Okres prowadzenia działalności gospodarczej a staż pracy

2017-05-22

Stanowisko do projektu ustawy o wliczaniu okresów prowadzenia działalności gospodarczej do pracowniczego stażu pracy oraz stażu wymaganego od kandydatów na określone stanowiska (druk 1530).

1.       Mając na uwadze złożoność zagadnienia oraz daleko idące skutki finansowe i prawne propozycji dla pracodawców, a także trwające prace Komisji Kodyfikacyjnej prawa pracy, Konfederacja Lewiatan negatywnie ocenia projekt ustawy, szczególnie w zakresie pierwszego celu, tj.  ustalania pracowniczego stażu pracy. W naszej ocenie  projekt ustawy jest fragmentami niezrozumiały, niespójny oraz budzi pod względem prawnym wiele wątpliwości. Koszty uwzględniania w stażu pracy okresów dotychczas za takie nieuznawanych poniosą wyłącznie pracodawcy.

2.       Projekt ustawy ma na celu określenie uprawnień osób fizycznych będących przedsiębiorcami oraz osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy do zaliczania okresów prowadzenia działalności gospodarczej lub innych okresów aktywności zawodowej na określonych w niej zasadach do:

a)      pracowniczego stażu pracy oraz

b)      stażu pracy wymaganego na podstawie odrębnych przepisów od kandydatów ubiegających się o przyjęcie na określone stanowiska.

3.       Na wstępie wymaga podkreślenia, iż tytuł ustawy nie oddaje jej treści i wprowadza w błąd. Tytuł wskazuje na okres prowadzenia działalności gospodarczej, a w art. 2 ust. 1 proponowanej ustawy jest mowa m.in.  o okresie posiadania statusu wspólnika spółki osobowej uprawnionego  do prowadzenia spraw i reprezentacji tej spółki, czy o okresie wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług.

4.       Powszechne przepisy prawa pracy, Kodeks pracy, nie definiują pojęcia pracowniczego stażu pracy. Powszechne regulacje odnoszą się do ogólnego stażu, od którego zależy długość urlopu wypoczynkowego oraz zakładowego, u danego pracodawcy, od którego zależy m.in. okres wypowiedzenia czy wysokość odprawy.

Co do zasady, kwestia warunków nabywania określonych uprawnień, w tym określania stażu pracy,  jest przedmiotem ustaleń wewnątrz zakładowych mających odzwierciedlenie w regulaminach pracy, wynagradzania lub układach zbiorowych. Wspomniane akty są wprowadzane w porozumieniu z organizacjami związków zawodowych, o ile takie funkcjonują u danego pracodawcy. Odgórne narzucenie zasad wliczania do stażu pracy określonych okresów wykonywania zadań w ramach stosunków cywilnoprawnych, działalności gospodarczej, posiadania statusu wspólnika, stanowi nieuzasadnioną ingerencję w swobodę stron dialogu społecznego.

5.       Zdaniem autorów ustawa ma na celu wyrównanie szans osób prowadzących działalność gospodarczą, będących wspólnikami, członkami zarządu lub prokurentami spółek lub wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia w dostępie do niektórych uprawnień pracowniczych i stanowisk.

O dyskryminacji można mówić, tylko wtedy, gdy nierówny dostęp do uprawnień mają osoby, które posiadają wspólną cechę (np. status pracownika), są równe wobec siebie. Nie należy zrównywać uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z uprawnieniami wynikającymi np. z prawa cywilnego, gdyż są to dwie, różne dziedziny prawa.

Autorzy nie biorą pod uwagę różnic pomiędzy sytuacjami regulowanymi prawem cywilnym  a stosunkami pracy. Szczególny charakter stosunku prac stoi u podstaw wyodrębnienia prawa pracy jako odrębnej dziedziny. Dla potrzeb realizacji uprawnień ze stosunku pracy nie można zrównać, przykładowo, zadań wykonywanych jako wspólnik spółki z wykonywaniem pracy w ramach podporządkowania charakterystycznego dla stosunku pracy.

Ustawa przewiduje co prawda, iż przepisu dotyczącego liczenia określonych okresów do stażu pracowniczego nie stosuje się, jeżeli w myśl danego przepisu lub postanowienia do stażu pracy wlicza się tylko okresy zatrudnienia u danego pracodawcy. Nie zmienia to faktu, iż dochodzi jednakże do zatarcia charakteru stosunku  pracy i związanych z nim praw i obowiązków. Pamiętajmy, iż praca wykonywana w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy nie może być wykonywana na innej podstawie, w ramach innego stosunku zobowiązaniowego. Z faktem wykonywania pracy w ramach stosunku pracy wiążą się określone prawa i obowiązki. Pracownik ma prawo przykładowo do urlopu wypoczynkowego, gwarantowanego prawem okresu wypowiedzenia, a jednocześnie pracownik pozostaje w większej dyspozycyjności czego wyrazem jest np. instytucja godzin nadliczbowych.

Projekt ustawy nie uwzględnia cech stosunku pracy, prowadzi do zatarcia i próby  zrównania praw i obowiązków wynikających ze stosunku pracy z uprawnieniami wynikającymi z innych stosunków zobowiązaniowych.

6.       Kwestia pragmatyk zawodowych, w których określa się wymóg stażu pracy jest odrębną kwestią i wymaga dokonania analizy na tle poszczególnych ustaw.