymać obecny poziom składek, to ze względu na Brexit, musiałyby i tak wpłacać najprawdopodobniej 10 mld euro rocznie więcej do unijnego budżetu. Negocjacje w tych sprawach ruszą najwcześniej już po ukonstytuowaniu się nowej Komisji Europejskiej, co powinno nastąpić 1 listopada 2019 r.

Komisja Europejska szacuje, że na przestrzeni ostatnich dekad innowacje odpowiadały aż za 2/3 europejskiego wzrostu gospodarczego. Dlatego właśnie inwestycje w badania i innowacje są tak kluczowe dla przyszłości naszego kontynentu, gdyż pozwolą one konkurować globalnie europejskiej gospodarce nie tylko z takimi potęgami jak USA, Japonia czy Korea, ale także z Chinami, które już w relacji procentowej do PKB wydają więcej na ten cel od UE.

Jednak sam program Horyzont Europa nie sprawi, że Unia osiągnie swój cel inwestycyjny w zakresie badań i innowacji wynoszący 3% PKB. Aby tak się stało, musiałby on zostać dofinansowany zgodnie z rekomendacjami Grupy Wysokiego Szczebla doradzającej Komisji Europejskiej (tzw. „Raport Lamy'ego") na poziomie 160 mld euro. Ponadto, państwa członkowskie powinny podnieść swoje narodowe nakłady na badania i innowacje oraz zapewnić synergię pomiędzy krajowymi i regionalnymi Inteligentnymi Strategiami Specjalizacji, które będą musiały określić na lata 2021-2027 (dla porównania - lista krajowych inteligentnych specjalizacji na lata 2014-2020 ).

Dotyczy to przede wszystkim takich krajów jak Polska, które na badania i innowacje przeznaczają zaledwie 1% swojego PKB, podczas gdy tzw. „europejscy championi", tj. kraje skandynawskie i Niemcy wydają już teraz ok. 3% PKB. Jeśli jednak nasza gospodarka chce przejść na wyższy poziom w światowym łańcuchu dostaw, to zarówno instytucje publiczne, jak i firmy muszą zacząć inwestować więcej w badania i innowacje. Z tego powodu bardzo ważne jest, aby polskie przedsiębiorstwa wykorzystały jak najwięcej funduszy dostępnych w nowym programie Horyzont Europa, gdzie o środki trzeba będzie rywalizować z firmami z całej UE.

Nowym elementem programu Horyzont Europa mają być misje i zreformowane partnerstwa europejskie. Te pierwsze będą miały dodatkowe finasowanie i skupią się najprawdopodobniej na takich wyzwaniach społecznych jak walka z rakiem, zmiany klimatu, inteligentne miasta, czy też oczyszczenie oceanów z odpadów z tworzyw sztucznych. Ich realizacją będą zajmować się, m.in. partnerstwa europejskie, które skupiają przedstawicieli przemysłu, instytucji unijnych, państw członkowskich i krajowych placówek publicznych. Za cel stawiają sobie łączenie rozproszonych zasobów i radzenie sobie z trudnościami wynikającym głównie z braku specjalizacji w sektorach wysokich technologii. Więcej informacji na ten temat oraz pełną listę aktualnych partnerstw można znaleźć tutaj .

Tymczasem Komisja Europejska proponuje ich reorganizację, publikując listę 12 zinstytucjonalizowanych partnerstw europejskich, których forma jest konsultowana publicznie do 6 listopada 2019 r. Wnioski z konsultacji zostaną uwzględnione przez Komisję w pakiecie legislacyjnym ws. partnerstw, który już nowa Komisja chciałaby przedstawić w pierwszych trzech miesiącach 2020 r. Poniżej link do poszczególnych projektowanych partnerstw:

Ze względu na dostępne unijne dofinansowanie w ramach partnerstw europejskich na realizację zadań związanych z Horyzontem, Konfederacja Lewiatan zachęca polskie firmy, aby dołączały do partnerstw europejskich i uczestniczyły w debacie nad ich przyszłym kształtem. W takim przypadku, biuro Konfederacji Lewiatan w Brukseli prosi o informację ze strony firm, a także oferuje swoją pomoc i ekspertyzę w tym zakresie.

 

Adam Dorywalski, ekspert ds. UE, Biuro Lewiatana w Brukseli