Polacy pracujący są zwolennikami demokracji parlamentarnej

2007-10-17

Z badań Pracujący Polacy 2007, realizowanych na zlecenie Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan wynika, że polskie społeczeństwo popiera demokrację parlamentarną, ale dostrzega konflikt między jej instytucjami a społeczeństwem oraz pomiędzy rządzącymi a rządzonymi.

W porównaniu do poprzedniej edycji badań z 2005 r. nie zmalało poczucie wyobcowania władzy.

Jakkolwiek badani uznają podstawową regułę demokracji parlamentarnej (rządzą partie, które wygrywają wybory parlamentarne), to wskazują na jedno ograniczenie tej zasady: w ważnych sprawach rząd przed powzięciem decyzji powinien konsultować się z grupami społecznymi, organizacjami, stowarzyszeniami (60,2%). Z drugiej jednak strony do organizacji należy jedynie 6% badanych, a pozostali w większości (74,9%) deklarują, że nie mają ochoty wstępować do żadnych organizacji.

Polacy raczej postrzegają konflikty społeczne w kategoriach moralnych, historyczno-ideologicznych i odnoszących się do dystrybucji władzy (tabela 6). Przede wszystkim dostrzega się konflikty między rządzącymi a rządzonymi i między instytucjami demokracji parlamentarnej a społeczeństwem. Gdy porównuje się dane z lat 2005 i 2007 okazuje się, że poczucie wyobcowania władzy nie maleje. Ponadto zwraca uwagę wzrost poziomu wskazań na konflikt między „Polską liberalną” a „Polską solidarną” (z 42,2% na 53,3%) i spadek wskazań na konflikt między polskimi właścicielami z sektora MSP a ich pracownikami (z 49,6% na 36,8%).

Wizje osi konfliktów w społeczeństwie
(ułożono według malejącego poziomu deklaracji istnienia konfliktów)



* Połączone odpowiedzi „zdecydowanie silne” i „raczej silne”
** nie było takiego sformułowania.

Na jakie grupy dzielą się pracujący Polacy?
Wśród pracujących Polaków można wyróżnić trzy grupy, które zostały określone jako:
• przedsiębiorczy beneficjent rynku,
• sfrustrowany potencjalny emigrant,
• pracoholik, zwolennik dyscypliny.

Ich charakterystykę pokazuje rozkład odpowiedzi ujęty w poniższej tabeli.


Skłonność do emigracji
Pod względem gotowości wyjazdu wyodrębniają się dwie grupy: grupa tych, którzy chętnie by pojechali, jednak nie mają możliwości (23,1%) oraz tych, którzy pojechaliby i mają możliwości (10,5%). Stanowią oni łącznie grupę pracowników gotowych do wyjazdu, chociaż 2/3 z nich ocenia sceptycznie własne możliwości czy kompetencje. W poniższej tabeli widać jaki odsetek członków poszczególnych grup zawodowych stanowią ci potencjalni emigranci.



Ważnym spostrzeżeniem jest, iż wśród robotników wykwalifikowanych, posiadających kompetencje wyjazdowe (profesjonalne, językowe itp.), niepokojąco wysoki odsetek deklaruje chęć opuszczenia kraju. Biorąc pod uwagę koniunkturę, panującą na Zachodzie może to nasilać trudności na rynku pracy.

W tym kontekście warto również wspomnieć, iż przystąpienie Polski do UE jest powszechnie akceptowane – aż 77,1% respondentów deklarowało, że jest ono korzystne dla polskich pracowników, 78,2% to samo mówiło odnośnie polskich właścicieli przedsiębiorstw).

Samozatrudnienie
Analizy wskaźnika postaw wobec pracy (postaw kształtowanych na obecnym rynku pracy) świadczą o pojawieniu się specyficznych tendencji: praca na własny rachunek (samozatrudnienie) jest formą wyraźnie satysfakcjonującą. W badaniach słabe odbicie znalazło natomiast zjawisko patologicznego samozatrudnienia.

Reprezentacja interesu grupowego i obrona interesów pracowniczych
Poczucie braku reprezentacji interesu grupowego w przypadku pracowników było zjawiskiem trwałym przez całe lata 90. Badani w latach 1991-1995 robotnicy przemysłowi mieli poczucie swoistego „porzucenia” przez elity polityczne. Obecnie odpowiedzi wyglądają następująco:

Opinie klasy pracowniczej:
1. Interesy klasy pracowniczej są w Polsce obecnie dobrze bronione – 27,3%
2. Interesy klasy pracowniczej są w Polsce obecnie źle bronione – 44,7%
3. Trudno powiedzieć – 28,0%

Opinie właścicieli MSP:
1. Interesy właścicieli MSP są w Polsce obecnie dobrze bronione – 36,9%
2. Interesy właścicieli MSP są w Polsce obecnie źle bronione – 24,3%
3. Trudno powiedzieć – 38,7%

Od czasu, gdy prowadzone są badania opinii publicznej, włącznie z badaniami opinii klasy robotniczej – respondenci niezmiennie wysuwają na czoło negocjacje, a spychają na dalekie miejsca akcje czynne. Tym razem zwraca jednak uwagę niezwykle niski poziom wyborów akcji czynnych przez środowisko robotnicze.

Przestrzeganie praw pracowniczych
Blisko 95% zatrudnionych deklaruje, że ich wynagrodzenia wypłacane są w terminie. Bardzo dobrze oceniane jest także przestrzeganie przepisów o czasie pracy oraz wypłacanie przez pracodawcę innych należności pracowniczych. Zastrzeżenia pojawiają się w przypadku udzielania urlopów w pełnym wymiarze oraz wynagradzania pracy w godzinach nadliczbowych (na nieprawidłowości zwraca uwagę odpowiednio blisko 7% i 8% badanych).

Pracujący dobrze oceniają organizację pracy w zakładzie – ponad 90% uważa, że praca jest dobrze zorganizowana. Blisko 60% uważa, że w ich zakładach pracy urządzenia i maszyny produkcyjne są nowoczesne, a przeciwnego zdania jest 17% badanych. Najlepiej zatrudnieni oceniają stan przestrzegania BHP, aż 92% uważa, że zdecydowanie lub raczej przestrzega się tych zasad w ich firmie.

Na dyskryminację kobiet w wynagradzaniu wskazuje tylko 7% badanych, zaś zaprzecza występowaniu tego zjawiska ponad połowa z nich (55%). Kolejne 38% nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie (trudno powiedzieć, nie wiem). Podobne wyniki widać w pytaniu o dyskryminację kobiet w dostępie do awansu zawodowego – niespełna 10% uważa, że kobiety mają mniejsze szanse awansu, 53% jest zdania, że tak nie jest, blisko 38% nie udzieliło wartościującej odpowiedzi na to pytanie. Zdecydowana większość respondentów uważa także, że pracodawcy przestrzegają przepisów o ochronie macierzyństwa (56%), a kobiety po urlopie macierzyńskim nie mają utrudnionego powrotu do pracy (44%). Pracownicy w zdecydowanej przewadze nie dostrzegają w swoich zakładach pracy przejawów dyskryminacji (63%), ale spora grupa nie ma zdania na ten temat (36%), co może świadczyć o niskiej świadomości występowania problemów w zakresie dyskryminacji. Jednak w przypadku molestowania seksualnego, aż ponad 73% wskazuje, że takie zjawisko nie występuje, przy ponad 1/4 niemających zdania na ten temat i 1% deklarujących występowanie zjawiska molestowania w ich zakładach pracy.

Bezrobocie – obawy, opinie, perspektywy
Po dwóch latach od ostatnich badań wzrasta krytyczna ocena bezrobocia wśród pracujących. Aż 77,4% uważa, że bezrobotni jeśli tylko chcą, mogą znaleźć jakąś pracę, aby zarobić na utrzymanie, a tylko 13% uważa, że bezrobocie jest rzeczywistym problemem. Wśród pytanych zdecydowana większość nie liczy się z utratą pracy (57%), a blisko połowa uważa, że w przypadku utraty pracy łatwo znalazłaby inne zatrudnienie. Przeciwnego zdania jest ok. 40% badanych.


Badania „Polacy pracujący 2007” są kontynuacją badań, których pierwszy etap był przeprowadzony na przełomie lat 2005 i 2006 („Polacy pracujący 2006”). Obecne badania kwestionariuszowe były zrealizowane w terenie od 21 czerwca do 8 lipca bieżącego roku. Badania były finansowane przez PKPP Lewiatan a wykonane przez CBOS.

Badania obejmowały 1021 pracujących dorosłych mieszkańców Polski w wieku 18-65 lat. Wyniki są reprezentatywne dla tej zbiorowości. Losowano próbę z PESEL, a dodatkowo dobierano respondentów metodą random route.

Próba obejmuje przede wszystkim pracowników najemnych, łącznie z zatrudnionymi nieformalnie (80,9%), ponadto osoby samozatrudniające się (5,4%), pracujących właścicieli przedsiębiorstw i towarowych gospodarstw rolnych (9,3%).

Badania prowadzi zespół w składzie: Juliusz Gardawski (kierownik, SGH), Jan Czarzasty (SGH), Czesława Kliszko (SGH), Katarzyna Górak-Sosonowska (SGH), Jacek Męcina (UW), Jolanta Nawrot (SGH).

Pełna treść Raportu

Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan
17 września 2007 roku