Opinia Konfederacji Lewiatan dotycząca projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (UD180)

2018-06-22

Art. 1 pkt 13 Projektu przewiduje zmianę art. 261 § 2 KPC poprzez zamianę obecnie obowiązującego brzmienia przepisu - tj.: usunięcie fragmentu przepisu w brzmieniu: ,,albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej". Jednocześnie Projekt przewiduje również odrębną regulację prawa odmowy zeznań przez świadka obowiązanego do zachowania tajemnicy adwokackiej i radcy prawnego w art. 1 pkt 14 Projektu w KPC po art. 261 KPC dodaje się art. 261¹ KPC w treści:

„Art. 261¹ § 1. Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności „zastrzeżone" lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej.

§ 2. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.

Projektowane zmiany uznać należy za niedopuszczalne.

Projekt w obecnym brzmieniu prowadzi do konfliktu przepisów k.p.c. z przepisami art. 6 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz.U.2017.2368 z dnia 2017.12.19; „Prawo o adwokaturze"), oraz art. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U.2017.1870 z dnia 2017.10.09 („Ustawa o radcach prawnych"). Zgodnie z art. 6 ust. 3 Prawa o adwokaturze:: „Adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę". Podobny i tożsamy merytorycznie, art. 3 ust 5 Ustawy o radcach prawnych przewiduje, iż: „Radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę".

Oba przepisy wyraźnie stanowią, że adwokat oraz radca prawny nie mogą zostać zwolnieni przez sąd od obowiązku zachowania tajemnicy co do faktów, o których dowiedzieli się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. Tym samym, oba przepisy implikują konieczność odmowy zeznań w postępowaniu przez adwokata lub radcę prawnego we wskazanym w ustawie zakresie.

Tajemnica adwokacka i radcowska stanowią istotę zawodów adwokata i radcy prawnego, rozumianych jako zawody zaufania publicznego. Tajemnica stanowi gwarancję ochrony praw dla podmiotów korzystających z usług adwokata bądź radcy prawnego, także gwarancję dla przedsiębiorców. Jednocześnie pozostaje w związku z prawem do sądu, możnością obrony swoich praw, prawem do rzetelnego procesu, prawem do prywatności. Znajduje to oparcie nie tylko na gruncie Konstytucji RP, ale także na podstawie zobowiązań międzynarodowych. Ograniczenia w zakresie możliwości przesłuchiwania adwokatów oraz radców prawnych co do faktów objętych tajemnicą zawodową związane są ze szczególnym charakterem tych zawodów oraz rodzajem informacji uzyskiwanych przez takie osoby od osób i podmiotów trzecich. Nienaruszalność tajemnicy adwokackiej i radcowskiej stanowią jeden z fundamentów ochrony prawnej przedsiębiorcy.

Dotychczasowa regulacja przewidziana w KPK względem zwolnienia adwokata bądź radcy prawnego przez sąd z tajemnicy adwokackiej bądź radcowskiej wzbudza znaczne kontrowersje. Zgodnie
z wieloma głosami wyrażonymi w doktrynie oraz z powodów wskazanych powyżej, należy nadać pierwszeństwo i nadrzędność art. 3 ustawy o radcach prawnych i art. 6 prawo o adwokaturze.
W tym miejscu należy powołać reprezentatywny głos doktryny: ,,[...] trzeba stwierdzić, że art. 6 prawa o adwokaturze adresowany jest wyłącznie do adwokatów i wobec tego jest to przepis szczególny, który uchyla normę ogólną zawartą w art. 180 k.p.k. Dlatego należy kategorycznie stwierdzić, że nakaz zachowania tajemnicy przez adwokata ma charakter bezwzględny i nie może być uchylony przez sąd. Tajemnica adwokacka nie może być traktowana relatywnie. Tajemnica, tak jak prawda, albo obowiązuje w formie kategorycznej, albo jej w ogóle nie ma" (Zdzisław Krzemiński, „Etyka adwokacka", s. 89, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2008). Te same uwagi należy poczynić względem projektowanej zmiany.

Ponadto wprowadzenie możliwości zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej na podstawie niedookreślonej klauzuli „dobra wymiaru sprawiedliwości" uznać zatem należy za zbyt daleko idące oraz pozostające w rażącej sprzeczności z obowiązującymi normami prawnymi.

Uchylenie tajemnicy adwokackiej i radcowskiej godzić zatem będzie w zaufanie obywateli do państwa oraz prowadzić będzie do utraty poczucia bezpieczeństwa, podważając wiarygodność oraz legitymację wymiaru sprawiedliwości. Będzie również naruszało wymienione prawa z którymi tajemnica pozostaje w związku, jak również wprowadzało ryzyko regulacyjne dla przedsiębiorcy głęboko ingerując w jego gwarancje procesowe. Projektowane zmiany stoją zatem w rażącej sprzeczności z zakładanym w uzasadnieniu Projektu celem, jakim jest „zwiększenie gwarancji procesowych stron (...), a przez to wzmocnienie poczucia praworządności w państwie".

W związku z powyższym stanowczo postulujemy nieuwzględnianie w Projekcie zmian w zakresie prawa odmowy zeznań przez adwokatów oraz radców prawnych, oraz w zakresie możliwości zwolnienia przez sąd z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. W szczególności postulujemy nieuwzględnianie wśród projektowanych zmian art. 1 pkt 13 i 14 Projektu.

Konfederacja Lewiatan, KL/226/98/AZ/2018

Pobierz stanowisko >>>