Lewiatan w Brukseli: Europa Środkowo-Wschodnia potrzebuje dialogu społecznego
2019-10-22
Capacity building (CB) to budowanie zdolności skutecznego dialogu społecznego (DS) i możliwości jego oddziaływania na procesy społeczne i gospodarcze zachodzące w kraju. Temat ten w odniesieniu do państw członkowskich UE z Europy Środkowo-Wschodniej stał się w ostatnim czasie przedmiotem rosnącego zainteresowania instytucji i organizacji europejskich.
Przede wszystkim punkt ten zawarty został w podpisanym w lutym 2019 r. programie pracy europejskich partnerów społecznych na lata 2019-2021. Właśnie w jego ramach w ostatnim czasie swoje projekty na rzecz wsparcia procesu CB w krajach Europy Środkowo-Wschodniej uruchomiła Eurofound (Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy z Dublina) oraz BusinessEurope (największa europejska organizacja pracodawców, której członkiem jest Konfederacja Lewiatan).
Zainteresowanie to jest w dużym stopniu wynikiem udokumentowania niewystarczającego poziomu dialogu społecznego zarówno na poziomie krajowym, jak i lokalnym w części państw członkowskich UE. Przekłada się to na ograniczone możliwości przekazywania na poziom krajowy europejskich rozwiązań w tej dziedzinie oraz skuteczniejszego oddziaływania partnerów społecznych z tych krajów na procesy zachodzące na poziomie europejskim. Stan taki został jednoznacznie potwierdzony w raporcie Eurofound z grudnia 2018 r. pt. Measuring varieties of industrial relations in Europe: A quantitative analysis'.
21 października odbyło się w Brukseli spotkanie podsumowujące pierwsze etapy obydwu wspomnianych projektów w 9 krajach członkowskich UE: Bułgarii, Czechach, Polsce, Rumunii, Słowacji, Słowenii a także na Węgrzech oraz Litwie, Łotwie. Przedstawiono pierwsze wnioski z seminariów zorganizowanych w Rydze i w Gdańsku z udziałem przedstawicieli partnerów społecznych. Spotkanie w Rydze dotyczyło głównie dialogu dwustronnego (zwłaszcza negocjacji sektorowych układów zbiorowych), a w Gdańsku dialogu trójstronnego, tj. z udziałem partnerów społecznych i rządu. W ostatnim okresie szczegółową ankietę nt. CB dla partnerów społecznych zorganizowała też BusinessEurope.
I chociaż na ostateczne wnioski z obydwu projektów trzeba poczekać do przyszłego roku, to już dziś można wstępnie podsumować wyniki wspomnianych działań, z których płyną następujące wnioski:
Po pierwsze konieczne jest doprecyzowanie definicji i zakresu pojęcia Capacity Building. Według propozycji Eurofound jest to podnoszenie umiejętności i uprawnień partnerów społecznych w celu skutecznego angażowania ich na różnych poziomach (unijnym, krajowym, regionalnym, sektorowym, firmowym i zakładowym) w dialog społeczny, negocjacje układów zbiorowych, (współ)regulowanie stosunków pracy, konsultacje dwustronne i trójstronne, tworzenie polityki społecznej i wywieranie wpływu na jej kształtowanie poprzez rzecznictwo.
Po drugie należy wspierać próby zlikwidowania luk strukturalnych w krajowych systemach stosunków przemysłowych i stosunków pracy, tak aby dialog społeczny na poziomie krajowym stał się skuteczniejszy, przy równoczesnym poszanowaniu zasady pomocniczości i autonomii partnerów społecznych.
Po trzecie partnerzy społeczni powinni inwestować w budowanie (lub odbudowywanie) wzajemnego zaufania tak aby dialogu społeczny mógł przynosić oczekiwane rezultaty.
Po czwarte lepsze powiązania na poziomie unijnym i krajowym w zakresie stosunków przemysłowych i stosunków pracy, w tym lepsze wdrażanie europejskich autonomicznych umów na szczeblu krajowym, zwiększa skuteczność dialogu społecznego.
Po piąte w przypadku analizowanych krajów partnerzy społeczni wskazali na potrzebę przeznaczenia przez państwa członkowskie, Komisję Europejską i instytucje zarządzające Europejskim Funduszem Społecznym dodatkowych środków. Co więcej, oczekują także wskazania skuteczniejszych sposobów budowania zdolności partnerów społecznych oraz wsparcia we wdrożeniu efektów europejskiego dialogu społecznego (w szczególności porozumień autonomicznych).
Wreszcie po szóste niezbędne jest dziś podjęcie w poszczególnych krajach kampanii promocyjnych i uświadamiających społeczeństwu czym konkretnie jest dialog społeczny oraz jakie jest jego znaczenie dla poprawy warunków pracy i zwiększenia konkurencyjności gospodarki.
W konkluzji zapowiedziana została kontynuacja zaprezentowanych projektów, ale również szersze wsparcie CB w krajach Europy Środkowo-Wschodniej wraz z możliwością włączenia w niedalekiej przyszłości w te działania doświadczonych ekspertów z Międzynarodowej Organizacji Pracy.
Autor: Andrzej Rudka, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan
