Zamiast 3 mln mieszkań 22% VAT

2007-08-20

Jeśli wybory odbędą się 21 października br., to Sejm tej kadencji ma czas, aby uchwalić niezbędne ustawy. W tym celu, poza bezzwłoczną i intensywną pracą posłów w Komisjach, potrzebne są dwa posiedzenia Sejmu w II połowie września i na początku października br. Bowiem czas na uchwalenie przez przyszły Sejm przepisów, które winny obowiązywać od 1 stycznia 2008 r., może być niewystarczający. Konieczne jest rozwiązanie problemów VAT w budownictwie, zlikwidowanie barier w realizacji inwestycji Euro2012 oraz wiele innych, potrzebnych społeczeństwu decyzji.

I. Zamiast 3 mln mieszkań 22% VAT
Bez zmian w prawie, od 1 stycznia 2008 r. remonty, budowa i sprzedaż mieszkań będą dokonywane ze stawką podatku VAT w wysokości 22%, a inwestorzy realizujący swoje przedsięwzięcia mieszkaniowe metodą gospodarczą nie będą mogli odzyskać różnicy między 7% a 22% stawką podatku na materiały budowlane.

W Sejmie, po pierwszych czytaniach, są trzy projekty ustaw (dwa poselskie i rządowy) zawierające rozwiązania, które mają uregulować sytuację po 31 grudnia 2007 roku.

Pierwszy projekt poselski (druk nr 1507) przewiduje stosowanie obniżonej stawki VAT (7%) na powierzchnię użytkową do 150 metrów kw. w przypadku mieszkań. Drugi projekt (druk nr 1700) mówi o powierzchni nie większej niż 130 metrów kw. W odniesieniu do domów jednorodzinnych stawka obniżona dotyczyć będzie powierzchni do 240 metrów kw. w pierwszym projekcie lub do 250 metrów kw. w projekcie drugim. W obu z nich obniżona stawka ma dotyczyć także wszystkich remontów, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych (zaliczonych do budownictwa społecznego), a także urządzeń budowlanych związanych z funkcjonowaniem tych obiektów mieszkalnych. Równocześnie oba projekty przewidują nowelizację ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym – wiążąc limit z 5-letnim okresem w pierwszym projekcie, a 6-letnim w drugim, zarazem zwiększając limit (w drugim projekcie). Oznacza to możliwość otrzymywania „zwrotu” w kolejnych okresach. Projekty poselskie są, wbrew twierdzeniom rządu, zgodne z prawem UE. Generalnie odpowiadają oczekiwaniom społecznym (także z dezyderatem Komisji Infrastruktury) i wymagają w zasadzie jedynie dopracowania legislacyjnego.

Projekt rządowy ogranicza wspomniane wielkości do odpowiednio 120 i 220 metrów kw. powierzchni użytkowej z równoczesnym wyłączeniem stosowania obniżonej stawki VAT dla garażu, sauny itp. Ponadto ogranicza zakres remontów, dla których może być stosowana obniżona stawka VAT. Przewiduje także przedłużenie funkcjonowania wspomnianej ustawy „o zwrocie”, ale pozostawia limit zwrotu w dotychczasowej wysokości i zachowuje jego jednorazowość.

Ocena projektu rządowego wymaga przypomnienia odpowiedzi na pytanie: dlaczego uważamy za konieczne objęcie budownictwa mieszkaniowego przywilejem w postaci obniżonej stawki VAT? Podstawową przyczyną jest znacząca dysproporcja pomiędzy dochodami społeczeństwa a kosztami budowy i utrzymania mieszkań. Jednym z elementów polepszenia tej relacji jest właśnie zmniejszenie obciążeń podatkowych. I to niezależnie od formy organizacyjnej realizowanego przedsięwzięcia mieszkaniowego. To zastrzeżenie jest tym bardziej istotne, że w Polsce metodą gospodarczą realizuje się ok. 50 % nowego budownictwa, a w remontach ten udział jest jeszcze większy. W metodzie gospodarczej udział kosztów materiałów budowlanych przekracza 70% kosztów ogółem, dlatego tak ważne są rzeczywiste obciążenia podatkowe materiałów.

Ministerstwo Finansów konsekwentnie, od wielu lat (także w poprzedniej kadencji Sejmu), bagatelizuje tę kwestię i wszelkimi sposobami stara się ograniczyć zakres działania ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym. Co prawda w obecnym projekcie rządowym proponuje się bezterminowe przedłużenie funkcjonowania wspomnianej ustawy, ale z wspomnianym wyżej zachowaniem jednorazowości limitu. W obowiązującej ustawie limit wysokości zwrotu faktycznie odnosi się do konkretnego okresu – czyli niecałych czterech lat. Jeżeli w ustawie ma nadal istnieć limit (w podobnej wysokości), to musi on dotyczyć podobnych okresów. Inaczej przedłużenie funkcjonowania ustawy będzie miało niewielkie znaczenie. Jeśli rząd słusznie nie ogranicza liczby mieszkań, jakie obywatel może nabyć z obniżonym VAT-em, to dlaczego proponuje tego typu ograniczenie dla realizacji inwestycji metodą gospodarczą? Nie znajduje to racjonalnego uzasadnienia.
Niestety, nie jest to jedyna wada projektu. Wątpliwa jest zasadność ograniczania stosowania obniżonej stawki podatku VAT w zależności od rodzaju pomieszczeń i ich przeznaczenia. Proponowane w przepisach ograniczenia nie są konieczne, nie narzuca ich prawo europejskie, a niektóre rozwiązania są wręcz absurdalne. Na przykład Dyrektywa nie ogranicza zakresu remontów budynków objętych społecznym programem mieszkaniowym. Stąd nierozumne są przepisy, które z jednej strony ograniczają zakres remontów w budownictwie społecznym, a z drugiej poszerzają (dość wątpliwie zresztą) ten wcześniej zawężony zakres o remonty, w których koszty materiałów nie przekraczają 50% ceny całej usługi remontowej. Ten pomysł oparty został na zapisach poz. 2 załącznika 4 do VI Dyrektywy. Tylko nie wiadomo po co. Przepis ten ma bowiem zastosowanie do mieszkań, które nie są budownictwem społecznym. Czy ta propozycja, to jest efekt niskiego stanu wiedzy administracji rządowej, czy jest to kolejna próba zasłaniania się prawem UE w celu uzasadnienia fiskalnych pomysłów.

II. Charakterystyka energetyczna budynków
Sprawą bardzo pilną jest wprowadzenie do polskich przepisów regulacji wdrażających Dyrektywę 2002/91/WE z 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Opóźnienie w tej sprawie jest na tyle znaczące, że w czerwcu br. Komisja Europejska skierowała ostateczne ostrzeżenie w tej sprawie. (Wątpliwym pocieszeniem jest skierowanie tego ostrzeżenia do kilku krajów UE). Następnym krokiem Komisji będzie skarga do ETS.

Zamierzeniem rządu, deklarowanym jeszcze w czerwcu, było wprowadzenie odpowiednich przepisów w ramach nowego prawa budowlanego. Jeżeli jednak wybory odbędą się 21 października br., to nierealne staje się uchwalenie przez Sejm nowego prawa budowlanego. Projekt ten jest aktem obszernym, kontestowanym przez środowiska urbanistów i architektów, a w dodatku ciągle pozostaje w fazie prac rządowych.

W tej sytuacji rozwiązaniem byłoby „wyjęcie” z projektu prawa budowlanego przepisów wdrążających wspomnianą Dyrektywę i uchwalenie ich jako nowelizacji dzisiaj obowiązującego prawa budowlanego. Pozwoliłoby to wprowadzić obowiązek podawania wielkości zużycia energii w ciągu roku (w przeliczeniu na metr kwadratowy powierzchni użytkowej) przy standardowym użytkowaniu budynku. Wielkość ta, podobnie jak inne parametry użytkowe budynku, winna być elementem umowy sprzedaży.

III. EURO 2012
Stan opóźnienia prac w procesie inwestycyjnym dotyczącym przygotowań do EURO 2012 jest bliski osiągnięcia wielkości krytycznej – czyli sytuacji, w której racjonalne przeprowadzenie inwestycji w deklarowanych terminach stanie się niemożliwe. W efekcie „gonienie” terminów nastąpi poprzez znaczny wzrost kosztów ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami (brak środków na inne inwestycje, psucie rynku, ryzyko obniżenia jakości itd.).

Dlatego zamiast, deklarowanego od kilku miesięcy pakietu ustaw, należy określić imienny pakiet inwestycji i jedną ustawą zwolnić je z szeregu obowiązków i uciążliwości formalnych. Podobne uproszczenie procedur (w mniejszym stopniu) zastosowano do budowy obiektów zniszczonych na skutek powodzi w 1997 roku. Odłożenie rozwiązania problemów inwestycji związanych z Euro 2012 do przyszłego Sejmu oznaczać będzie jednoznacznie przekroczenie wspomnianego wyżej terminu krytycznego.

IV. Inne
Istnieje szereg innych spraw, które uprościłyby proces inwestycyjny i obniżyły jego koszty. Ich wprowadzenie byłoby możliwe w oparciu o w miarę proste nowelizacje, np.
 zlikwidowanie administracyjnych decyzji podziałowych i scaleniowych
 zlikwidowanie instytucji „odrolnienia” (czyli ustawy o ochronie gruntów rolnych). Ochrona gruntów rolnych następowałaby poprzez ustalenia planu przestrzennego zagospodarowania gminy jako prawa miejscowego
 zastąpienie pozwolenia na budowę, jej zgłoszeniem, z wyjątkiem niektórych skomplikowanych i znacząco oddziaływających na otoczenie budowli
 umożliwienie bankom uniwersalnym emisji listów zastawnych
 wprowadzenie prawa do zakupu kontrolowanego (wyrobów budowlanych) przez Inspektorów Nadzoru Budowlanego.

Związek Pracodawców-Producentów Materiałów dla Budownictwa
Członek PKPP Lewiatan
Warszawa 20 sierpnia 2007 r.